Ο οικονομικός έλεγχος της Ελεγκτικής Υπηρεσίας αφορούσε τα έτη 2016 - 2021 και τέθηκαν κάτω από το μικροσκόπιο της συνολικά 12 κόμματα εκτός Βουλής. Πρόκειται για τα ακόλουθα: Αλλαγή Γενιάς, Αλληλεγγύη, Αφύπνιση - 2020, Βολτ Κύπρος (πρώην Αμμόχωστος για την Κύπρο), Ενεργοί Πολίτες - Κίνημα Ενωμένων Κυπρίων Κυνηγών, Ενωμένο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα Κύπρου (Ε.Ρ.Κ.Κ.), Κίνημα Δικαίωση Στήριξη Επιστροφή, Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου, Νέα Οριζόντια Δύναμη, Νίκη, Οργάνωση Αγωνιστών Δικαιοσύνης και Πνοή Λαού.
Τα μη κοινοβουλευτικά πολιτικά κόμματα «Ανεξάρτητοι – Συμμαχία Ανατροπής», «Γραφείο Δικαιωμάτων Πολίτη ΛΑ.ΣΟ.Κ», «Εγώ ο Πολίτης», «Ευρωπαϊκό Κόμμα», «Κίνημα Ανεξάρτητων Ελευθέρων Πολιτών», «Κίνημα Δικαιοσύνης», «Κοινωνικό Κίνημα Σημαία», «Πατριωτικός Συνασπισμός» και «Συμμαχία Πολιτών» δεν περιλήφθηκαν στον έλεγχο παρότι παρουσίασαν δραστηριότητα κατά την υπό εξέταση περίοδο, καθώς κατά τον χρόνο διενέργειας του ελέγχου δεν ήταν πλέον εγγεγραμμένα στο Μητρώο Πολιτικών Κομμάτων.
Οι κυριότερες διαπιστώσεις
Σύμφωνα με έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα, από τον οικονομικό έλεγχο των 12 μη κοινοβουλευτικών κομμάτων προέκυψαν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
1. Υποβολή οικονομικών καταστάσεων. Τρία κόμματα και συγκεκριμένα η «Αλλαγή Γενιάς», το «Κίνημα Δικαίωση Στήριξη Επιστροφή» και η «Νίκη» καθυστέρησαν να υποβάλουν τις ελεγμένες, από ιδιώτες ελεγκτές, οικονομικές καταστάσεις τους για το έτος 2021 στον Έφορο Τήρησης του Μητρώου Πολιτικών Κομμάτων, που είναι ο εκάστοτε γενικός διευθυντής του ΥΠΕΣ.
Τα κόμματα «Αλληλεγγύη» και «Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου» καθυστέρησαν να υποβάλουν ελεγμένες οικονομικές καταστάσεις για τα έτη 2016 και 2021, το κόμμα «Πνοή Λαού» καθυστέρησε για τα έτη 2016, 2018 και 2021, ενώ το κόμμα «Νέα Οριζόντια Δύναμη» δεν υπέβαλε ελεγμένες οικονομικές καταστάσεις για το 2021.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, «η υποβολή από τα κόμματα των ετήσιων ελεγμένων οικονομικών καταστάσεων τους στον Έφορο εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών συμβάλλει στη διαφάνεια των οικονομικών δραστηριοτήτων τους και επιτρέπει τον έγκαιρο και αποτελεσματικό έλεγχο από τις αρμόδιες Αρχές. Η καθυστέρηση ή η μη υποβολή τους πλήττει την εμπιστοσύνη στη θεσμική λειτουργία τους και περιορίζει τη δυνατότητα ουσιαστικής εποπτείας».
2. Ανάρτηση οικονομικών καταστάσεων. Συνολικά πέντε κόμματα (Αλλαγή Γενιάς, Αφύπνιση, Βολτ, Νέα Οριζόντια Δύναμη και Νίκη) δεν ανάρτησαν στις ιστοσελίδες τους τις οικονομικές καταστάσεις για το έτος 2021 ενώ για τρία κόμματα (ΚΕΚΚ, Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου και ΟΑΔ) οι αναρτήσεις τους δεν κάλυπταν όλα τα έτη για τα οποία είχαν υποχρέωση ανάρτησης. Το κόμμα «Πνοή Λαού» αν και ιδρύθηκε στις 22/3/20216 ουδέποτε ανάρτησε οικονομικές καταστάσεις στο διαδίκτυο. Επιπλέον, δύο κόμματα (Αλληλεγγύη και Κίνημα Δικαίωση Στήριξη Επιστροφή) ανάρτησαν, το μεν πρώτο, αποσπάσματα των οικονομικών καταστάσεων του, το δε δεύτερο, μη ελεγμένες οικονομικές καταστάσεις.
Όπως σχολιάζει στην έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία, «η ανάρτηση από τα κόμματα στο διαδίκτυο των οικονομικών καταστάσεων τους ενισχύει τη διαφάνεια και διευκολύνει την κατανόηση του τρόπου χρηματοδότησης τους από τους ιδίους τους πολίτες. Η μη ανάρτηση τους, στερεί ένα κρίσιμο μέσο λογοδοσίας».
3. Ετοιμασία και έγκριση των οικονομικών καταστάσεων. Το καταστατικό πέντε κομμάτων (Αφύπνιση, Βολτ, Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου, Νίκη και Πνοή Λαού) δεν περιλαμβάνει πρόνοια για την ετοιμασία ετήσιων οικονομικών καταστάσεων, ούτε καθορίζει ποιο όργανο είναι υπεύθυνο για την έγκρισή τους. Επιπλέον, στην περίπτωση τεσσάρων κομμάτων (Αλληλεγγύη, ΕΡΚΚ, ΚΕΚΚ, ΟΑΔ), διαπιστώθηκε ότι οι οικονομικές τους καταστάσεις εγκρίθηκαν από όργανα διαφορετικά από εκείνα που προβλέπονται στα καταστατικά τους. Περαιτέρω, oι οικονομικές καταστάσεις του κόμματος «Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου», που αφορούν στο έτος 2016, υποβλήθηκαν στον Έφορο χωρίς να φέρουν υπογραφή ούτε από τα αρμόδια πρόσωπα του κόμματος, ούτε από τους ιδιώτες ελεγκτές.
«Η ύπαρξη προνοιών στα καταστατικά των κομμάτων που αφορούν στην ετοιμασία και έγκριση ετήσιων οικονομικών καταστάσεων τα καθοδηγεί στη θεσμοθέτηση σχετικών διαδικασιών. Η απουσία τέτοιων προνοιών ή η μη τήρηση των προβλεπόμενων διαδικασιών υπονομεύει την εσωτερική διακυβέρνησή τους και κατ’ επέκταση την αξιοπιστία των στοιχείων που παρουσιάζονται στις οικονομικές καταστάσεις τους», παρατηρεί στην έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία.
4. Νομική υπόσταση. Στις εκθέσεις των ανεξάρτητων ελεγκτών που περιλαμβάνονται στις οικονομικές καταστάσεις τριών κομμάτων (Αλληλεγγύη, Βολτ, Νίκη), αυτά αναφέρονται ως σωματεία παρόλο που δεν πληρούν τον ορισμό του σωματείου σύμφωνα με τον Περί Σωματείων και Ιδρυμάτων και Άλλων Συναφών Θεμάτων Νόμο. Τα εν λόγω κόμματα, στις εκθέσεις των ανεξάρτητων ελεγκτών τους θα έπρεπε να αναφέρονται ως πολιτικά κόμματα, σύμφωνα με τον Περί Πολιτικών Κομμάτων Νόμο.
Στις οικονομικές καταστάσεις του κόμματος «ΕΡΚΚ», καθώς και στις αντίστοιχες εκθέσεις του ανεξάρτητου ελεγκτή που περιλαμβάνονται σε αυτές, το κόμμα αναφέρεται ως εταιρεία παρόλο που δεν πληροί τον ορισμό αυτό, με βάση τον Περί Εταιρειών Νόμο.
Σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, βάσει των Διεθνών Προτύπων Ελέγχου, ως μέρος του εξωτερικού τους ελέγχου, οι ιδιώτες ελεγκτές οφείλουν να εξετάζουν κατά πόσο ο ελεγχόμενος φορέας συμμορφώνεται με τη νομοθεσία και τους κανονισμούς. Ως εκ τούτου, οφείλουν να είναι ενήμεροι για το εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των πολιτικών κομμάτων και να εξασφαλίζουν ότι ο έλεγχός τους περιλαμβάνει και έλεγχο συμμόρφωσης στο βαθμό που αυτό έχει αντίκτυπο στις οικονομικές καταστάσεις.
5. Μη ορθή τήρηση του μητρώου εισφορών. Εντοπίστηκαν αδυναμίες στην τήρηση των ειδικών μητρώων εισφορών από τα κόμματα που έλαβαν εισφορές και υπέβαλαν τα αντίστοιχα μητρώα (Αλληλεγγύη, Βολτ, ΕΡΚΚ, ΚΕΚΚ, Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου, ΟΑΔ). Μεταξύ άλλων, παρατηρήθηκαν τα εξής: απουσία των απαραίτητων στοιχείων ταυτοποίησης των εισφορέων, καταγραφή ανώνυμων εισφορών, μη συμπερίληψη όλων των εισφορών στα ειδικά μητρώα και περιπτώσεις μη καταχώρισης στα ειδικά μητρώα εισφορών κάτω των €500.
Όπως καταγγέλλει στην έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία, «στην περίπτωση του κόμματος «Πνοή Λαού», αυτό δεν προσκόμισε στην Υπηρεσία μας προς έλεγχο τα ειδικά μητρώα εισφορών του παρά το γεγονός ότι στις οικονομικές καταστάσεις του παρουσιάζονται εισφορές, συνολικού ύψους €184.060, που αφορούν στα έτη 2016 έως 2021. Επίσης, ειδικά μητρώα εισφορών δεν προσκόμισε ούτε το κόμμα «Νίκη», ωστόσο σε αυτή την περίπτωση οι παρουσιασθείσες στις οικονομικές καταστάσεις εισφορές, περιορίζονται στο ποσό των €150 μόνο για το έτος 2021 που είναι και το έτος ίδρυσης του. Η μη προσκόμιση στην Υπηρεσία μας και ενδεχομένως η μη τήρηση των ειδικών μητρώων εισφορών από τα κόμματα υπονομεύει σοβαρά το πλαίσιο διαφάνειας που επιδιώκει η νομοθεσία. (…) Περιορίζεται ουσιαστικά η δυνατότητα αποτελεσματικής εποπτείας και λογοδοσίας με αποτέλεσμα την αυξημένη έκθεση σε κινδύνους αδιαφανούς ή ανεξέλεγκτης χρηματοδότησης», καταλήγει η Ελεγκτική Υπηρεσία.
6. Συμφιλίωση ειδικού μητρώου εισφορών με οικονομικές καταστάσεις. Σε πέντε περιπτώσεις ελεγχόμενων κομμάτων διαπιστώθηκαν διαφορές ανάμεσα στα συνολικά ποσά των εισφορών όπως αυτά καταχωρίστηκαν στα ειδικά μητρώα εισφορών τους και στα συνολικά ποσά των εισφορών, όπως αυτά παρουσιάστηκαν στις ετήσιες οικονομικές καταστάσεις τους. Σε δύο περιπτώσεις οι συνολικές διαφορές που διαπιστώθηκαν ήταν €11.569 για το κόμμα «Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου» (2016-2021) και €22.855 για το Κόμμα «ΟΑΔ» (2016-2021). Αυτές οι αποκλίσεις περιορίζουν τη διαφάνεια και δυσχεραίνουν τον αποτελεσματικό έλεγχο της χρηματοδότησης τους, σχολιάζει η Ελεγκτική Υπηρεσία.
7. Αποδείξεις είσπραξης. Πέντε κόμματα (Αλληλεγγύη, Βολτ, ΕΡΚΚ, ΚΕΚΚ, Πνοή Λαού) δεν προσκόμισαν για έλεγχο τα διπλότυπα αποδείξεων, τα οποία τους είχαν ζητηθεί από την Ελεγκτική Υπηρεσία. Το «Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου» υπέβαλε προς έλεγχο τα διπλότυπα των αποδείξεων είσπραξης που εξέδωσε κατά την περίοδο 2016 έως 2019, ωστόσο δεν υπέβαλε τα διπλότυπα των αποδείξεων είσπραξης για τα έτη 2020 και 2021. Για την ΟΑΔ, από τον έλεγχο των αποδείξεων που υπέβαλε το κόμμα διαπιστώθηκαν ασυμφωνίες με τις οικονομικές καταστάσεις, απουσία αποδείξεων και μη καταχώριση στα ειδικά μητρώα αριθμού μη χρηματικών εισφορών καθώς και λήψη ανώνυμων εισφορών που δεν επιτρέπονται από τη σχετική νομοθεσία.
8. Δημοσιοποίηση καταλόγου εισφορών άνω των €500. Τέσσερα κόμματα (Αλληλεγγύη, Βολτ, Κόμμα για τα Ζώα Κύπρου, ΟΑΔ) αν και είχαν ιδιωτικές εισφορές άνω των €500 δεν φαίνεται να ανάρτησαν τους αντίστοιχους καταλόγους στις ιστοσελίδες τους ή σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης που διατηρούσαν για τα έτη κατά τα οποία είχαν σχετική υποχρέωση. Επισημαίνεται ότι, η υποχρέωση αυτή δεν ίσχυε για όλα τα έτη της υπό εξέτασης περιόδου. Όπως καταγγέλλει η Ελεγκτική Υπηρεσία, αυτή η παράλειψη έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας, οι οποίες είναι κρίσιμες για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα.
9. Αποδοχές ιδιωτικών εισφορών από μη εγγεγραμμένες εταιρείες. Στο ΚΕΚΚ εντοπίστηκαν περιπτώσεις αποδοχής εισφορών από νομικά πρόσωπα για τα οποία οι λειτουργοί της Ελεγκτικής Υπηρεσίας δεν μπόρεσαν να τεκμηριώσουν κατά πόσον ήταν εταιρείες εγγεγραμμένες στη Δημοκρατία δυνάμει του περί Εταιρειών Νόμου, ως απαιτείται. Η αδυναμία επιβεβαίωσης της εγγραφής των νομικών προσώπων στο κυπριακό εταιρικό μητρώο δεν επιτρέπει την επιβεβαίωση της νομιμότητας των εισφορών, δημιουργώντας αμφιβολίες ως προς τη συμμόρφωση με τις σχετικές πρόνοιες της νομοθεσίας, υποδεικνύει η Ελεγκτική Υπηρεσία.
Σημειώνεται ότι, δεν εντοπίστηκαν σε κανένα από τα 12 μη κοινοβουλευτικά κόμματα περιπτώσεις ιδιωτικών εισφορών που να συνδέονται με το ΚΕΠ και τα «χρυσά» διαβατήρια.
Εξαίρεση από τον έλεγχο
Την τροποποίηση της κείμενης νομοθεσίας που διέπει τον έλεγχο των μη κοινοβουλευτικών κομμάτων εισηγείται στην έκθεση της η Ελεγκτική Υπηρεσία, κάνοντας λόγο για σπατάλες ελεγκτικών πόρων. Όπως υποδεικνύει, τα εν λόγω κόμματα δεν λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση και δεν εμφανίζουν σημαντικές ιδιωτικές εισφορές με αποτέλεσμα «να σπαταλούνται ελεγκτικοί πόροι για τον έλεγχο εντελώς ασήμαντων ποσών». Εν ολίγοις, αυτό που εισηγείται η Ελεγκτική Υπηρεσία είναι να εξαιρεθεί από τον συγκεκριμένο έλεγχο.
