Ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings επιβεβαίωσε την μακροπρόθεσμη αξιολόγηση της Κύπρου για την πιστοληπτική ικανότητα σε ξένο νόμισμα σε «A-» με σταθερές προοπτικές.
Την ίδια ώρα, ο οίκος αξιολόγησης Moody’s δεν προχώρησε σε κίνηση αξιολόγησης, αλλά ολοκλήρωσε μια περιοδική αναθεώρηση των αξιολογήσεων της Κύπρου, καταγράφοντας ανησυχίες για το μισθολογικό κόστος του δημόσιου τομέα και το κόστος γήρανσης του πληθυσμού.
Fitch
Σύμφωνα με ανακοίνωση του οίκου Fitch, oι αξιολογήσεις της Κύπρου αντικατοπτρίζουν τα επίπεδα κατά κεφαλήν εισοδήματος πάνω από το μέσο όρο «Α» και την αξιοπιστία των πολιτικών που υποστηρίζονται από την ένταξη στην ΕΕ και την ευρωζώνη.
Αυτά τα πλεονεκτήματα εξισορροπούνται από ασθενέστερους δείκτες διακυβέρνησης σε σχέση με άλλες χώρες της ίδιας διαβάθμισης, τρωτά σημεία στα εξωτερικά οικονομικά και ένα πλαίσιο περιφερειακών πολιτικών εντάσεων που σχετίζονται με τη διαίρεση του νησιού.
Ισχυρά δημοσιονομικά αποτελέσματα
Ο οίκος κάνει λόγο για ισχυρά δημοσιονομικά αποτελέσματα. Το ονομαστικό δημοσιονομικό πλεόνασμα έφτασε το 4,3% του ΑΕΠ το 2024 (σε σύγκριση με διάμεσο έλλειμμα της κατηγορίας «Α» 2,8%) χάρη στην ισχυρή αύξηση των εσόδων και τη μέτρια αύξηση των δαπανών, με την τελευταία να οφείλεται εν μέρει σε μια μεθοδολογική αλλαγή στις πληρωμές συντάξεων, η οποία αύξησε το ονομαστικό πλεόνασμα κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες.
Το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε στο 5,6%, το υψηλότερο εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Η θετική δημοσιονομική επίδοση οφείλεται σε θετικές μακροοικονομικές εξελίξεις (συμπεριλαμβανομένων των εξελίξεων στην αγορά εργασίας), διαρθρωτικές βελτιώσεις στα έσοδα και μια ισχυρή δέσμευση για δημοσιονομική συγκράτηση.
Προβλέπεται ότι το πλεόνασμα του προϋπολογισμού θα μειωθεί στο 3,4% το 2025 και στο 3% το 2026, καθώς η ονομαστική ανάπτυξη θα μειωθεί και οι κεφαλαιακές επενδύσεις θα αυξηθούν.
Ο οίκος σημειώνει ότι ως μη μέλος του ΝΑΤΟ, η Κύπρος δεν αντιμετωπίζει την ίδια πίεση για αύξηση των αμυντικών δαπανών όπως άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, τονίζεται, αντιμετωπίζει μεσοπρόθεσμες πιέσεις στις δαπάνες, συμπεριλαμβανομένης της γήρανσης του πληθυσμού και των προκλήσεων στις υποδομές (ιδίως στον ενεργειακό τομέα και σε σχέση με την κλιματική αλλαγή).
Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του οίκου, είναι απίθανο τα υψηλά πλεονάσματα να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα, καθώς οι πολιτικές μετατοπίζονται από την ενοποίηση σε άλλες προτεραιότητες.
Εκτιμήσεις για μείωση δημοσίου χρέους
Σύμφωνα με τους Fitch, o δείκτης χρέους επί του ΑΕΠ μειώθηκε στο 65,3% στο τέλος του 2024 από 73,6% το 2023, αντανακλώντας τον συνδυασμό ισχυρής ονομαστικής ανάπτυξης και υψηλού πρωτογενούς πλεονάσματος.
Προβλέπεται ότι ο δείκτης χρέους/ΑΕΠ θα συνεχίσει να μειώνεται στο 52,6% το 2026 (διάμεσος όρος κατηγορίας Α: 57,2%) και περίπου στο 45% μέχρι το τέλος της δεκαετίας, δεδομένων των συνεχιζόμενων δημοσιονομικών πλεονασμάτων και της ευνοϊκής αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, καθώς και της μέτριας χρήσης καταθέσεων σε μετρητά (η οποία εκτιμάται στο 7,4% του ΑΕΠ στο τέλος του 2024). Αυτό θα σήμαινε μείωση του δείκτη χρέους κατά 61 ποσοστιαίες μονάδες από την κορύφωση του 2020.
Οι δαπάνες για τόκους παραμένουν μέτριες (2,8% των εσόδων), δεδομένου του ακόμη σημαντικού μεριδίου της επίσημης χρηματοδότησης.
Ανθεκτική Ανάπτυξη
Ο οίκος αναμένει ότι η αύξηση του ΑΕΠ θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο στο 3% το 2025-2026, μετά από μια αύξηση 3,4% το 2024.
«Έχουμε κάνει μόνο μέτριες προς τα κάτω αναθεωρήσεις στις προβλέψεις μας για την ανάπτυξη, παρά τους αυξημένους εξωτερικούς κινδύνους, δεδομένης της ισχυρής εγχώριας δυναμικής και της δυναμικής στον τομέα των υπηρεσιών. Ο τελευταίος είναι ολοένα και πιο διαφοροποιημένος και έχει αποδειχθεί ανθεκτικός στις γεωπολιτικές κρίσεις», επισημαίνεται.
Ακόμη, σημειώνεται ότι οι εμπορικοί δεσμοί με τις ΗΠΑ είναι μέτριοι (λιγότερο από 2% των εξαγωγών αγαθών), αν και η Κύπρος θα εξακολουθήσει να επηρεάζεται από την εξασθένηση της εμπιστοσύνης στην Ευρώπη. Οι δημόσιες επενδύσεις ήταν αδύναμες το 2024, αλλά θα επιταχυνθούν καθώς η απορρόφηση των κονδυλίων Next Generation EU επιταχύνεται.
Αγορά Εργασίας
Ο οίκος αναφέρει ακόμη ότι η ισχυρή δυναμική της αγοράς εργασίας αποτέλεσε πυλώνα ισχυρής μακροοικονομικής και δημοσιονομικής απόδοσης και πιθανότατα θα παραμείνει έτσι.
Η αύξηση της απασχόλησης επιταχύνθηκε στο 2% το 2024, η ανεργία (στο 4,5% στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2024 Μαρτίου) βρίσκεται κοντά σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και τα ποσοστά συμμετοχής βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά.
Το ξένο εργατικό δυναμικό έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της απασχόλησης, χάρη στις υπηρεσίες και τις κατασκευές. Ωστόσο, αναμένεται ότι αυτή η συμβολή θα μειωθεί. Οι αυξήσεις των μισθών ήταν σχετικά μέτριες (και το 2024 προήλθαν κυρίως από προσαρμογές του δημόσιου τομέα), γεγονός που μειώνει τους κινδύνους για την εξωτερική ανταγωνιστικότητα.
Υψηλό αλλά μειωμένο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών
Ο οίκος εκτιμά ότι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Κύπρου (CAD, συμπεριλαμβανομένων των οντοτήτων ειδικού σκοπού) μειώθηκε στο 6,9% του ΑΕΠ το 2024 (από 9,5% το 2023), καθώς οι εξαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν και οι εισαγωγές αγαθών μειώθηκαν.
Προβλέπεται ότι ο CAD θα διαμορφωθεί κατά μέσο όρο στο 7% το 2025-2026, μεταξύ των υψηλότερων επιπέδων στην ΕΕ και πολύ ασθενέστερο από τον μέσο όρο της κατηγορίας «Α» με πλεόνασμα 1,2%. Ο CAD οφείλεται σε μεγάλο έλλειμμα εισοδήματος (εκροές κερδών) και σε αύξηση των εισαγωγών (αντανακλώντας τις δαπάνες για υποδομές).
Αναμένεται ότι οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) θα συνεχίσουν να υπερχρηματοδοτούν τον CAD μεσοπρόθεσμα, γεγονός που βοηθά στον μετριασμό των εξωτερικών κινδύνων ευπάθειας.
Οι εισροές ΑΞΕ κατευθύνονται επίσης σε ένα πιο διαφοροποιημένο σύνολο τομέων και το μερίδιο των επανεπενδυμένων κερδών σε αυτές τις εισροές αυξάνεται. Παρ' όλα αυτά, η εξάρτηση από μεγάλους όγκους κεφαλαιακών ροών στο πλαίσιο γεωπολιτικών κινδύνων και πιθανών μεταβολών στο επενδυτικό κλίμα υπογραμμίζει μια επίμονη ευπάθεια.
Σταθερός τραπεζικός τομέας
Όσον αφορά τον τραπεζικό τομέα, ο οίκος αναφέρει ότι διαθέτει ισχυρή φερεγγυότητα, ρευστότητα και κερδοφορία, υποστηριζόμενη από υψηλότερα επιτόκια και ένα ευνοϊκό μακροοικονομικό πλαίσιο.
Ο δείκτης κοινών μετοχών κατηγορίας 1 (Common Equity Tier 1 ratio) διαμορφώθηκε στο 24,5% τον Δεκέμβριο του 2024, ο υψηλότερος στην ΕΕ, παρέχοντας στις τράπεζες μεγάλα αποθέματα ασφαλείας σε περίπτωση κυκλικής ύφεσης. Ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων συνεχίζει να μειώνεται, στο 6% στο τέλος του 2024 από 7,9% στο τέλος του 2023, κυρίως λόγω της οργανικής μείωσης.
Από τι θα εξαρτηθούν οι περαιτέρω αξιολογήσεις
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε αρνητική αξιολόγηση/υποβάθμιση είναι:
- Δημόσια Οικονομικά: Σημαντική αύξηση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα λόγω, για παράδειγμα, μιας μακράς περιόδου χαλαρότερης δημοσιονομικής στάσης ή ασθενέστερων μακροοικονομικών προοπτικών.
- Μακροοικονομικά/Εξωτερικά: Εξωτερικά σοκ που εντείνουν τις εξωτερικές ευπάθειες και επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική ανάπτυξη.
Παράγοντες που θα μπορούσαν, μεμονωμένα ή συλλογικά, να οδηγήσουν σε θετική αξιολόγηση/αναβάθμιση:
- Δημόσια Οικονομικά: Περαιτέρω σημαντική μείωση του χρέους της γενικής κυβέρνησης/ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα, για παράδειγμα, λόγω των συνεχιζόμενων δημοσιονομικών πλεονασμάτων.
- Εξωτερικά Οικονομικά/Μακροοικονομικά: Μειωμένη ευπάθεια σε εξωτερικά σοκ, για παράδειγμα, ως αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων ενδείξεων ότι τα μεγάλα ελλείμματα του CAD χρηματοδοτούνται από σταθερές ροές χρηματοδότησης εκτός χρέους και συνεχιζόμενη διαφοροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας.
Ποιες οι ανησυχίες των Moody’s
Ο οίκος αξιολόγησης Moody's ολοκλήρωσε μια περιοδική αναθεώρηση των αξιολογήσεων της Κύπρου.
O οίκος δεν ανακοίνωσε κάποια ενέργεια αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας και δεν αποτελεί ένδειξη για το εάν είναι πιθανή ή όχι μια ενέργεια αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας στο εγγύς μέλλον.
Σύμφωνα με τον οίκο, οι αξιολογήσεις A3 της Κύπρου αντικατοπτρίζουν τα υψηλά επίπεδα πλούτου της χώρας και την ταχεία ανάπτυξη, η οποία αναμένεταιι ότι θα παραμείνει ισχυρή μεσοπρόθεσμα.
Υποδεικνύεται ότι ενώ η χώρα είναι μικρή, έχει καλή θεσμική ικανότητα και η χάραξη πολιτικής είναι γενικά αποτελεσματική. Τα επίπεδα δημόσιου χρέους συνεχίζουν να ακολουθούν μια διαρκώς καθοδική πορεία και οι δείκτες προσιτότητας του χρέους είναι σταθεροί.
Καμπανάκι για μισθούς δημοσίου και γήρανση
Παρ' όλα αυτά, τονίζεται, η Κύπρος αντιμετωπίζει μια σειρά από πιστωτικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του μικρού μεγέθους της οικονομίας. Ενώ τα δημόσια οικονομικά έχουν βελτιωθεί σημαντικά, οι πιέσεις στις δαπάνες που σχετίζονται με το μισθολογικό κόστος του δημόσιου τομέα και το κόστος γήρανσης αποτελούν έναν συνεχή κίνδυνο για τη μελλοντική πορεία των δημόσιων οικονομικών.
Τέλος, οι κίνδυνοι του τραπεζικού τομέα παραμένουν ο βασικός παράγοντας των κινδύνων γεγονότων, αν και αυτοί έχουν μειωθεί δεδομένων των διαρθρωτικών βελτιώσεων στο σύστημα.
Η ανάπτυξη στην Κύπρο συνέχισε να επιταχύνεται από 2,8% το 2023 σε 3,4% το 2024, σε υψηλότερα επίπεδα από τον μέσο όρο του 1,2% της Ευρωζώνης.
Ο εξαιρετικά παραγωγικός τομέας των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), η εισροή κεφαλαίων στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και η ισχυρή απόδοση των εξαγωγών υπηρεσιών έχουν οδηγήσει σε ισχυρούς αριθμούς πρωτογενούς ανάπτυξης.
Οι άμεσες ξένες επενδύσεις σε έργα υποδομών, ιδίως στον ενεργειακό τομέα, θα στηρίξουν την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα. Ενώ οι δασμοί από τις Ηνωμένες Πολιτείες δημιουργούν αβεβαιότητα σχετικά με το εμπορικό περιβάλλον, δεν αναμένεται ότι αυτό θα έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην Κύπρο.
Η εισροή κονδυλίων στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έως το 2026, μαζί με τις ιδιωτικές επενδύσεις μακροπρόθεσμα, θα συνεχίσουν να στηρίζουν τη διαρθρωτική ανάπτυξη.
Στηρίζουν ανάκαμψη τα έργα υποδομών
Ο οίκος διαπιστώνει ότι η Κύπρος συνέχισε να σημειώνει πρόοδο στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και ορόσημων που σχετίζονται με το πρόγραμμα, με αποτέλεσμα την τελευταία εκταμίευση €76,9 εκατ. τον Απρίλιο του 2025.
Επίσης, υποστηρίζει ότι αρκετά έργα υποδομών που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Κύπρο, ιδίως στον ενεργειακό τομέα, θα στηρίξουν επίσης τη διαρθρωτική ανάπτυξη και την εξωτερική θέση της Κύπρου μακροπρόθεσμα.
Θα παραμείνουν ισχυρά τα δημοσιονομικά
Αναμένεται ότι τα δημόσια οικονομικά της Κύπρου θα παραμείνουν ισχυρά και το χρέος θα συνεχίσει να ακολουθεί πτωτική τάση.
Προβλέπεται ότι το δημοσιονομικό πλεόνασμα θα φτάσει το 3,5% του ΑΕΠ το 2025 και το 3,2% το 2026. Το χρέος θα συνεχίσει επίσης να μειώνεται, από 65% το 2024 σε 59% το 2025, κάτω από το όριο του Μάαστριχτ του 60% του ΑΕΠ για πρώτη φορά από το 2012.
Στη συνέχεια, αναμένεται σταδιακή μείωση προς περίπου το 50% του ΑΕΠ έως το 2027. Το χρέος θα παραμείνει επίσης οικονομικά προσιτό και προβλέπεται ότι οι πληρωμές τόκων θα ανέλθουν σε περίπου 3% των κρατικών εσόδων έως το 2033.
Ο οίκος αξιολογεί την οικονομική ισχύ της Κύπρου ως «baa1», η οποία εξισορροπεί τα υψηλά επίπεδα πλούτου και μια σταθερή τάση ανάπτυξης έναντι του μικρού μεγέθους της οικονομίας.
Η ισχύς των θεσμών και της διακυβέρνησης βαθμολογείται με «a2», η οποία αντανακλά την ισχυρή θεσμική ικανότητα και την αποτελεσματική χάραξη πολιτικής της Κύπρου, όπως αποδείχθηκε πρόσφατα από την ισχυρή διαχείριση της πανδημίας του κορωνοϊού από την Κύπρο και τις επιπτώσεις του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας.
Η δημοσιονομική ισχύς αξιολογείται με «a1», αντανακλώντας ένα μέτριο χρέος της γενικής κυβέρνησης και ευνοϊκούς δείκτες προσιτότητας χρέους. Η ευαισθησία στον κίνδυνο συμβάντων με «ba» καθορίζεται από τον κίνδυνο του τραπεζικού τομέα.
Οι σταθερές προοπτικές αντικατοπτρίζουν μια ισορροπία κινδύνων που σχετίζονται με τα οικονομικά, τα δημοσιονομικά και το χρέος. Η ευαισθησία στον κίνδυνο γεγονότων καθοδηγείται από τον κίνδυνο του τραπεζικού τομέα, ο οποίος θεωρείται περιορισμένος. Παρόλο που τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια παραμένουν υψηλά, μειώνονται και οι τράπεζες γενικά εμφανίζουν μεγάλα κεφαλαιακά αποθέματα και βελτιωμένη κερδοφορία.
Από τι θα εξαρτηθούν οι αξιολογήσεις
Ο οίκος αναφέρει ότι θα μπορούσαν να προκύψουν ανοδικές πιέσεις στις αξιολογήσεις της Κύπρου εάν καθίσταται ολοένα και πιο πιθανό οι δημοσιονομικοί δείκτες και οι δείκτες χρέους της χώρας να αποδώσουν καλύτερα από τις τρέχουσες προβλέψεις.
Επιπλέον, μια υψηλότερη από την προβλεπόμενη τάση ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανοδικές πιέσεις αξιολόγησης, ενδεχομένως λόγω σημαντικού αντίκτυπου από ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις, αυξημένες άμεσες ξένες επενδύσεις ή/και καλύτερες από τις αναμενόμενες τάσεις της αγοράς εργασίας.
Ο αντίκτυπος των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, θα μπορούσε να έχει πιο ουσιαστική επίδραση στην τάση ανάπτυξης και στην αξιολόγηση για τη θεσμική και διακυβερνητική ισχύ από ό,τι αναμένεται σήμερα.
Επιπλέον, η εκμετάλλευση των πόρων φυσικού αερίου, οι οποίοι επί του παρόντος δεν περιλαμβάνονται στις οικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις , θα μπορούσε να δημιουργήσει ανοδικές πιέσεις στην αξιολόγηση μεσοπρόθεσμα.
Οι αξιολογήσεις της Κύπρου θα μπορούσαν να δεχθούν καθοδικές πιέσεις εάν τα δημοσιονομικά αποτελέσματα και τα αποτελέσματα του χρέους υπολείπονται σημαντικά των τρεχουσών προσδοκιών, οδηγώντας σε αντιστροφή της καθοδικής πορείας του δείκτη δημόσιου χρέους.
Αυτό θα μπορούσε να συμβεί λόγω λιγότερο συνετής δημοσιονομικής πολιτικής, όπως η υψηλότερη από την αναμενόμενη αύξηση του μισθολογικού κόστους του δημόσιου τομέα, περαιτέρω αλλαγές στην ΑΤΑ ή η υλοποίηση πιέσεων δαπανών στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης.
Επιπλέον, οι σημαντικά ασθενέστερες οικονομικές προοπτικές από τις τρέχουσες προβλέψεις θα μπορούσαν να συμβάλουν σε αυτό το σενάριο, πιθανώς λόγω εκροής ξένων εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, ακύρωσης ή αναβολής μεγάλων έργων άμεσων ξένων επενδύσεων ή αυξημένων γεωπολιτικών κινδύνων.
Ακόμη, η υλοποίηση μεγάλων ενδεχόμενων υποχρεώσεων, που ενδεχομένως να προκύψουν από ένα σημαντικό σοκ για το τραπεζικό σύστημα, θα ήταν επίσης πιστωτικά αρνητική.
