Κάποιοι ίσως βιάστηκαν να ανακηρύξουν τον Ντόναλντ Τραμπ ως έναν από τους πιο σημαντικούς Προέδρους των ΗΠΑ. Αυτό που είναι μάλλον σίγουρο είναι ότι κανένας Πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ δεν έχει επιχειρήσει σε αυτό το χρονικό διάστημα τόσες πολλές ανατροπές. Κανένας δεν έχει απασχολήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη τόσο πολύ όσο αυτός. Τίθεται ένα ερώτημα: Θα επιμένει μέχρι τέλους σε τέτοιου είδους ρηξικέλευθες κινήσεις ή κάποια στιγμή θα υποχρεωθεί να επιστρέψει στην κανονικότητα; Ο Ντόναλντ Τραμπ στις πρώτες 100 μέρες διακυβέρνησής του έκανε κινήσεις σχεδόν σε κάθε γωνιά του Πλανήτη. Με εξαίρεση τη συνεχιζόμενη στήριξη στο Ισραήλ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, ακόμα δεν έχουν γίνει εμφανείς οι προθέσεις της νέας αμερικανικής κυβέρνησης στο Κυπριακό και τα Ελληνοτουρκικά.
Στο εσωτερικό
Εντός των ΗΠΑ ο νέος Πρόεδρος επιχείρησε να φέρει τα πάνω κάτω. Στην ουσία ξεχείλωσε κάθε όριο που του επιτρέπει το σύνταγμα για την άσκηση εκτελεστικής εξουσίας, καταφεύγοντας στη διακυβέρνηση μέσω εκτελεστικών διαταγμάτων, κάτι που βάζει στο περιθώριο το Κογκρέσο. Το έκανε αυτό ο Ρούσβελντ στην περίοδο του Κραχ και της μεγάλης ύφεσης του 1929-1933 όταν για μερικά χρόνια έκρινε και είχε την ανοχή να κυβερνά ως »«εκλελεγμένος δικτάτορας» για να εφαρμόσει το New Deal. Το έκαναν ηγέτες σε πολλές χώρες την περίοδο του κορωνοϊού όταν κήρυξαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, οπότε μέσω διαταγμάτων αποφάσιζαν ακόμα και για την ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων. Ποιος λόγος υπάρχει, αναρωτιούνται πολλοί, ώστε ο Τραμπ να κυβερνά σήμερα με διατάγματα τα οποία υπογράφει στον κήπο του Λευκού Οίκου σε ζωντανή μετάδοση από τα κανάλια; Μήπως γιατί η σχέση του με τη Δημοκρατία και τις δημοκρατικές διαδικασίες είναι πιο επιφανειακή από όσο ανέμεναν ακόμα και οι πιο σκληροί επικριτές του;
Δεν έμεινε ώς εδώ. Ο Τραμπ έχει εξαπολύσει επίθεση στους θεσμούς του πολιτισμού, της Εκπαίδευσης και της επιστήμης, ενώ παράλληλα καλλιεργεί φόβο σε όσους του αντιτίθενται. Κατάργησε το Υπουργείο Παιδείας και έκοψε την επιχορήγηση σε μεγάλα πανεπιστήμια διότι δεν υιοθετούν τις πολιτικές του.
Εξωτερικό
Στην εξωτερική πολιτική, έχει δηλώσει ότι δεν δεσμεύεται από παγκόσμιες εμπορικές συμφωνίες, έχει βγάλει τις ΗΠΑ από τα πρωτόκολλα για την κλιματική αλλαγή, επειδή δεν πιστεύει ότι υπάρχει κλιματική αλλαγή, και έχει θέσει υπό αμφισβήτηση τη συμμετοχή της Ουάσινγκτον στο ΝΑΤΟ. Το πιο συνταρακτικό είναι ότι άρχισε να απειλεί τους συμμάχους των ΗΠΑ. Δήλωσε ότι, αν χρειαστεί, θα ενσωματώσει τον Καναδά ως το 51ο κράτος των ΗΠΑ και ακόμα ότι θα καταλάβει τη Γροιλανδία, που αποτελεί έδαφος της Δανίας. Με τέτοιες ενέργειες, όπως επίσης η σημαντική μείωση των εισφορών στον ΟΗΕ, έχει αποσύρει τις ΗΠΑ από μεγάλο μέρος του συνηθισμένου ρόλου τους στον κόσμο -και ίσως έχει παραδώσει τα κύρια πλεονεκτήματα της χώρας του στην Κίνα, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι το Πεκίνο θα αρχίσει να ξοδεύει παρόμοια ποσά με αυτά που έχει περικόψει ο Τραμπ.
Το ερώτημα
Πάντως κάποια από τα μέτρα του Τραμπ, τα οποία ήταν μέρος των προεκλογικών του υποσχέσεων, αντιμετωπίζονται θετικά. Είτε προσπαθεί να μειώσει την παράνομη μετανάστευση είτε να αντιμετωπίσει τον ρόλο της Κίνας στο παγκόσμιο εμπόριο είτε επιμένει να πληρώνει η Ευρώπη για τη δική της άμυνα είτε να περιορίσει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, είναι θέματα για τα οποία ο μέσος Αμερικανός δείχνει κατανόηση.
Το ερώτημα είναι κατά πόσο ο Τραμπ θα αντέξει να ασκεί στο εσωτερικό και το εξωτερικό αυτό το εξοντωτικό πρέσινγκ δεδομένου του χάους που προκαλούν οι γρήγορες και χωρίς προς διαβούλευση αποφάσεις του οι οποίες λογικά δημιουργούν τεράστιες ανατροπές. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι στο εξωτερικό, το σοκ από την ένταση της δράσης του έχει μετατραπεί σε δυσπιστία, σε περιφρόνηση, χωρίς να λείπουν και βρισιές του στυλ «Fu... You», όπως ακούστηκαν στο δανέζικο Κοινοβούλιο.
Στην οικονομία οι αντιδράσεις των αγορών στους δασμούς και στα σκαμπανεβάσματά τους (τη μια μέρα 30% και την άλλη 10%) οδήγησαν σε επικίνδυνες ατραπούς, ενώ και η αρχική απειλή του να απολύσει τον επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, επειδή δεν μείωσε τα επιτόκια, δεν βοήθησε. Το πλάνο Τραμπ, αν υπάρχει τελικά πλάνο, δεν είναι καθόλου εύληπτο, οπότε γίνεται και πιο δύσκολο για τις άλλες χώρες να το δουν ως ένα «μεγάλο σχέδιο» να λειτουργεί.
Σημάδια υποχώρησης;
Έχει φτάσει στο αποκορύφωμά του ο Τραμπ; Ο ίδιος δείχνει να θέλει να κινηθεί ακάθεκτος, ωστόσο την απάντηση θα δώσουν αυτοί που τον εξέλεξαν: θα τον ξαναψηφίσουν στις ενδιάμεσες εκλογές ή θα του ρίξουν μαύρο, κυρίως εξαιτίας της αύξησης του κόστους ζωής;
Κάποιοι λένε ότι ο Τραμπ είναι υπεράνω εκλογών. 'Οτι αντιπροσωπεύει κάτι ιστορικό -ένα κύμα αλλαγής στην αμερικανική πολιτική ψυχοσύνθεση. Αν αυτό ισχύει, θα μπορούσαν οι τελευταίες 100 ημέρες να αποτελέσουν έναν μπούσουλα για τον νέο δρόμο που πήραν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής;
Υπάρχουν αναλυτές -και αυτοί είναι οι περισσότεροι- που θεωρούν ότι οι πρώτες 100 ημέρες του Τραμπ δεν είναι καθόλου βέβαιο πού θα οδηγήσουν, απεναντίας, δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια ένεση αβεβαιότητας: Σε αυτό το καθεστώς βρίσκονται οι διεθνείς σχέσεις, το διεθνές εμπόριο και οι συμμαχίες, ενώ στο εσωτερικό είναι ακόμα ρευστό το τοπίο κατά πόσον τα περίφημα check and balances του αμερικανικού συντάγματος και οι ανεξάρτητοι ανταγωνιστικοί θεσμοί μπορούν να τον περιορίσουν.
Αυτό που μπορεί εκ των πραγμάτων να λειτουργήσει μέχρι στιγμής ως πραγματικός περιορισμός είναι η λειτουργία των αγορών, οι οποίες άμεσα απειλούν να ανεβάσουν τα επιτόκια ή το κόστος του κρατικού δανεισμού, αναγκάζοντας τον Πρόεδρο Τραμπ να υποχωρήσει.
Τα δικαστήρια των ΗΠΑ έχουν επίσης αρχίσει να αμφισβητούν ορισμένα από τα εκτελεστικά διατάγματα και τις απελάσεις. Ένας ομοσπονδιακός δικαστής διέταξε, τον μήνα που πέρασε, ακρόαση για την υπόθεση μιας απελαθείσας πολίτισσας των ΗΠΑ, προειδοποιώντας ότι ενδέχεται να της έχει αρνηθεί τη δέουσα διαδικασία, ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο εξέδωσε ταχεία απόφαση με την οποία διέταξε την προσωρινή διακοπή της απέλασης δύο ανδρών από τη Βενεζουέλα. Εν τω μεταξύ, το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ μηνύει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση επειδή χρησιμοποιεί την απειλή της παρακράτησης κονδυλίων για να ασκήσει επιρροή στην εισαγωγή φοιτητών και στους διορισμούς καθηγητών.
Οι επόμενες 100 ημέρες
Το Κογκρέσο είναι η πιο σημαντική δοκιμασία για το αν οι περιορισμοί στις εξουσίες του Προέδρου θα αντέξουν. Μέχρι στιγμής το Κογκρέσο δεν αντιδρά, αφού οι Δημοκρατικοί εξακολουθούν να μην έχουν συγκροτημένη φωνή. Οι Ρεπουμπλικάνοι, αν και διχασμένοι σε ορισμένα θέματα, δεσμεύονται από την πίστη τους στο κόμμα.
Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν μια ισχνή πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων -την πιο μικρή εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Αν δεν διατηρήσουν την πλειοψηφία, ο Πρόεδρος δεν θα μπορέσει να περάσει τα νομοσχέδια για τον προϋπολογισμό. Αυτό έχει οδηγήσει σε εικασίες ότι ο Τραμπ μπορεί να είναι ένας «Πρόεδρος μισής θητείας» - αποτελεσματικός μόνο για τα δύο πρώτα χρόνια.
Με λίγα λόγια, οι ενδιάμεσες εκλογές θα κρίνουν αν οι συμβατικές οικονομικές ανησυχίες θα κερδίσουν ψήφους ή αν θα επικρατήσει ο ριζοσπαστισμός του Τραμπ σε βάρος της τιμής ενός κιλού βοδινού. Θα ήταν έκπληξη αν οι ψηφοφόροι επέλεγαν να είναι φτωχότεροι.
Υπάρχει και ένα διεθνές δίλημμα για τους Αμερικανούς αλλά και αυτό που αποκαλούμε συνολικά Δύση. Ο Τραμπ υποστηρίζει ότι αν η Αμερική σταματήσει να πληρώνει για όλους και για όλα διεθνώς θα γίνει ισχυρή οικονομικά. Από την άλλη, αν διαλύσει θεσμούς και συμμαχίες μέσω των οποίων οι ΗΠΑ έχουν σήμερα την πρωτοκαθεδρία, αν ακόμα οι ΗΠΑ χάσουν το προβάδισμα που έχουν σε θέματα καινοτομίας, εμπορικής ισχύος και κατ' επέκταση πολιτικής επιρροής, τότε ίσως ανοίγει διάπλατα ο δρόμος ώστε το Πεκίνο να δοκιμάσει να ηγηθεί, αντικαθιστώντας την Ουάσινγκτον.
ΗΠΑ - Ανατολική Μεσόγειος και Κυπριακό
Η πολιτική Τραμπ στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, με εξαίρεση τη συνεχιζόμενη και άνευ όρων στήριξη στο Ισραήλ, δεν έχει ακόμα ξεδιπλωθεί πλήρως. Θα μπορούσε επιπλέον με σχετική ασφάλεια να ειπωθεί ότι, σε αντίθεση με το θέμα της Γάζας και το Ουκρανικό, το Κυπριακό δεν είναι προτεραιότητα για την Ουάσινγκτον, κάτι που φαίνεται και από τον διορισμό της πρέσβειρας Τζούλι Σ. Ντέιβις ως επιτετραμμένης ταυτόχρονα με τη Λευκωσία και στο Κίεβο. Το Κυπριακό θα κινηθεί στις ράγες του ΟΗΕ, όσο αυτός μπορεί να είναι αποτελεσματικός, με τις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή να κρατούν τουλάχιστον δημόσια αποστάσεις, ίσως και για να μην διαταράξουν τις σχέσεις με Ελλάδα και Τουρκία. Η Ελλάδα επί Μητσοτάκη είναι ένας προβλέψιμος και σταθερός σύμμαχος για τις ΗΠΑ. Η Τουρκία έπαιξε μεγάλα παιχνίδια στο Ουκρανικό, εκδαπάνησε τεράστια πολιτική αξιοπιστία στη λογική ενός εκκολαπτόμενου Νεοθωμανισμού, αλλά φαίνεται να επανακάμπτει, στηρίζοντας τις δυτικές επιλογές στη Συρία, συμβάλλοντας στην απομόνωση του Ιράν και βεβαίως περιορίζοντας την επιρροή της Μόσχας στη Δαμασκό. Αυτά που έχουν ξεκαθαρίσει σε σχέση με το Κυπριακό είναι δύο πράγματα: Πρώτον, αν είναι να λυθεί, θα λυθεί εντός ενός δυτικού πλαισίου, αφού πλέον η Μόσχα και άλλα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Δεύτερον, ως παγωμένη σύγκρουση δεν χρήζει άμεσης αντιμετώπισης, αφού ούτως ή άλλως καμιά πλευρά στην Κύπρο δεν δείχνει να επείγεται και να πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση. Ελλάδα και Τουρκία έχουν επιλέξει πολιτική «No Tension], ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης έχει ξεκινήσει προεκλογική για το 2028 και ο Τατάρ μιλά, εκτός ακτίνας συμφωνίας, για 2 κράτη. Η μόνη περίπτωση να υπάρξει κινητικότητα -και αυτή υπό προϋποθεσεις που είναι αμφίβολο αν θα γίνουν αποδεκτές από την ε/κ πλευρά- είναι να εκλεγεί ο Τ/Κ ηγέτης Τουφάν Ερχιουμάν στα κατεχόμενα. Η πλειοψηφία των Τ/Κ, για λόγους επιβίωσης της κοινότητάς τους, ακόμα επιμένει σε λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.
Όσο κι αν αυτό ηχεί θλιβερό για όλους τους Κυπρίους, το Κυπριακό, σε αντίθεση με το Παλαιστινιακό, συνιστά προηγούμενο και παράδειγμα ειρηνικής συνύπαραξης μετά από μια αιματηρή σύγκρουση. Προς αυτή την κατεύθυνση οδεύει η Ουκρανία και ίσως να μην είναι καθόλου άσχετος ο διορισμός της νέας Αμερικανής επιτετραμμένης στο Κίεβο. Η κ. Τζούλι Σ. Ντέιβις έχει σίγουρα πολλά να πει και να διδάξει σε αυτούς που θα κληθούν να διαχειριστούν τις σχέσεις Κιέβου-Μόσχας τα επόμενα 50 χρόνια.
