Στην εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης και των νέων ευέλικτων μορφών απασχόλησης, ο ρόλος των συντεχνιών αμφισβητείται ολοένα και περισσότερο. Παρ' όλα αυτά, κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πειστικά ότι οι ενώσεις των εργαζομένων έχουν χάσει τη σημασία και τον λόγο ύπαρξής τους. Στην Κύπρο, όπως και διεθνώς, οι νέες γενιές μπαίνουν σε μια αγορά εργασίας γεμάτη προκλήσεις, αλλά η συμμετοχή τους σε συνδικαλιστικές οργανώσεις παραμένει χαμηλή. Ενδεικτικό το γεγονός ότι είναι ελάχιστες οι διαθέσιμες αναφορές στο διαδίκτυο, αλλά και στον δημόσιο λόγο, πόσω μάλλον η αποτύπωση συγκεκριμένων στοιχείων, για τη συμμετοχή των νέων στις συντεχνίες. Πώς βλέπουν, όμως οι ίδιες οι συντεχνίες αυτό το κενό; Τι πρωτοβουλίες παίρνουν για να προσελκύσουν νέους; Και, τελικά, πόσο «γερασμένος» θεσμός είναι σήμερα το συνδικαλιστικό κίνημα;
O «Π» έθεσε τα ερωτήματα αυτά στον γραμματέα της Νεολαίας της ΣΕΚ, Στέλιο Πολυδώρου, και στον Χρίστο Τομπάζο, κεντρικό οργανωτικό γραμματέα της ΠΕΟ και οι απαντήσεις που μας έδωσαν είναι άκρως ενδιαφέρουσες.
Χαμηλή η συμμετοχή
Ποιο είναι το ποσοστό των νέων εργαζομένων που είναι μέλη της συντεχνίας; Κρίνετε ότι είναι υψηλό ή χαμηλό;
Στέλιος Πολυδώρου, ΣΕΚ: Το ποσοστό των νέων που είναι μέλη της ΣΕΚ παραμένει διαχρονικά σε σχετικά χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους. Δεν πρόκειται για ένα φαινόμενο που αφορά αποκλειστικά την Κύπρο, αλλά καταγράφεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παρ' όλα αυτά, θεωρούμε ότι υπάρχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το εξής θετικό: Ολοένα και περισσότεροι νέοι εργαζόμενοι εκφράζουν ενδιαφέρον, ρωτούν, και επιδιώκουν να μάθουν τόσο για τις συντεχνίες όσο και για τον ρόλο τους στην κοινωνία. Αυτό το αυξανόμενο ενδιαφέρον αποτελεί ένδειξη αναγνώρισης και σεβασμού προς το έργο των συντεχνιών, ενώ ταυτόχρονα μας στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Ότι υπάρχει ανάγκη για ανανέωση, προσαρμογή και εκσυγχρονισμό στον τρόπο λειτουργίας των συντεχνιών.
Χρίστος Τομπάζος, ΠΕΟ: Δεν είναι θέμα ψηλού ή χαμηλού ποσοστού. Αυτό που με βεβαιότητα μπορούμε να πούμε είναι ότι εκεί όπου λειτουργεί συλλογική σύμβαση και είναι οργανωμένοι οι εργαζόμενοι, οι νέοι και οργανώνονται και συμμετέχουν. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι οι νέοι εργάζονται κυρίως σε τομείς που δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση. Τομείς που αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια ραγδαία και εργοδοτούν κυρίως νέους, προσοντούχους χωρίς όμως συνδικαλιστική προστασία. Από ποιοτικές έρευνες που διενεργήσαμε, προκύπτει ότι οι νέοι δεν είναι από επιλογή που είναι ανοργάνωτοι σε αυτούς τους νέους κλάδους οικονομικής δραστηριότητας.
Υπάρχουν ειδικές επιτροπές νέων στους χώρους εργασίας που δραστηριοποιείστε;
Σ.Π: Όχι, δεν υπάρχουν. Ωστόσο, μέσα από τις τοπικές επιτροπές που λειτουργούν σε διάφορους χώρους εργασίας και στις οποίες συζητούνται εργασιακά θέματα, προσπαθούμε, όπου αυτό είναι εφικτό, να εντάσσουμε και νέους εργαζόμενους. Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο θέμα αυτό είναι η συνεχής κινητικότητα των νέων στην αγορά εργασίας. Πολλοί δεν παραμένουν στον ίδιο χώρο για αρκετό χρονικό διάστημα, κάτι που δυσκολεύει τη διαδικασία ωρίμανσης και κατάλληλης εκπαίδευσής τους ώστε να εμπλακούν ενεργά στον συνδικαλισμό. Η σταθερότητα είναι κρίσιμη για να μπορέσουμε να χτίσουμε δομές εκπροσώπησης νέων, κάτι που αποτελεί και έναν από τους μελλοντικούς μας στόχους.
ΧΡ.Τ.: Στους χώρους εργασίας, ενθαρρύνουμε με επιτυχία τη συμμετοχή των νέων σε τοπικές και κλαδικές επιτροπές. Διαπιστώνουμε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν ανανεωθεί σημαντικά οι συνδικαλιστικοί μηχανισμοί και τα σώματα των συντεχνιών της ΠΕΟ. Διατηρούμε βέβαια εξειδικευμένο τμήμα, το Γραφείο Εργατικής Νεολαίας το οποίο ασχολείται με τα ευρύτερα ζητήματα των νέων εργαζομένων. Όχι μόνο δηλαδή τα εργασιακά αλλά και άλλα όπως το στεγαστικό, κοινωνική πολιτική για νέους κ.λπ. Φέτος πραγματοποιήθηκε και η συνδιάσκεψη του γραφείου με 150 νέους εργαζόμενους που αντιπροσώπευσαν όλους τους κλάδου που αναπτύσσει δράση η ΠΕΟ.
Ελλιπής πληροφόρηση
Πιστεύετε ότι οι νέοι εργαζόμενοι τηρούν αποστάσεις από τις συντεχνίες;
Σ.Π: Υπάρχει πράγματι μία απόσταση, η οποία συχνά προκύπτει από ελλιπή πληροφόρηση ή και από μια γενικότερη κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς. Ωστόσο, όταν οι νέοι ενημερωθούν για τα δικαιώματά τους και για τον ρόλο των συντεχνιών, η στάση τους αλλάζει. Πολλοί συνειδητοποιούν ότι οι συλλογικές διεκδικήσεις είναι αναγκαίες, ειδικά σε ένα μεταβαλλόμενο εργασιακό περιβάλλον.
ΧΡ.Τ.: Όχι από επιλογή όπως είπαμε και πιο πάνω. Νέοι που εργάζονται σε χώρους εργασίας με συνδικαλιστική οργάνωση συμμετέχουν και δεν τηρούν αποστάσεις.
Πρωτοβουλίες
Τι πρωτοβουλίες παίρνετε για να τους προσελκύσετε;
Σ.Π: Η προσέγγιση των εργαζομένων στην Κύπρο διαφοροποιείται σημαντικά, ανάλογα με την καταγωγή και την κουλτούρα τους. Όπως είναι γνωστό, στην Κύπρο εργάζονται άτομα από πολλές διαφορετικές χώρες, και αυτό απαιτεί μια προσαρμοσμένη στρατηγική προσέγγισης. Για παράδειγμα, η προσέγγιση ενός Κύπριου εργαζόμενου είναι συχνά πιο δύσκολη σε σχέση με έναν Ευρωπαίο εργαζόμενο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην κυπριακή παιδεία και κουλτούρα, μέχρι την ενηλικίωση, δεν καλλιεργείται επαρκώς η έννοια του συνδικαλισμού, της συλλογικής δράσης και της αλληλεγγύης. Αντίθετα, κυριαρχούν στοιχεία όπως η ατομικότητα, η αυτοπροβολή και η ανταγωνιστικότητα. Αυτό καθιστά την προσέγγιση των νέων Κυπρίων πιο απαιτητική, καθώς για να πειστεί ένας νέος να συνδικαλιστεί, πρέπει πρώτα να μας γνωρίσει προσωπικά, να συζητήσει μαζί μας, να λύσει όλες του τις απορίες και μόνο εάν νιώσει εμπιστοσύνη και κατανόηση, θα κάνει το βήμα να γίνει μέλος της συντεχνίας. Από την άλλη πλευρά, πολλοί Ευρωπαίοι εργαζόμενοι που εργάζονται στην Κύπρο και αντιμετωπίζουν εργασιακά προβλήματα, δείχνουν από μόνοι τους ενδιαφέρον για τις συντεχνίες. Ενημερώνονται διαδικτυακά, μας προσεγγίζουν μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και ζητούν να ενταχθούν στη συντεχνία, αναγνωρίζοντας τον σημαντικό ρόλο που μπορούμε να διαδραματίσουμε στην προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Σε αυτό το πλαίσιο, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στη φυσική παρουσία στους χώρους εργασίας, στην άμεση επικοινωνία, στη χρήση των social media και στην προβολή θεμάτων που αγγίζουν πραγματικά την καθημερινότητα των νέων, αξιοπρεπείς μισθοί, συνθήκες εργασίας, επαγγελματική σταθερότητα και προσωπική ισορροπία.
ΧΡ.Τ.: Προσπαθούμε να τους πείσουμε να οργανωθούν. Με θεματικές εκστρατείες, διαφώτιση για το τι σημαίνει να είσαι οργανωμένος, εργασιακά δικαιώματα κ.λπ. Ωστόσο είναι φανερό ότι δεν είναι αρκετό αυτό. Θα πρέπει και οι ίδιοι οι νέοι να πιστέψουν στη συλλογική τους δύναμη, στην αξία της συλλογικής διεκδίκησης και να κάνουν το αποφασιστικό βήμα να πάρουν την τύχη τους στα δικά τους χέρια. Η ΠΕΟ δεν είναι οργάνωση για τους εργαζόμενους. Είναι οργάνωση των εργαζομένων. Από μόνη της ως συνδικάτο λίγα πράγματα μπορεί να κάνει για νέους που δεν είναι οργανωμένοι ως προς τα εργασιακά τους δικαιώματα. Μόνο με οργάνωση μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά.
Προκλήσεις με τους freelancers
Πώς ανταποκρίνεστε σε μορφές εργασίας όπως το freelance, οι πλατφόρμες διανομής;
Σ.Π: Αυτές οι μορφές εργασίας αποτελούν σημαντική πρόκληση για το συνδικαλιστικό κίνημα. Έχουμε αρχίσει να μελετούμε αυτές τις νέες πραγματικότητες και επιδιώκουμε να προσαρμόσουμε τις παρεμβάσεις μας. Ειδικά στους διανομείς, έχουμε ήδη ξεκινήσει προσπάθειες για οργάνωσή τους και κατοχύρωση βασικών δικαιωμάτων. Το ίδιο ισχύει και για τους freelancers, όπου στόχος είναι η θεσμική κατοχύρωση μέσω συλλογικών πιέσεων και προτάσεων προς την Πολιτεία.
ΧΡ.Τ.: Πρόσφατα στηρίξαμε των αγώνα των ντελιβεράδων και πετύχαμε μια ιστορικής σημασία επιτυχία. Να υπογραφεί συλλογική σύμβαση για αυτούς τους εργαζόμενους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία μετανάστες. Βέβαια, όλες αυτές οι μορφές απασχόλησης, ιδιαίτερα η επαίσχυντη λεγόμενη «αγορά υπηρεσιών» δυσκολεύουν τη συνδικαλιστική δράση. Ωστόσο με αγώνες μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Κλασικό παράδειγμα ο 10χρονος αγώνας των εκπαιδευτικών στα προγράμματα του Υπουργείου Παιδείας. Με απεργίες, κινητοποιήσεις, θυσίες, καταφέραμε να αρθεί η αδικία και να αποκτήσουν ξανά μισθωτή σχέση εργασίας.
Τι απαντάτε σε όσους κατηγορούν τις συντεχνίες ως «γερασμένες»;
Σ.Π: Οι συντεχνίες παραμένουν απαραίτητες, αλλά πρέπει συνεχώς να εξελίσσονται. Αναγνωρίζουμε ότι υπήρχαν, και ίσως να υπάρχουν ακόμα, σημεία στασιμότητας. Όμως, η παρουσία νέων ανθρώπων σε θέσεις ευθύνης, όπως και η ενεργή νεολαία ΣΕΚ, αποδεικνύουν πως γίνεται μία ανανέωση από μέσα. Ο εκσυγχρονισμός είναι απαραίτητος και συνεχής. Αν οι νέοι θεωρούν τις συντεχνίες «γερασμένες», η απάντηση δεν είναι να τις απορρίψουν, αλλά να συμμετάσχουν και να τις αλλάξουν.
ΧΡ.Τ.: Ότι δεν ισχύει. Κοιτάξτε, στις 4 και 5 Δεκεμβρίου η ΠΕΟ θα πραγματοποιήσει το 29ο συνέδριό της. Πέραν των 600 αντιπροσώπων θα συζητήσουν και θα αποφασίσουν για τη δράση και τις διεκδικήσεις της ΠΕΟ για την επόμενη τετραετία. Ξεχωριστή θέση θα έχουν και τα ζητήματα που αφορούν τους νέους εργαζόμενους. Θα συζητήσουμε και τρόπους προσέγγισής τους, ενίσχυσης της επαφής κ.λπ. Παράλληλα στόχος είναι να εκλεγούν ως αντιπρόσωποι και νέοι, να έρθουν στο συνέδριο, να εκπροσωπήσουν τους συναδέλφους και τους κλάδους από τους οποίους προέρχονται. Εξάλλου, το σύνθημα του συνεδρίου «Δουλειά με δικαιώματα και αξιοπρέπεια», στους νέους είναι που κυρίως απευθύνεται.
