Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας RescEU ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της Κύπρου, τις ώρες της καταστροφικής πυρκαγιάς στις κοινότητες Σούνι – Όμοδος, με πρόθεση να αποστείλει πτητικά μέσα από το αποθεματικό ΡescEU, που ήταν εγκατεστημένα στην Ελλάδα και την Ισπανία, ωστόσο την υστάτη απορρίφθηκαν, γιατί ήταν ήδη αργά.
Αποτυπώνοντας τα όσα έγιναν το διήμερο της φονικής πυρκαγιάς στην ορεινή Λεμεσό, η γενικότερη εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς και έγκαιρα η βοήθεια που μπορούσε να λάβει η Κύπρος από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας RescEU.
Από το 2023 το αποθεματικό RescEU διαθέτει 2 ελαφρά αεροσκάφη για την Κύπρο, τα οποία συμμετείχαν στη συνολική ευρωπαϊκή εναέρια δύναμη αντιμετώπισης των πυρκαγιών, ενώ επιπλέον 670 στρατιώτες πυροπροστασίας από 14 κράτη είναι τοποθετημένοι σε χώρες της Μεσογείου για το έτος 2025, με ανακατεύθυνση όπου χρειάζεται. Ωστόσο όταν το 2018 άρχισε να λειτουργεί ο RescEU, και χώρες μέλη δήλωναν ενδιαφέρον να συνεισφέρουν στην αγορά Canadair και να τυγχάνουν επιπρόσθετης βοήθειας σε ώρα ανάγκης, η Κύπρος δεν ενδιαφέρθηκε με αποτέλεσμα να μην έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στον μηχανισμό.
Δύο πτητικά και 60 δασοπυροσβέστες
Τη μη επαρκή αξιοποίηση των διαθέσιμων ευρωπαϊκών δράσεων για αντιμετώπιση της πυρκαγιάς στην ορεινή Λεμεσό κατήγγειλε και ο ευρωβουλευτής του ΔΗΣΥ και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μιχάλης Χατζηπαντέλας. Στην Κύπρο, ανέφερε ο ευρωβουλευτής, πρέπει να υπάρχουν 2 πτητικά μέσα από την ΕΕ, καθώς επίσης και έμψυχο δυναμικό εκπαιδευμένων δασοπυροσβεστών που αριθμεί τα 60 άτομα.
Θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα πυρκαγιών, ακόμη και θεσμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που μπορεί να παράσχει πληροφόρηση μέσω δορυφόρων για αντιμετώπιση των πυρκαγιών. ανέφερε ο κ. Χατζηπαντέλας.
Ο κ. Χατζηπαντέλας έχει υποβάλει συγκεκριμένες ερωτήσεις στον ευρωπαϊκό μηχανισμό, ακόμη και για το ενδεχόμενο να αποκτήσει η Κύπρος δορυφορικά εργαλεία, τα οποία μπορούν να εντοπίζουν την πυρκαγιά σε πραγματικό χρόνο αλλά και να προβλέπουν με τη χρήση εφαρμογής και σε κινητό τηλέφωνο την πορεία της φωτιάς σε διάστημα δύο ωρών.
Επιπρόσθετα διερευνάται η πιθανότητα να αποκτήσει η Κύπρος οικολογικό επιβραδυντικό υγρό, η χρήση του οποίου κρίνεται αποτελεσματική, καθώς αντίστοιχη ρίψη πραγματοποίησαν τα ισραηλινά Canadair στο Όμοδος, σε μια προσπάθεια να μην φθάσει η καταστροφική πυρκαγιά στο Τρόοδος.
Πέντε τρόποι πρόληψης
Η κλιματική αλλαγή και η κατακόρυφη άνοδος της θερμοκρασίας αποτελούν τις σοβαρότερες απειλές για πρόκληση δασικών πυρκαγιών τη χρονιά που διανύουμε. Οι περίοδοι πυρκαγιών στην Ευρώπη χαρακτηρίζονται από πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας, οι οποίες απειλούν ζωές και καταστρέφουν δασώδεις περιοχές που απαιτούν μεγάλες χρονικές περιόδους αποκατάστασης. Η ΕΕ καταγράφει ότι ο αριθμός των πυρκαγιών και η συνολική έκταση που κάηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν πολύ πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2006-2024.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η ΕΕ επενδύει πλέον περισσότερο στην πρόληψη και ετοιμότητα, για τη μείωση των κινδύνων και την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
1. Παροχή υποστήριξης έκτακτης ανάγκης επί 24ώρου βάσεως
Κάθε χώρα που πλήττεται από δασικές πυρκαγιές, εντός ή εκτός της ΕΕ, μπορεί να ζητήσει πυροσβεστική βοήθεια μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ (ΜΠΠΕ). Το Κέντρο Συντονισμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών (ΚΣΑΕΑ) της ΕΕ στις Βρυξέλλες λαμβάνει το αίτημα, το οποίο περιγράφει τις ειδικές ανάγκες. Στη συνέχεια, συγκεντρώνει εθελοντικές προσφορές βοήθειας από τα κράτη μέλη της ΕΕ και άλλα συμμετέχοντα κράτη του ΜΠΠΕ. Μόλις η αιτούσα χώρα αποδεχθεί τις προσφορές, το ΚΣΑΕΑ συντονίζει την ανάπτυξη και συγχρηματοδοτεί τις δαπάνες υλικοτεχνικής υποστήριξης. Εάν οι εθελοντικές προσφορές δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών, η ΕΕ μπορεί επίσης να κινητοποιήσει πρόσθετους πόρους από την Ευρωπαϊκή Δεξαμενή Πολιτικής Προστασίας (ECPP) ή από το δικό της στρατηγικό απόθεμα, το RescEU, το οποίο παραμένει σε επιφυλακή κατά τους μήνες υψηλού κινδύνου.
2. Πυροσβεστικός στόλος και ομάδες σε επιφυλακή
Για τις δασικές πυρκαγιές του 2025, η ΕΕ έχει συγκεντρώσει αρκετούς πρόσθετους πόρους, συμπεριλαμβανομένων 22 πυροσβεστικών αεροσκαφών και 4 ελικοπτέρων που φιλοξενούνται από 10 κράτη μέλη της ΕΕ: Γαλλία, Ελλάδα, Κροατία, Ιταλία, Ισπανία, Σουηδία, Πορτογαλία, Κύπρο, Τσεχία και Σλοβακία. Επιπλέον, 20 επίγειες ομάδες πυρόσβεσης, καθεμία από τις οποίες αποτελείται από τουλάχιστον 30 άτομα, είναι διαθέσιμες για να παρέμβουν από όλη την Ευρώπη, με συμβουλευτική ομάδα και ομάδα αξιολόγησης από την Ισπανία.
3. Προεγκατάσταση πυροσβεστών σε καίριες τοποθεσίες
Μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, σχεδόν 650 πυροσβέστες από 14 ευρωπαϊκές χώρες, Ιταλία, Ρουμανία, Γερμανία, Σλοβακία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Μολδαβία, Τσεχία, Αυστρία, Γαλλία, Λετονία, Μάλτα, Εσθονία και Κάτω Χώρες, τοποθετούνται στρατηγικά σε περιοχές υψηλού κινδύνου της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Η παρουσία τους σε κατάσταση αναμονής εξασφαλίζει ταχύτερους χρόνους ανταπόκρισης και επιτρέπει την πολύτιμη ανταλλαγή γνώσεων επιτόπου μεταξύ όλων των συμμετεχουσών ομάδων. Η πρωτοβουλία προεγκατάστασης ξεκίνησε το 2022 ως πιλοτικό έργο και έχει επεκταθεί, από 236 πυροσβέστες και 6 συμμετέχουσες χώρες κατά το πρώτο έτος λειτουργίας της, σε σχεδόν 650 πυροσβέστες από 14 χώρες σήμερα.
4. Ομάδα υποστήριξης δασικών πυρκαγιών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες
Κατά τους θερινούς μήνες υψηλού κινδύνου, ειδική ομάδα υποστήριξης των δασικών πυρκαγιών ενισχύει τον συντονισμό του ΚΣΑΕΑ από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο. Η ομάδα περιλαμβάνει 21 εμπειρογνώμονες από όλη την Ευρώπη και πρόσθετο προσωπικό πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Σε καθημερινές βάρδιες των 5, η ομάδα παρακολουθεί τους κινδύνους δασικών πυρκαγιών σε όλη την Ευρώπη και παρέχει συμβουλές εμπειρογνωμόνων σχετικά με τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες κινδύνου πυρκαγιάς. Εκπονούν επίσης τακτικές εκθέσεις και επιβλέπουν τις δραστηριότητες των προκαθορισμένων ομάδων δασοπυρόσβεσης.
5. Χρήση επιστημονικών εργαλείων
Η ΕΕ χρησιμοποιεί μια σειρά εθνικών και ευρωπαϊκών εργαλείων παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS), το οποίο παρέχει επικαιροποιημένες και αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με τις πυρκαγιές σε άγρια εδάφη σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το EFFIS παρέχει βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προβλέψεις κινδύνου πυρκαγιάς, καθώς και δεδομένα σε σχεδόν πραγματικό χρόνο σχετικά με τις ενεργές πυρκαγιές και τις καμένες περιοχές. Η υπηρεσία διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης Copernicus της ΕΕ μπορεί επίσης να ενεργοποιηθεί για την παραγωγή δορυφορικών χαρτών των περιοχών που έχουν πληγεί από δασικές πυρκαγιές.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διαθέσει σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους για την αγορά 12 νέων πυροσβεστικών αεροσκαφών, τα οποία θα σταθμεύουν στις χώρες: Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Κροατία, Ελλάδα. Έχει επίσης χρηματοδοτήσει 5 ελικόπτερα, 3 εκ των οποίων θα εδρεύουν στη Σλοβακία, την Τσεχία και τη Ρουμανία. Τα πρώτα ελικόπτερα αναμένονται το 2026 και τα πρώτα αεροπλάνα στα τέλη του 2027/αρχές του 2028.
Η παρέμβαση Χρίστου Στυλιανίδη
Στο RescEU και στην τεράστια σημασία της πρόληψης και του αποτελεσματικού συντονισμού στις φυσικές καταστροφές, αναφέρθηκε ο πρώην Κύπριος επίτροπος της ΕΕ, Χρίστος Στυλιανίδης. Υπενθύμισε ότι το πρόγραμμα προ-τοποθέτησης πυροσβεστών και μέσων χερσαίας και εναέριας πυρόσβεσης, μέσω του RescEU, εφαρμόστηκε μετά από πρόταση του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και πολιτικής προστασίας της Ελλάδας το 2022 για τη Μεσόγειο. Είναι, σημείωσε, η ώρα για διεύρυνση της εφαρμογής του για να φθάσει στην Κύπρο.
Πέρα από την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, η ΕΕ στηρίζει και συμπληρώνει επίσης τα εθνικά μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας, ιδίως όταν μια συντονισμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση αποδεικνύεται αποτελεσματικότερη από τις μεμονωμένες εθνικές προσπάθειες. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν: διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου καταστροφών, προώθηση της έρευνας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές, ενίσχυση των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης.
Επί του παρόντος, ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της ΕΕ παρέχει στήριξη σε 12 έργα που αποσκοπούν στη βελτίωση της εθνικής ετοιμότητας και στην οικοδόμηση μακροπρόθεσμης ανθεκτικότητας στις δασικές πυρκαγιές.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Βοήθεια
Η Κύπρος, όπως δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός στο ραδιόφωνο του «Π», παρ' όλο που θεωρεί ότι οι έκτακτες ανάγκες των πυρόπληκτων θα καλυφθούν μέσα από το νοικοκύρεμα των οικονομικών του κράτους, θα αποταθεί και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για περαιτέρω στήριξη. Εκτός από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όπου υπάρχει σχετική πρόνοια για φυσικές καταστροφές, σύμφωνα με τον κ. Κεραυνό, πρόθεση να βοηθήσει στις ανάγκες που προκύπτουν εκφράστηκε και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
