Το πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο εντός του οποίου θα πραγματοποιηθούν τον ερχόμενο Μάιο οι βουλευτικές εκλογές μάλλον δεν θυμίζει τίποτε από παλαιότερες διαδικασίες. Αντιμετωπίζουν οι πάντες ένα ριζικά διαφορετικό τοπίο από αυτό του παρελθόντος. Είναι σαφές ότι η πολιτική ζωή του τόπου, όπως αυτή με γοργούς ρυθμούς εξελίσσεται, αντιμετωπίζει όχι απρόσμενα αλλά με καταλυτικό επηρεασμό νέα δεδομένα που προφανώς αναμένεται να κάνουν τη διαφορά. Εν ολίγοις η πολιτική ζωή του τόπου ταρακουνιέται από μια πρωτόγνωρη κρίση σε σχέση με τους άξονες αντιπροσώπευσης των διαφόρων κοινωνικών δυνάμεων. Αυτό συνίσταται όχι μόνο στην ενίσχυση της ακροδεξιάς, φαινόμενο που σταδιακά κυριεύει και το κυπριακό κοινωνικό γίγνεσθαι. Αγγίζει και μια βαθύτερη κρίση που έχει να κάνει με το φαινόμενο της αποπολιτικοποίησης και την ταυτόχρονη είσοδο στην πολιτική κονίστρα νέων «αντισυστημικών» προσώπων και σχηματισμών.
Το γενικό πλαίσιο μιας οφθαλμοφανούς και καθολικής συνθήκης είναι πλέον εδώ. Για αυτό η εκλογική αναμέτρηση για τη νέα Βουλή θα αποτελέσει ίσως μια διαδικασία η οποία θα οριοθετήσει εν αμφιβόλω την ίδια την ποιότητα της λειτουργίας των δημοκρατικών διαδικασιών εντός της Βουλής.
Επικοινωνία αντί πολιτικής
Τα στοιχεία μια διαφορετικής εικόνας για την ίδια την πολιτική υπήρξαν και βεβαίως ισχυροποιήθηκαν μέσα από την ανάδειξη των αδυναμιών των κατεστημένων πολιτικών και κομματικών δυνάμεων να αντισταθούν στο δήθεν νέο που έρχεται αλλά στην ουσία επιχείρησαν να το θωπεύσουν, να το καρπωθούν με στόχο όχι απλώς να κρύψουν τις αδυναμίες τους αλλά και δημιουργήσουν συνθήκες ώστε το κατ’ επίφαση «διαφορετικό» να επιβιώσει ως η εναλλακτική των σχηματισμών που θεώρησαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα τους δοθεί η ευκαιρία να επιβιώσουν χρησιμοποιώντας λογικές και πρακτικές του παρελθόντος.
Κάτι τέτοιο έχει επισυμβεί με την εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ήταν το πρώτο ισχυρό σημάδι της «αλλαγής». Ένας πολιτικός ο οποίος αναδείχθηκε χωρίς την παραδοσιακή κομματική πλάτημ με ένα ιδεολογικό στίγμα ασαφές, χωρίς ειρμό και προσανατολισμό, σε μια προσπάθειά του να επιβάλει νέους κανόνες στο πολιτικό παιγνίδι, επενδύοντας στην εικόνα του «ενωτικού» και του «διαχειριστή» πάνω από παρατάξεις. Η πολιτική μετατράπηκε σε επικοινωνία και το περιεχόμενο υποχώρησε μπροστά στο ύφος. Η νίκη Χριστοδουλίδη πριν από δυόμισι χρόνια μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι άνοιξε τον ασκό του Αιόλου για τη σχηματοποίηση ενός νέου πολιτικού σκηνικού το οποίο είναι ικανό να αλλάξει άρδην όλα τα ώς τώρα υφιστάμενα δεδομένα.
Χωρίς να γίνονται ασφαλώς μηχανιστικές συγκρίσεις στη διαδικασία αλλαγής του πολιτικού και κοινωνικού πλαισίου, ήρθε να κολλήσει και το φαινόμενο του νεαρού Φειδία Παναγιώτου. Η εκλογή του ήταν ακόμη ένα ηχηρό παράδειγμα της ραγδαίας διαφοροποίησης του πολιτικού πλαισίου. Μια εκλογή ενός ευρωβουλευτή χωρίς καμία πρόταση πολιτικής και χωρίς καμία πολιτική διαδρομή. Η ψήφος προς αυτόν δεν ήταν απλώς απολίτικη –ήταν αντι-πολιτική. Ήταν κυρίως μια ψήφος ειρωνικών προδιαγραφών προς το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα και η οποία κατόρθωσε να αποκτήσει θεσμική εκπροσώπηση.
Το φαινόμενο Μιχαηλίδη
Ένας ακόμη ισχυρός άξονας αμφισβήτησης της «καθεστηκυίας» τάξης είναι και το φαινόμενο που ραγδαίως αναπτύσσεται με πρωταγωνιστή τον τέως Γενικό Ελεγκτή, Οδυσσέα Μιχαηλίδη. Με έναν επί του παρόντος ασαφή προγραμματικό λόγο ή ξεκάθαρη ιδεολογική τοποθέτηση -ως νέα πολιτική προσπάθεια χρειάζεται πίστωση χρόνου- θεωρείται πως είναι σχεδόν αδύνατο να αντιστραφεί η τάση αποδοχής του τέως Γενικού Ελεγκτή από το εκλογικό Σώμα. Για μερίδα του κοινωνικού ιστού ο τεχνοκράτης Μιχαηλίδης είναι ακόμη ένα είδος αντίστασης στο κομματικό κατεστημένο και ο οποίος αναζητεί την «ηθική κάθαρση» πιο ενεργά από ό,τι την αναζήτηση πολιτικών λύσεων. Το κομματικό κατεστημένο κατά τρόπο αδιάφορο ευνούχισε την πολιτική, τη μετέτρεψε σε πεδίο συμφεροντολογικών προσεγγίσεων και στην ουσία μέσα από τη δράση αυτού του συστήματος γιγαντώνεται ένας λεγόμενος αντισυστημισμός, ένα είδος αντίστασης και αμφισβήτησης που ετοιμάζεται να γιγαντώσει τη φύτρα του εκκολαπτόμενου λαϊκισμού που έχει τις ρίζες του στη διαχρονική δράση των μεγάλων παραδοσιακών κομμάτων.
Η κανονικοποίηση της ακροδεξιάς
Μια πλήρης ανοχή των ακροδεξιών στοιχείων έφερε την εμπέδωση ενός πολιτικού σχηματισμού με μια περιορισμένη ατζέντα που ενσωματώνει τον αντι-μεταναστευτικό λόγο, την εθνικιστική ρητορική, πολύ λιγότερο την κρίση των θεσμών αλλά και την απλοϊκή προσέγγιση σύνθετων προβλημάτων. Η ανοχή της κεντροδεξιάς, αν και ροκανίζεται κυριολεκτικά από το ΕΛΑΜ, είναι ακόμη και τώρα ενδεικτική της αμηχανίας πλέον αντιμετώπισης του φαινομένου. Δύο θεσμοί της Ελληνικής Δημοκρατίας, ο πρόεδρος αλλά και ο πρόεδρος της Βουλής, αρνούνται να συναντήσουν τους εκπροσώπους του ΕΛΑΜ με τη δικαιολογία ότι δεν μπορούν να δεχθούν για διάλογο την εναλλακτική της Χρυσής Αυγής. Η αντίδραση των κομμάτων, τα οποία μετατρέπονται σε βορά στις εκλογικές ορέξεις του ΕΛΑΜ, δεν έχουν τίποτα να πουν, δεν έχουν δώσει καμία συνέχεια στο θέμα το οποίο θέτουν κατά τρόπο κάθετο οι θεσμοί της Ελληνικής Δημοκρατίας. Προφανώς είναι τόσο μεγάλη η πολιτική τους παραλυσία που δεν είναι σε θέση να αντιδράσουν ακόμη και για τα αυτονόητα.
Εκλογική επιβίωση;
Εν ολίγοις, το πιο ανησυχητικό είναι πως η εμπέδωση της ακροδεξιάς δεν περιορίστηκε αλλά ενισχύθηκε από τη στάση της κεντροδεξιάς. Ο ΔΗΣΥ, κυρίως για λόγους εκλογικής επιβίωσης, απέφυγε να θέσει σαφή όρια. Είτε με σιωπηλή αποδοχή είτε με σύγκλιση στη ρητορική, κανονικοποίησε σταδιακά την ακροδεξιά παρουσία. Αλλά η στρατηγική αυτή οδηγεί σε ιδεολογική διάβρωση: όταν κυνηγάς τη δεξιά ψήφο με πρακτικές που παραπέμπουν σε ακραίες εξάρσεις στην ουσία οι απώλειές σου είναι διττές: χάνεις και το κέντρο και το μέτρο. Αυτή η πρακτική του ΔΗΣΥ, δηλαδή της πολιτικής, ιδεολογικής αλλά και κοινωνικής του μετατόπισης προς τα άκρα, αφυδάτωσε τον χαρακτήρα του, την ιδεολογική του βάση και κινδυνεύει να «αφυδατώσει» και την εκλογική του βάση.
Παραλυσία και αναποτελεσματικότητα
Η εικόνα όπως εξελίσσεται στο πολιτικό σκηνικό δεν είναι δυνατό να περάσει χωρίς σοβαρές συνέπειες. Εδώ βεβαίως το στοίχημα δεν αφορά τα μεμονωμένα κόμματα και την εν αμφιβόλω συνέχιση της ύπαρξής τους. Οι συνέπειες δεν είναι θεωρητικές. Ένας πιθανός πολυκερματισμός της Βουλής στις εκλογές του ερχόμενου Μαΐου, με ισχυρές δυνάμεις την ακροδεξιά αλλά και άλλους «αντισυστημικούς» σχηματισμούς να βρίσκονται ως ρυθμιστές στη Βουλή, μπορεί να επιφέρει ένα σοβαρό πλήγμα στην ίδια τη λειτουργικότητα του Σώματος. Στην ουσία τίθεται και ζήτημα ουσιαστικής λειτουργίας της Νομοθετικής Εξουσίας. Η ικανότητα της Βουλής να παράγει πολιτική, να προωθεί μεταρρυθμίσεις και να αντιπαρατίθεται με σοβαρότητα κινδυνεύει να χαθεί μέσα σε μια ατμόσφαιρα πόλωσης, εντυπωσιασμού και μικροκομματισμού. Αντί για κοινοβουλευτικό διάλογο ο οποίος σε γενικές γραμμές είναι εμπεδωμένος στην πρακτική του Σώματος, ίσως βιώσουμε μονολόγους λαϊκισμού που δεν έζησε ώς τώρα το Σώμα και η κυπριακή κοινωνία.
Εν μέσω αυτών των παραμέτρων οι επόμενοι μήνες προδιαθέτουν για ένα ενδιαφέρον εσωτερικό παζλ εξελίξεων που ίσως αποβούν καθοριστικές στη διαμόρφωση ενός άλλου πλαισίου δράσης στο κομματικό σκηνικό. Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσο οι ψηφοφόροι θα επιλέξουν τη συγκατάβαση ή την πλήρη απεμπλοκή τους από το υφιστάμενο σύστημα. Για αυτό βεβαίως υπάρχει ακόμη χρόνος. Τόσο για διορθωτικές κινήσεις όσο και για ώριμες σκέψεις.
