Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο στην Κύπρο και σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς, καταγράφει έρευνα της Υπηρεσίας Ερευνών, Μελετών και Εκδόσεων της Βουλής που εκπονήθηκε μετά από αίτημα της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Νομικών, Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.
Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, στο πλαίσιο της συζήτησης για τροποποίηση της ισχύουσας νομοθεσίας σχετικά με το νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς, ζήτησε ενημέρωση για το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Υπό το φως των πιο πάνω, στάλθηκε σχετικό αίτημα στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Κοινοβουλευτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης (ECPRD), το οποίο περιλάμβανε τα ακόλουθα ερωτήματα:
1. Ποιο είναι το νομικό καθεστώς των αρχών κατά της διαφθοράς σύμφωνα με το νομικό σας σύστημα;
2. Απολαμβάνει η αρχή κατά της διαφθοράς στο νομικό σας σύστημα επιχειρησιακή και οικονομική ανεξαρτησία;
3. Παρέχει η νομοθεσία σας το δικαίωμα υποβολής ανώνυμων καταγγελιών στις αρχές κατά της διαφθοράς;
Απαντήσεις έδωσαν 23 χώρες, οι οποίες διαβιβάστηκαν στον Τομέα Ερευνών και Μελετών της Υπηρεσίας Ερευνών, Μελετών και Εκδόσεων.
Τι ισχύει στην Κύπρο
Στην Κυπριακή Δημοκρατία, η αρμόδια αρχή κατά της διαφθοράς είναι η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς, η οποία έχει συσταθεί ως ανεξάρτητη αρχή χωρίς νομική προσωπικότητα.
Ο προϋπολογισμός της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς αποτελεί μέρος του κρατικού προϋπολογισμού και το προσωπικό της δεν διορίζεται από την αρχή, αλλά από την «Υπηρεσία Δημόσιας Υπηρεσίας», η οποία είναι η αρμόδια αρχή για όλους τους δημόσιους υπαλλήλους της Δημοκρατίας της Κύπρου, σύμφωνα με το σχετικό νομικό πλαίσιο.
Το νομικό πλαίσιο της Ανεξάρτητης Αρχής κατά της Διαφθοράς προβλέπει το δικαίωμα υποβολής ανώνυμων καταγγελιών για πράξεις διαφθοράς.
Διαφορές σε επίπεδο λειτουργικής και οικονομικής ανεξαρτησίας
Από τις χώρες που έχουν ανταποκριθεί στο αίτημα, δέκα από αυτές (Αυστρία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιταλία, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβενία) διαθέτουν κεντρική υπηρεσία αρμόδια για την καταπολέμηση της διαφθοράς, ενώ οι υπόλοιπες χώρες υιοθετούν μοντέλα συνεργασίας πολλών φορέων και υπηρεσιών.
Ανάμεσα στις χώρες που έχουν ανταποκριθεί, εμφανίζονται σημαντικές διαφορές ως προς το επίπεδο λειτουργικής και οικονομικής ανεξαρτησίας των αρμόδιων αρχών κατά της διαφθοράς. Οι διαφοροποιήσεις αφορούν κυρίως τη νομική τους υπόσταση, αλλά και τον τρόπο χρηματοδότησής τους.
Η Βουλγαρία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία και η Σουηδία διαθέτουν αρμόδιες για την καταπολέμηση της διαφθοράς υπηρεσίες που απολαμβάνουν τόσο λειτουργική όσο και οικονομική ανεξαρτησία. Ωστόσο, στην Ουγγαρία ο προϋπολογισμός της Αρχής αποτελεί μέρος του κρατικού προϋπολογισμού τον οποίο καταρτίζει η ίδια κι η μείωσή του απαιτεί τη συναίνεσή της.
Οι χώρες στις οποίες οι αρμόδιες για την καταπολέμηση της διαφθοράς υπηρεσίες δεν απολαμβάνουν λειτουργική ή οικονομική ανεξαρτησία είναι η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Εσθονία, η Κροατία, το Λουξεμβούργο, η Πολωνία και η Φινλανδία.
Οι χώρες στις οποίες οι αρμόδιες για την καταπολέμηση της διαφθοράς υπηρεσίες απολαμβάνουν λειτουργική αλλά όχι οικονομική ανεξαρτησία είναι η Ισπανία, η Λιθουανία, η Ολλανδία, η Ρουμανία και η Σλοβακία.
Ειδικές περιπτώσεις
Στη Γαλλία η Ανώτατη Αρχή για τη Διαφάνεια στη Δημόσια Ζωή είναι ανεξάρτητη αρχή, ενώ το Γαλλικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς υπάγεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και στο Υπουργείο Προϋπολογισμού, χωρίς όμως να λαμβάνει εντολές από αυτά.
Στη Λετονία το αρμόδιο γραφείο (KNAB) εποπτεύεται από τον Πρωθυπουργό, αλλά διατηρεί λειτουργική ανεξαρτησία όσον αφορά συγκεκριμένα άρθρα του νόμου που ρυθμίζει τη λειτουργία του.
Δυνατότητα υποβολής ανώνυμων καταγγελιών
Με βάση τις απαντήσεις στο σχετικό ερώτημα, υπάρχουν χώρες όπου η υποβολή ανώνυμων καταγγελιών κατά της διαφθοράς επιτρέπεται, άλλες όπου δεν επιτρέπεται ή δεν προβλέπεται νομοθετικά, καθώς και περιπτώσεις με εξαιρέσεις ή ιδιαιτερότητες.
Στη Γαλλία, στην Ελλάδα, στην Εσθονία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Λετονία, στη Λιθουανία, στην Ολλανδία, στην Ουγγαρία, στην Πορτογαλία, στη Σλοβενία και στη Σουηδία επιτρέπεται η υποβολή ανώνυμων καταγγελιών είτε μέσω ειδικών διατάξεων είτε μέσω πρακτικής εφαρμογής των υφιστάμενων θεσμών.
Στη Γερμανία, παρά τις αποκλίσεις μεταξύ των ομόσπονδων κρατιδίων, οι περισσότερες αρμόδιες αρχές διαθέτουν μηχανισμούς για την υποβολή ανώνυμων καταγγελιών είτε μέσω διαδικτυακού συστήματος είτε μέσω ειδικής τηλεφωνικής γραμμής.
Στο Βέλγιο, στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία η νομοθεσία δεν επιτρέπει την υποβολή ανώνυμων καταγγελιών.
Ειδικές περιπτώσεις
Υπάρχουν επίσης ειδικές περιπτώσεις ως προς τη δυνατότητα υποβολής ανώνυμων καταγγελιών.
Στην Αυστρία η νομοθεσία παρέχει το δικαίωμα υποβολής ανώνυμων καταγγελιών όμως σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτείται η αποκάλυψη της ταυτότητας του καταγγέλλοντος.
Στην Κροατία, ανάλογα με τη μέθοδο υποβολής της καταγγελίας, το πρόσωπο που υποβάλλει την καταγγελία μπορεί να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Στο Λουξεμβούργο νομοθετικά δεν παρέχεται το δικαίωμα υποβολής ανώνυμων καταγγελιών, ωστόσο υπάρχουν μηχανισμοί των ατόμων που προβαίνουν σε καταγγελία καλή τη πίστει.
Στην Πολωνία επίσης, αν και η νομοθεσία δεν προβλέπει ρητά την υποβολή ανώνυμων καταγγελιών, πληροφορίες που αφορούν θέματα διαφθοράς δύναται να παρασχεθούν μέσω ειδικής τηλεφωνικής γραμμής και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Στη Σλοβακία η νομοθεσία επιτρέπει την υποβολή ανώνυμων καταγγελιών μόνο στις περιπτώσεις που αυτές υποβάλλονται στο Γραφείο Προστασίας Πληροφοριοδοτών.
Τέλος, στη Φινλανδία η νομοθεσία επιτρέπει στους ίδιους οργανισμούς καταπολέμησης της διαφθοράς να καθορίσουν αν θα δέχονται ανώνυμες καταγγελίες. Ωστόσο, δεν επιτρέπεται η υποβολή ανώνυμων καταγγελιών στην Αστυνομία, στον Κοινοβουλευτικό Επίτροπο Διοικήσεως και στον Καγκελάριο Δικαιοσύνης.
Συνέδριο ΟΑΣΕ για διαφθορά
Σημειώνεται ότι το θέμα της καταπολέμησης της διαφθοράς, τέθηκε επί τάπητος, σε συνέδριο της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΟΑΣΕ που ολοκληρώθηκε την Παρασκευή στη Ρώμη.
Ενότητα με θέμα την καταπολέμηση της διαφθοράς στην περιοχή του ΟΑΣΕ συντόνισε η Αντιπρόεδρος της ΚΣ ΟΑΣΕ και Ειδική Αντιπρόσωπος για την καταπολέμηση της Διαφθοράς, Βουλευτής Ειρήνη Χαραλαμπίδου.
Στην εισαγωγική παρέμβασή της, σύμφωνα με ανακοίνωση της Βουλής, η κ. Χαραλαμπίδου είπε ότι υπέβαλε προσχέδιο επιπρόσθετου ψηφίσματος που αναφέρεται στη διασύνδεση της διαφθοράς με το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία, σύμφωνα και με τις θεματικές του συγκεκριμένου συνεδρίου, το οποίο θα εξεταστεί στην επερχόμενη Ετήσια Σύνοδο της ΚΣ ΟΑΣΕ.
Η κ. Χαραλαμπίδου ανέφερε ότι η ευθύνη των κοινοβουλίων δεν περιορίζεται μόνο στην ψήφιση νόμων, αλλά επεκτείνεται στη διαμόρφωση κουλτούρας λογοδοσίας, στη θωράκιση των θεσμών και στην υπεράσπιση της διαφάνειας και της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.
Χαρακτήρισε, επίσης, σημαντική την προστασία των πληροφοριοδοτών, των ερευνητών δημοσιογράφων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Στη συζήτηση που ακολούθησε οι κύριοι ομιλητές που εκπροσώπησαν αρμόδιες ιταλικές αρχές, την ΚΣ ΟΑΣΕ και ινστιτούτα πολιτικής, αναφέρθηκαν στον κεντρικό ρόλο των Κοινοβουλίων, ώστε οι αρμόδιες διωκτικές αρχές να κατέχουν τα κατάλληλα νομοθετικά εργαλεία και οικονομικούς πόρους για την καταπολέμηση αλλά και για την πρόληψη της διαφθοράς.
Η διαφθορά επηρεάζει πτυχές της ασφάλειας των κρατών ιδιαίτερα μέσω της πιθανότητας επηρεασμού της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στον τομέα της άμυνας, αναφέρθηκε.
Σε καταληκτικές παρατηρήσεις η κ. Χαραλαμπίδου ανέφερε ότι οι συζητήσεις στο πλαίσιο του Φόρουμ επιβεβαίωσαν ότι η διαφθορά, το οργανωμένο έγκλημα και η τρομοκρατία είναι διασυνοριακές απειλές που υπονομεύουν τα θεμέλια των κοινωνιών, στα οποία οφείλουμε να απαντήσουμε με περισσότερη συνεργασία και διασφάλιση της θεσμικής ακεραιότητας.
