Αν η επίθεση που εξαπέλυσε το Ισραήλ την Παρασκευή εναντίον του ΙΡΑΝ πετύχει, είναι πιθανό αυτή τη φορά η Τεχεράνη να βγει για καιρό από τη γεωπολιτική εξίσωση της Μέσης Ανατολής, εξελιξη που αναμένεται να προκαλέσει αλλεπάλληλες ανακατατάξεις. Ποιοι κερδίζουν από την εξουδετέρωση του Ιράν;
Αρχικά ας δούμε τι θα συνιστούσε επιτυχία για το Ισραήλ. Θα μπορούσε να ήταν η πλήρης καταστροφή του πυρηνικού προγράμματος της χώρας, η εξάρθρωση των αμυντικών αλλά και των επιθετικών της δυνατοτήτων, η υπονόμευση έως και πτώση του θεοκρατικού καθεστώτος που κυβερνά. Αν το Ιράν καταφέρει να αντέξει, κάτι που πιθανόν να πετύχει αν δεν σταθούν δίπλα στο Ισραήλ οι Ηνωμένες Πολιτείες που διαχώρισαν τη θέση τους από την επίθεση, τότε ολόκληρη η περιοχή μπαίνει σε μια παρατεταμένη κρίση με κατά καιρούς πολεμικά επεισόδια, η οποία άμεσα ή έμμεσα θα επηρεάσει διάφορες περιοχές, μη αποκλειομένης και της Κύπρου.
Η τελική απάντηση σε ό,τι αφορά το πλήγμα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ίσως χρειαστεί κάποιες μέρες να δοθεί. Τα ισραηλινά ΜΜΕ κάνουν λόγο για σοβαρές καταστροφές στο εργoστάσιο της Natanz, δεν υπάρχει ωστόσο ακόμα πληροφόρηση κατά πόσον καταστράφηκαν οι φυγοκεντρητές που αποτελούν τη σημαντικότερη υποδομή στην αλυσίδα του εμπλουτισμένου ουρανίου. Το εργοστάσιο αυτό είχε τους τελευταίους μήνες προχωρήσει σημαντικά στον εμπλουτισμό ουρανίου, με όλους τους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι σε δύο εβδομάδες θα ήταν έτοιμο να αρχίσει να αξιοποιεί την προοδό του σε στρατιωτικό επίπεδο. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες ο εμπλουτισμός ουρανίου δεν ήταν κόκκινη γραμμή στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονταν τον τελευταίο καιρό -ήταν βέβαια για το Ισραήλ, εξού και προχώρησε χωρίς να ενημερώσει κανέναν στην επίθεση την περασμένη Παρασκευή.
Ιράν και κενό
Το Ισραήλ επέλεξε το σωστό τάιμινγκ για την επίθεση, για την οποία προετοιμάζόταν για έναν χρόνο. Η Τεχεράνη είναι ήδη σε διαδικασία αποδυνάμωσης από τα μέσα του 2023 αφού απέτυχε να απαντήσει πειστικά ακόμα και σε κτυπήματα του Ισραήλ εντός του εδάφους του. Τρομακτικές απώλειες είχε το Ιράν κυρίως στην περιφέρειά του: Ο πόλεμος στη Γάζα έχει εξαρθρώσει σε μεγάλο βαθμό τη φιλοϊρανική Χαμάς, ενώ από τις αρχές του 2024, μετά την πτώση του Άσαντ, είναι υπό διάλυση και ο άλλος εταίρος του στη Μέση Ανατολή, δηλαδή η οργάνωση Χεσμπολάχ. Η τρίτη φιλοϊρανική ομάδα στην περιοχή, δηλαδή οι Χούθι της Υεμένης, μετά τους σκληρούς βομβαρδισμούς των ΗΠΑ φαίνεται ότι είναι κι αυτοί υπό έλεγχο.
Το Ισραήλ τον τελευταίο χρόνο, αναλύοντας την κατάσταση στη Συρία και τον Λίβανο, έδειξε ιδιαίτερα ενθαρρυμένο από την ευκολία με την οποία έπεσαν τα proxies του Ιράν στη Μέση Ανατολή. Σε αυτό συνέβαλε και η Τουρκία, ωστόσο τα συνεχή κτυπήματα του Τελ Αβίβ σε θέσεις της Χεσμπολάχ αλλά κυρίως η εξόντωση της ηγεσίας της οργάνωσης διευκόλυναν την πτώση του Άσαντ. Στην πτώση βέβαια του Σύρου ηγέτη συνέβαλε τα μάλα και η απορρόφηση της Ρωσίας στον πόλεμο με την Ουκρανία, με αποτέλεσμα να ενταθούν οι βομβαρδισμοί του Ισραήλ αλλά και να μπορέσει η Τουρκία να δράσει ενισχύοντας την επίθεση του ηγέτη των σουνιτών Αχμέντ αλ-Σάαρα κατά του καθεστώτος.
Ο μεγάλοι κερδισμένοι
Είτε το Ιράν καταρρεύσει είτε όχι, στους μεγάλους κερδισμένους στην περιοχή πέρα από την Τουρκία και το Ισραήλ είναι η Σαουδική Αραβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις δύο τελευταίες χωρίς εμπλοκή στη σύρραξη, ούτε με οικονομικό κόστος. Η Σαουδική Αραβία φαίνεται να είναι η χώρα η οποία θα χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της περιοχής, με διπλό στόχο. Πρώτο, να αποκτήσει τον οικονομικό έλεγχο σε Συρία-Λίβανο και σουνιτικό Ιράκ και, δεύτερο, να ελέγξει τα ακραία σουνιτικά και σιιτικά κινήματα στην περιοχή, όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, που απειλούν την ίδια την επιβίωση του καθεστώτος στο Ριάντ. Η αποδυνάμωση του Ιράν, εκτιμούν πολιτικοί αναλυτές, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των εντάσεων μεταξύ σιιτών και σουνιτών, επιτρέποντας σε χώρες της περιοχής να εστιάσουν σε εσωτερικά ζητήματα και ανάπτυξη. Από την άλλη, οι ΗΠΑ και άλλες δυνάμεις σε συνθήκες ειρήνης μπορεί να προσπαθήσουν να επενδύσουν περισσότερο στην περιοχή για να ενισχύσουν τη δική τους επιρροή και να αποτρέψουν το κενό εξουσίας που θα μπορούσε να προκύψει.
Το κακό σενάριο
Αν η προχθεσινή επίθεση κατά του Ιράν έδωσε το σύνθημα για την τελική επίθεση έως τον Σεπτέμβριο με στόχο την αλλαγή καθεστώτος, οι κινήσεις πρέπει, σύμφωνα με αναλυτές, να γίνουν με τρόπο αποφασιστικό. Οι μέσες λύσεις εγκυμονούν μεγαλύτερους κινδύνους ακόμα και από τη διατήρηση στην εξουσία των οπαδών του Αγιατολάχ Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ. Οποιοδήποτε κενό στη διαχείριση από το Ιράν μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της δράσης άλλων μη κρατικών παραγόντων ή τρομοκρατικών οργανώσεων, όπως το ISIS ή παρόμοιων οργανώσεων που μπορεί να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση.
Εν ολίγοις το χτύπημα του Ισραήλ στο Ιράν, αν και αναμενόμενο από τους συμμάχους του, βάζει την κατάσταση στη Μέση Ανατολή σε νέα αχαρτογράφητα νερά, που μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά επικίνδυνα για όλον τον πλανήτη.
Το μέτωπο Ισραήλ- Ιράν δεν είναι καινούργιο. Χτυπήματα υπήρξαν και τους προηγούμενους μήνες, με το Ιράν να απαντά αλλά «λελογισμένα», δείχνοντας ότι η ηγεσία του δεν μπορεί ή δεν επιλέγει την κλιμάκωση. Μπορεί το Ισραήλ να θεωρεί το Ιράν ως τον καθοδηγητή και χρηματοδότη των άμεσων εχθρών του, της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, πλην όμως ήταν μακριά από τη λογική της γενικευμένης σύγκρουσης και σ’ αυτό βοήθησε και η στάση των Αμερικανών. Η νέα ηγεσία υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, σε αντίθεση με τους Δημοκρατικούς, δείχνει τεράστια ανοχή.
Κύπρος και θετικό σενάριο
Αν κρίνουμε από τις διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στο Ιράν στις 14 Σεπτεμβρίου του 2022, μετά τον θάνατο της Μάχσα Αμίνι η οποία φέρεται να ξυλοκοπήθηκε θανάσιμα από τη λεγόμενη Αστυνομία Ηθών (Γαστ-Ε-Ερσάντ) του Ιράν, επειδή φορούσε το χιτζάμπ με λάθος τρόπο, η αντίδραση στη χώρα κατά των σιιτών που κυβερνούν είναι μεγάλη. Φαίνεται ότι η πλειοψηφία των Ιρανών δεν επιθυμεί τη διατήρηση του καθεστώτος αλλά συγκρατείται διά της βίας από τους Φρουρούς της Επανάστασης.
Μια πιθανή πτώση του καθεστώτος αναμένεται ότι θα ελευθερώσει εκατομμύρια ανθρώπους αλλά κυρίως να απελευθερώσει ένα έθνος με έφεση στη δημιουργία, το εμπόριο και την καινοτομία.
Οταν το 2015 επετεύχθη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν και διαφάνηκε ότι θα αρθεί το εμπάργκο, η Κύπρος άρχισε να αξιοποιείται ως βάση από εταιρείες που ήθελαν να δραστηριοποιηθούν στη χώρα.
Η πτώση των φονταμενταλιστών θα επιτρέψει στη χώρα να κάνει ένα δυναμικό come back στην παγκόσμια σκηνή επιτρέποντας την έναρξη νέων συνεργασιών με τη Δύση και κυρίως με την ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο και η Κύπρος, η οποία έχει μεγάλη παράδοση συνεργασίας με το Ιράν, θα μπορέσει να αναπτύξει με τρόπο δυναμικό τις σχέσεις της.
