Τη θέση ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η επέκταση των τρεχουσών δαπανών, όπως η αύξηση των μισθών του δημόσιου τομέα, η διεύρυνση των επιδοτήσεων ή η εισαγωγή μη στοχευμένων κοινωνικών προγραμμάτων, επαναλαμβάνει σε νέα του έκθεση για την Κύπρο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Παράλληλα, τονίζει εν μέσω των συζητήσεων για διεύρυνση του θεσμού της ΑΤΑ ότι οι αρχές θα πρέπει να αντισταθούν σε περαιτέρω αυξήσεις στην αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών ή σε νέες ad hoc αυξήσεις μισθών, διαβλέποντας την ίδια ώρα σημάδια υπερθέρμανσης της οικονομίας.
Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) ολοκλήρωσε τη Διαβούλευση του Άρθρου IV για την Κύπρο και ενέκρινε την αξιολόγηση του προσωπικού χωρίς συνεδρίαση.
Απαραίτητη η προσεκτική διαχείριση
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, καθώς οι πιέσεις στις δαπάνες αυξάνονται, η προσεκτική διαχείριση του δημοσιονομικού χώρου είναι απαραίτητη.
Οι οικονομικές δεσμεύσεις που απαιτούνται για την επίτευξη της κλιματικής και ψηφιακής μετάβασης θα συνεχιστούν και μετά το τέλος της χρηματοδότησης του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της ΕΕ.
Επιπλέον, προστίθεται, η γήρανση του πληθυσμού θα απαιτήσει υψηλότερες δαπάνες για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη, παράλληλα με άλλες μακροπρόθεσμες δαπάνες. Ως αποτέλεσμα, το περιθώριο για δημοσιονομική χαλάρωση μεσοπρόθεσμα περιορίζεται.
«Οι δημόσιες δαπάνες θα πρέπει να δίνουν έμφαση στις επενδύσεις, διατηρώντας παράλληλα την ευελιξία ως απάντηση σε οικονομικούς κραδασμούς. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα για την ενίσχυση της δυνητικής ανάπτυξης και τη διευκόλυνση της κλιματικής μετάβασης», σημειώνεται.
Ταυτόχρονα, αναφέρεται, θα πρέπει να αποφεύγεται η επέκταση των τρεχουσών δαπανών όπως η αύξηση των μισθών του δημόσιου τομέα, η διεύρυνση των επιδοτήσεων ή η εισαγωγή μη στοχευμένων κοινωνικών προγραμμάτων.
Συγκεκριμένα, οι αρχές θα πρέπει να αντισταθούν σε περαιτέρω αυξήσεις στην τιμαριθμική αναπροσαρμογή της ΑΤΑ ή σε νέες ad hoc αυξήσεις μισθών, ώστε να περιοριστεί το υπάρχον σημαντικό χάσμα μισθών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και να αποτραπεί η πρόσθετη πίεση στην αύξηση των πραγματικών μισθών.
Ισχυρή η ανάπτυξη και τα δημοσιονομικά
Σημειώνεται ότι το 2024, η ανάπτυξη της Κύπρου επιταχύνθηκε στο 3,4%, ένας από τους υψηλότερους ρυθμούς στην ευρωζώνη, λόγω της ισχυρής τουριστικής περίοδου, τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη του τομέα των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) και την ισχυρή δημόσια και ιδιωτική κατανάλωση.
Η ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας αναμένεται να επιβραδυνθεί στο 2,5% το 2025 και να σταθεροποιηθεί στο 3% μεσοπρόθεσμα, καθώς η Κύπρος στρέφεται προς μια ανάπτυξη που βασίζεται περισσότερο στις επενδύσεις, αναφέρει στην έκθεσή του το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Ενώ ο πληθωρισμός παρέμεινε ασταθής, γενικά μειώθηκε, με τον συνολικό πληθωρισμό να μειώνεται στο 2,1% μέχρι τον Μάρτιο του 2025. Ο πληθωρισμός αναμένεται να φτάσει τον στόχο του 2% αργότερα φέτος, υποστηριζόμενος από τη συγκράτηση της ανάπτυξης και τις χαμηλότερες τιμές του πετρελαίου.
Παράλληλα, το ΔΝΤ σημειώνει ότι οι δημοσιονομικές επιδόσεις εξακολουθούν να είναι πολύ ισχυρές, με το δημοσιονομικό πλεόνασμα να αυξάνεται στο 4,3% του ΑΕΠ το 2024, υποστηριζόμενο από τα ισχυρά φορολογικά έσοδα.
Ως αποτέλεσμα, το δημόσιο χρέος έχει μειωθεί στο 65% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2024, ενώ τα ταμειακά αποθέματα παραμένουν μεγάλα. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να συνεχίσει να δίνει προτεραιότητα στη μείωση του χρέους για την περαιτέρω δημιουργία αποθεμάτων ασφαλείας έναντι πιθανών σοκ.
Υποτονική η πιστωτική επέκταση
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι χρηματοοικονομικές συνθήκες παραμένουν αυστηρές, συνοδευόμενες από υποτονική πιστωτική επέκταση.
Παρ' όλα αυτά, τονίζεται, ο τραπεζικός τομέας διαθέτει σημαντικά κεφαλαιακά αποθέματα και αποθέματα ρευστότητας, και οι συνολικοί κίνδυνοι του τραπεζικού τομέα φαίνονται περιορισμένοι.
Προς τα κάτω οι κίνδυνοι βραχυπρόθεσμα
Οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι κλίνουν προς τα κάτω, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης αβεβαιότητας από τις παγκόσμιες εμπορικές εντάσεις. Αντίθετα, οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι είναι πιο ισορροπημένοι, με τους κινδύνους από την ανεπαρκή πρόοδο στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις να δρουν αντίθετα με τις ανοδικές δυνατότητες του εξελισσόμενου επιχειρηματικού μοντέλου της Κύπρου.
Η Κύπρος έχει επιδείξει αξιοσημείωτη οικονομική ανθεκτικότητα, με ανάπτυξη από τις υψηλότερες στην Ευρωζώνη. Αυτή η ισχυρή επίδοση υποστηρίζεται από τις ισχυρές εξαγωγές υπηρεσιών και την εγχώρια κατανάλωση.
Η αγορά εργασίας παραμένει σφιχτή, χαρακτηρίζεται από μείωση του ποσοστού ανεργίας και αυξημένα επίπεδα κενών θέσεων εργασίας.
Σημάδια υπερθέρμανσης οικονομίας
«Ενώ οι αβεβαιότητες επιμένουν, υπάρχουν ενδείξεις πιθανής υπερθέρμανσης της οικονομίας. Αυτό, μαζί με τη διαταραχή του εμπορίου που σχετίζεται με τους δασμούς, θα οδηγήσει την ανάπτυξη σε μέτρια επίπεδα φέτος», τονίζεται.
Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών εκτιμάται ότι έχει μετριαστεί το 2024, αλλά η εξωτερική θέση εκτιμάται ότι είναι ασθενέστερη από το επίπεδο που υποδηλώνουν τα θεμελιώδη μεγέθη.
Οι άμεσες προοπτικές παρουσιάζουν κινδύνους καθοδικής πορείας, ενώ οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι φαίνονται πιο ισορροπημένοι.
Καμπανάκι κινδύνου από εμπορικές συγκρούσεις
Όπως υποστηρίζει το ΔΝΤ, η κλιμάκωση των εμπορικών συγκρούσεων ιδίως εάν αυτές διευρυνθούν ώστε να συμπεριλάβουν το εμπόριο υπηρεσιών και τις άμεσες ξένες επενδύσεις ενέχει σημαντικό κίνδυνο καθοδικής πορείας.
«Η κλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων και οι πιθανές νέες κρίσεις στις τιμές της ενέργειας θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις, τον τουρισμό και τον πληθωρισμό. Σε εγχώριο επίπεδο, υπάρχουν ανησυχίες για περαιτέρω υπερθέρμανση, η οποία μπορεί να προκύψει από μια πιο διευκολυντική δημοσιονομική πολιτική. Μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, η ανάπτυξη που βασίζεται στις επενδύσεις θα βασιστεί στη συνεχή πρόοδο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Από την άλλη πλευρά, η ευέλικτη και δυναμική οικονομία της Κύπρου προσφέρει σημαντικό δυναμικό ανάπτυξης», σημειώνεται.
Τα ισχυρά δημοσιονομικά μείωσαν τρωτά σημεία
Το ΔΝΤ αναφέρει ακόμη ότι η ισχυρή δημοσιονομική θέση της Κύπρου έχει μειώσει τα τρωτά σημεία.
Το 2024, το πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα έφτασε το 5,6%, τροφοδοτούμενο από σημαντική αύξηση εσόδων που υπεραντιστάθμισε την αύξηση των μισθών του δημοσίου και των κοινωνικών μεταβιβάσεων.
Ως αποτέλεσμα, το δημόσιο χρέος μειώθηκε στο 65% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2024, με σημαντικά ταμειακά αποθέματα να υποστηρίζουν τη ρευστότητα. Αυτό αύξησε περαιτέρω την ανθεκτικότητα, δημιούργησε χώρο πολιτικής για μελλοντικά σοκ και βελτίωσε το επενδυτικό κλίμα.
Η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να συνεχίσει να δίνει προτεραιότητα στη μείωση του χρέους.
«Δεδομένων των κινδύνων υπερθέρμανσης, είναι ζωτικής σημασίας να αποφευχθούν νέα διακριτικά μέτρα που θα χαλάρωναν τη δημοσιονομική πολιτική και θα αύξαναν τις πληθωριστικές πιέσεις. Αντ' αυτού, οι προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρωθούν στη μείωση του χρέους πολύ κάτω από το 60% του ΑΕΠ, εξασφαλίζοντας έτσι ένα ισχυρό απόθεμα ασφαλείας έναντι πιθανών σοκ», υπογραμμίζει.
Η δέσμευση των αρχών για διατήρηση δημοσιονομικών πλεονασμάτων έως το 2028, όπως ορίζεται στο ΜΠΔΣΠ στο πλαίσιο του νέου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, υποστηρίζει αυτόν τον στόχο.
Ισχυρά τα κεφάλαια τραπεζών
Το ΔΝΤ παρατηρεί ότι ο τραπεζικός τομέας διαθέτει σημαντικά κεφαλαιακά αποθέματα και αποθέματα ρευστότητας, με τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους να φαίνονται καλά περιορισμένοι.
Οι δείκτες κερδοφορίας έχουν φτάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά και τα επίπεδα κεφαλαιοποίησης είναι πλέον από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
Παρά τα αυξημένα επιτόκια, η ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων συνεχίζει να βελτιώνεται, υποστηριζόμενη από την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη. Παρ' όλα αυτά, επισημαίνεται, η συνεχής επαγρύπνηση είναι απαραίτητη, ιδίως όσον αφορά τον τομέα των ακινήτων.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η πρόσφατη αυστηροποίηση της μακροπροληπτικής πολιτικής θα ενισχύσει περαιτέρω τα χρηματοοικονομικά αποθέματα. Η ανακοινωθείσα αύξηση του αποθεματικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας (CCyB) θα ενισχύσει την ανθεκτικότητα εξασφαλίζοντας ήδη υψηλά κεφαλαιακά αποθέματα χωρίς να επηρεάσει αρνητικά τη διαθεσιμότητα πιστώσεων ή την οικονομική ανάπτυξη.
Παράλληλα, αναφέρεται ότι παρόλο που τα παλαιά μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) συνεχίζουν να μειώνονται, παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Τα περισσότερα NPLs έχουν μεταφερθεί με επιτυχία από τον τραπεζικό τομέα και δεν αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Η συνεχιζόμενη αντιμετώπιση των παλαιών NPLs αναμένεται να επιταχυνθεί, δεδομένης της πλήρους λειτουργικότητας του πλαισίου εκποιήσεων και της ισχυρής υιοθέτησης του σχεδίου Ενοίκιο Έναντι Δόσης. Σημειώνεται ακόμη ότι η αντιμετώπιση των παλαιών NPLs αναμένεται να βοηθήσει στην κινητοποίηση εγχώριων κεφαλαίων.
Ζωτικής σημασίας οι μεταρρυθμίσεις
Όπως τονίζει το ΔΝΤ, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της δικαστικής αποτελεσματικότητας και στην ενίσχυση της παραγωγικότητας της εργασίας είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.
Με τα επίπεδα απασχόλησης ήδη υψηλά, η εμβάθυνση του κεφαλαίου θα οδηγήσει ολοένα και περισσότερο στην ανάπτυξη.
Τονίζεται ακόμη ότι οι πολιτικές πρέπει να δημιουργήσουν ένα σταθερό και εξορθολογισμένο επιχειρηματικό περιβάλλον που να ευνοεί τις επενδύσεις.
«Απαιτούνται πρόσθετες προσπάθειες στον δικαστικό τομέα για την ενίσχυση του θεσμικού πλαισίου για την αφερεγγυότητα και τα δικαιώματα των πιστωτών και για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δικαστηρίων. Οι εργασιακές πολιτικές θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αντιμετώπιση των κενών και των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων και στην εμπλοκή των υπόλοιπων τμημάτων του εργατικού δυναμικού, ιδίως μεταξύ των νέων και των μακροχρόνια ανέργων», αναφέρουν οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ.
Κάλεσμα για υλοποίηση έργων και μεταρρυθμίσεις
Το ΔΝΤ υποδεικνύει ότι βασικά ενεργειακά έργα και μεταρρυθμίσεις πρέπει να επιταχυνθούν για τη μείωση του ενεργειακού κόστους, την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και την εκπλήρωση των δεσμεύσεων για το κλίμα.
Η ολοκλήρωση του τερματικού σταθμού LNG και η βελτίωση της διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας θα αποτελούσε σημαντική πρόοδο προς την επίτευξη αυτών των στόχων.
Επιπλέον, προσθέτει, η αύξηση του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα βοηθούσε στη μείωση του κόστους. Η σχεδιαζόμενη εισαγωγή της πράσινης φορολογίας θα διευκόλυνε περαιτέρω την ενεργειακή μετάβαση.
Την ιδια ώρα, σημειώνεται ότι η διατήρηση ενός ισχυρού πλαισίου καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML) είναι ζωτικής σημασίας για τον μετριασμό των κινδύνων φήμης και της επιχειρηματικής αβεβαιότητας.
Οι συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη διεύρυνση του ορισμού των υπόχρεων οντοτήτων για την εποπτεία της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες είναι αξιέπαινες.
Επιπλέον, αναφέρεται, η προτεινόμενη ίδρυση της Εθνικής Μονάδας Εφαρμογής Κυρώσεων στο Υπουργείο Οικονομικών θα ενισχύσει τη σαφήνεια σχετικά με τη συμμόρφωση με τις κυρώσεις.
