Η εταιρική κουλτούρα ενός οργανισμού περιλαμβάνει τον τρόπο με τον οποίο συνεργάζονται οι υπάλληλοί του, πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, πώς επιλύονται τα προβλήματα και πώς οι υπάλληλλοι αισθάνονται κάθε μέρα που πάνε στη δουλειά τους.
Μια υγιής εταιρική κουλτούρα αυξάνει την παραγωγικότητα, ενθαρρύνει την καινοτομία και βελτιώνει την αφοσίωση των υπαλλήλων προς τον οργανισμό.
Στον αντίποδα, μια μη υγιής κουλτούρα «απομακρύνει» τους υπαλλήλους από τον οργανισμό και διώχνει ταλαντούχα στελέχη, ενώ διαβρώνει την απόδοση του προσωπικού.
Πώς βελτιώνεται
Η εταιρική κουλτούρα δεν μπορεί να βελτιωθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζονται στοχευμένες προσπάθειες προκειμένου ο εργασιακός χώρος να μεταμορφωθεί σε ένα περιβάλλον στο οποίο όλοι να αισθάνονται ότι προσφέρουν αξία και είναι παρωθημένοι και ευθυγραμμισμένοι με τις αρχές και αξίες που περιέχονται στην εταιρική κουλτούρα.
Τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν για μια υγιή εταιρική κουλτούρα περιλαμβάνουν τα εξής:
• Σαφήνεια
Αν ο οργανισμός δεν καθορίσει με σαφήνεια την κουλτούρα του αυτή θα αυτοκαθοριστεί, συνήθως με τρόπο πολύ διαφορετικό από τις επιδιώξεις του οργανισμού. Γενικότητες όπως ακεραιότητα, ομαδική εργασία, αριστεία κ.λπ. μόνο προβλήματα μπορούν να προκαλέσουν, αφού οι υπάλληλοι δεν θα γνωρίζουν πώς οι όροι αυτοί εφαρμόζονται στην πράξη.
Για να διαμορφωθεί ένα σαφές κείμενο, χρειάζεται να απαντηθούν οι εξής ερωτήσεις:
- ποια είναι η επιθυμητή συμπεριφορά των υπαλλήλων προς τους συναδέλφους και τους πελάτες;
- πώς πρέπει να λαμβάνονται οι αποφάσεις;
Οι απαντήσεις που θα δοθούν θα πρέπει να οδηγούν σε εφαρμόσιμες αξίες. Π.χ., ο γενικός όρος «ομαδική εργασία» μπορεί να διατυπωθεί ως: «Μοιραζόμαστε ανοικτά τις γνώσεις μας με τους συναδέλφους μας και πιστωνόμαστε όλοι για την επιτυχία της ομάδας μας». Όταν οι υπάλληλοι βλέπουν πως εφαρμόζονται οι αξίες είναι πιο πιθανόν να τις εφαρμόσουν.
• Παράδειγμα προς μίμηση
Η βελτίωση της κουλτούρας αρχίζει από την κορυφή. Όταν οι ηγέτες άλλα λένε και άλλα κάνουν χάνεται η εμπιστοσύνη των υπαλλήλων. Αν η εταιρική κουλτούρα υποστηρίζει το ισοζύγιο μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής αλλά οι διευθυντές ενοχλούν συνεχώς τους υπαλλήλους τους εκτός ωρών υπηρεσίας, οι υπάλληλοι θα αντικαταστήσουν το ισοζύγιο αυτό με το σύνθημα των προσκόπων «‘Έσο έτοιμος» … (ανά πάσα στιγμή)!
Για να δείχνουν το καλό παράδειγμα, οι διευθυντές πρέπει να:
- επικοινωνούν με σεβασμό με τους υπαλλήλους τους, ακόμη και όταν βρίσκονται κάτω από πίεση
- παραδέχονται τα λάθη τους και να αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεών τους
- αναγνωρίζουν και να ανταμείβουν τις ομαδικές επιτυχίες.
Όταν οι υπάλληλοι βλέπουν ότι οι διευθυντές τους εφαρμόζουν αυτά που διακηρύσσουν αισθάνονται περισσότερη σιγουριά και παρωθούνται να τους αντιγράψουν.
• Επικοινωνία και διαφάνεια
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να βελτιωθεί η εταιρική κουλτούρα είναι η βελτίωση της ροής των πληροφοριών. Σε πολλούς οργανισμούς οι αποφάσεις λαμβάνονται πίσω από κλειστές πόρτες, με τους υπαλλήλους να βρίσκονται στο σκοτάδι. Η κατάσταση αυτή προκαλεί αμφισβήτηση και τροφοδοτεί την παραπληροφόρηση.
Διαφάνεια δεν σημαίνει όλα στη φόρα αλλά να:
- επεξηγείται η λογική πίσω από κάθε απόφαση
- διοργανώνονται συχνές ενημερωτικές συγκεντρώσεις του προσωπικού
- ενθαρρύνεται η αμφίδρομη επικοινωνία, με τους υπαλλήλους να αισθάνονται ελεύθεροι να υποβάλλουν στους διευθυντές τους τις ιδέες και τις ανησυχίες τους.
Όσο πιο ενημερωμένοι είναι οι υπάλληλοι και όσο περισσότερο η Διεύθυνση τείνει ευήκοον ους στις απόψεις τους τόσο πιο πολύ οι υπάλληλοι θα αισθάνονται δεσμευμένοι με τον οργανισμό.
• Ανάπτυξη προσωπικού
Βασικό στοιχείο μιας πετυχημένης εταιρικής κουλτούρας είναι η ανάπτυξη του προσωπικού. Αυτή επιτυγχάνεται με την:
- προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τον διορισμό μεντόρων και την ετοιμασία πορειών επαγγελματικής ανέλιξης (career paths) για τους υπαλλήλους
- επιχορήγηση διδάκτρων για απόκτηση επαγγελματικών προσόντων
- ενθάρρυνση της διατμηματικής συνεργασίας ώστε να διευρύνονται οι γνώσεις των υπαλλήλων.
Όταν οι υπάλληλοι γνωρίζουν ότι ο οργανισμός ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη και ανέλιξή τους, καταβάλλουν το άπαν των δυνάμεών τους για να πετύχει ο οργανισμός τους στόχους του.
• Αναγνώριση και ανταμοιβή
Ό,τι αναγνωρίζεται, επαναλαμβάνεται. Αν ο οργανισμός ενδιαφέρεται μόνο για την κάλυψη των στόχων του οι υπάλληλοι θα επικεντρώνονται σ’ αυτό και δεν θα λαμβάνουν υπόψη την ομαδική εργασία και τα ηθικά θέσμια. Για αυτό και οι οργανισμοί πρέπει να αναγνωρίζουν και να ανταμείβουν συμπεριφορές που περιλαμβάνονται στην επιθυμητή κουλτούρα, όπως:
- τον δημόσιο έπαινο των διατμηματικών επιτυχιών
- τη δημοσιοποίηση συμπεριφορών των υπαλλήλων οι οποίες συνάδουν με τις αρχές και αξίες του οργανισμού
- την ανταμοιβή των πιο πάνω επιτυχιών και συμπεριφορών, όχι κατ’ ανάγκη με χρήματα (π.χ. τιμητική άδεια απουσίας, γεύμα με τον πρόεδρο, εκπτωτικά κουπόνια κ.λπ.)
Στην ανταμοιβή δεν έχει σημασία η αξία αλλά η ποιότητα και η ειλικρίνεια.
• Ισοζύγιο εργασίας και ιδιωτικής ζωής
Σε μια τοξική εταιρική κουλτούρα εκείνο που έχει σημασία είναι οι πολλές ώρες εργασίας. Αυτό -κάτω από κάποιες προϋποθέσεις- δικαιολογείται σε έκτακτες περιπτώσεις. Όταν όμως γίνεται κανόνας, οδηγεί στην εξουθένωση των υπαλλήλων και στην καταστροφή του ηθικού τους. Μια υγιής εταιρική κουλτούρα:
- αναθέτει ρεαλιστικό όγκο εργασίας και θέτει εφικτά χρονοδιαγράμματα
- σέβεται την ιδιωτική ζωή των υπαλλήλων, και οι διευθυντές δεν ενοχλούν τους υπαλλήλους όταν δεν εργάζονται, εκτός φυσικά όταν πρόκειται για κάτι πολύ σοβαρό και επείγον
- προσφέρει ευέλικτο ωράριο και τηλεργασία, όταν αυτά είναι εφικτά.
Όταν ο υπάλληλος αναπαύεται ψυχικά και σωματικά επιστρέφει στη δουλειά του ανανεωμένος, με περισσότερη δημιουργικότητα, ενέργεια και αφοσίωση.
• Διαφορετικότητα, δικαιοσύνη και συμπερίληψη
Μια σωστή εταιρική κουλτούρα σέβεται όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως καταγωγής, παρελθόντος, ηλικίας, φύλου, αντιλήψεων, γνώσεων κ.λπ. Η πίστη του οργανισμού στις αρχές που διέπουν τη διαφορετικότητα, τη δικαιοσύνη και τη συμπερίληψη πρέπει να αποδεικνύεται έμπρακτα με την:
- ενσωμάτωσή τους στη διαδικασία προσλήψεων
- εκπροσώπηση όλων στην ηγετική πυραμίδα
- εκπαίδευση του προσωπικού
- ύπαρξη ανοικτού διαλόγου πάνω στις αρχές αυτές.
Όταν μια ομάδα αποτελείται από διαφορετικούς ανθρώπους, αυτή είναι πιο αποδοτική από μια άλλη ομάδα στην οποία επικρατεί η ομοιογένεια.
• Ανατροφοδότηση
Υπάρχουν οργανισμοί που ζητούν ανατροφοδότηση από τους υπαλλήλους τους προκειμένου να σχεδιάσουν την εταιρική τους κουλτούρα. Αυτή είναι μια πολύ καλή ιδέα, η οποία όμως μπορεί να μετατραπεί σε μπούμερανγκ αν τελικά οι απόψεις του προσωπικού αγνοηθούν. Το ίδιο ισχύει και για απόψεις των υπαλλήλων που υποβάλλονται σε «κιβώτια εισηγήσεων» ή άλλως πως. Για αυτό και οι οργανισμοί:
- όταν εφαρμόζουν μια εισήγηση υπαλλήλου πρέπει να το δημοσιοποιούν, ευχαριστώντας τον ίδιο, και
- όταν απορρίπτουν μια εισήγηση πρέπει να εξηγούν στον υπάλληλο τους λόγους της απόρριψης.
Με τον τρόπο αυτόν ο οργανισμός δείχνει στους υπαλλήλους ότι οι απόψεις τους λαμβάνονται υπόψη και τούτο οδηγεί στην αύξηση της εμπιστοσύνης και της αφοσίωσης των υπαλλήλων.
- Διατήρηση σχέσεων
Η εταιρική κουλτούρα επηρεάζει και τις σχέσεις των υπαλλήλων μεταξύ τους και με τον οργανισμό. Οι σχέσεις αυτές αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για όσους εργάζονται σε απομακρυσμένες περιοχές ή με το σύστημα τηλεργασίας. Οι υπάλληλοι αυτοί αισθάνονται ξεκομμένοι και απομονωμένοι, για αυτό και η εταιρική κουλτούρα πρέπει να περιέχει πρόνοιες οι οποίες να ενθαρρύνουν τις σχέσεις μεταξύ των υπαλλήλων, όπως:
- διοργάνωση εκδηλώσεων οι οποίες αυξάνουν την ομαδικότητα
- ανάθεση έργων σε υπαλλήλους διαφορετικών τμημάτων
- διοργάνωση διάφορων κοινωνικών εκδηλώσεων.
Όταν οι υπάλληλοι γνωρίζονται μεταξύ τους με το όνομά τους και όχι με τον τίτλο τους είναι φυσικό να αυξάνεται η ομαδικότητα.
• Επικαιροποίηση
Η εταιρική κουλτούρα δεν είναι μια εφάπαξ προσπάθεια. Πρέπει συνεχώς να επικαιροποιείται με βάση την ανάπτυξη του οργανισμού, τις νέες προσλήψεις και προκλήσεις κ.λπ. Η επικαιροποίηση γίνεται με:
- ετήσιες έρευνες προσωπικού και προσωπικές συνεντεύξεις
- μελέτη των αρχών και αξιών του οργανισμού
- απάλειψη πεπαλαιωμένων πρακτικών οι οποίες έπαυσαν να εξυπηρετούν τον σκοπό τους.
Επίλογος
Υπάρχουν διευθυντές οι οποίοι νομίζουν ότι βελτιώνουν την εταιρική κουλτούρα με το να πηγαίνουν μαζί με τους αξιωματούχους τους σε ένα καφέ μετά που θα σχολάσουν. Μπορεί αυτό να έχει τα καλά του (αλλά και τα κακά του, αφού κάποιοι υπάλληλοι θα προτιμούσαν αυτή την ώρα να είναι με τις οικογένειές τους) αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Σε ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον οι υπάλληλοι αισθάνονται ότι όλοι τούς σέβονται, οι απόψεις τους ακούγονται και καταβάλλουν το άπαν των δυνάμεών τους για να πετύχει ο οργανισμός τους στόχους του. Για να γίνει αυτό, η κουλτούρα πρέπει να είναι σαφής, οι διευθυντές να δείχνουν το καλό παράδειγμα, να υπάρχει αμφίδρομη επικοινωνία και ζωηρό ενδιαφέρον του οργανισμού για την ανάπτυξη και την ευεξία του προσωπικού. Αποτέλεσμα είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, της καινοτομίας, της ικανοποίησης των πελατών και της επικερδότητας.
*Fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου | Ιδρυτικού μέλους του Κυπριακού Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού
