Λιγότερο μαστίγιο, περισσότερο καρότο για την Τουρκία

Με θετικό πρόσημο για την Άγκυρα φαίνεται να κλείνει και αυτός ο κύκλος συζητήσεων ενόψει του επικείμενου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 25-26 Μαρτίου. Η επιβολή κυρώσεων στην παρούσα φάση τίθεται εκτός συζήτησης, ενώ καταγράφεται στην έκθεση Μπορέλ μόνο ως πιθανή απάντηση σε ενδεχόμενες νέες προκλήσεις της Άγκυρας. Η ΕΕ, μετά από επιμονή της Γερμανίας και στήριξη από σειρά κρατών μελών, προσανατολίζεται σε προώθηση θετικής ατζέντας με την Άγκυρα, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ωστόσο, το επικείμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν σηματοδοτεί το τέλος του δρόμου καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα επανέλθουν εκτός απροόπτου στο ζήτημα τον ερχόμενο Ιούνιο, για αξιολόγηση της κατάστασης και τελικές αποφάσεις.

[rml_read_more]

Η απόφαση της Λευκωσίας να κινηθεί όλο το προηγούμενο διάστημα στη λογική της τιμωρίας (κυρώσεων) των τουρκικών προκλήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ επί της ουσίας δεν εκφράζει την πλειοψηφία των κρατών μελών. Με δεδομένο ότι η Άγκυρα έχει αποσύρει τα γεωτρητικά και ερευνητικά σκάφη από την περιοχή, δύσκολα μπορεί πλέον η Λευκωσία να επικαλεστεί άλλα ζητήματα για πιθανή υιοθέτηση κυρώσεων ή εναντίωση στη θετική ατζέντα για την Τουρκία. Παρά ταύτα στην έκθεση Μπορέλ αναμένεται να υπάρχουν σημαντικές αναφορές τόσο για την κατάσταση στην περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων όσο και για τις διεργασίες ενόψει της άτυπης συνάντησης «5+1» για το Κυπριακό. Ωστόσο είναι σαφές πως η επίλυση του Κυπριακού δεν αποτελεί προϋπόθεση για υιοθέτηση θετικής ατζέντας με την Άγκυρα. Η Λευκωσία αποτιμά θετικά το γεγονός πως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου (το οποίο τελικά θα γίνει μέσω τηλεδιάσκεψης και όχι με φυσική παρουσία των ηγετών) αποτελεί απλώς ένα βήμα και όχι το τέλος της διαδικασίας στη διαμόρφωση των σχέσεων ΕΕ - Τουρκίας. Θετικά αποτιμάται και η πρόθεση της ΕΕ για ενεργό εμπλοκή σε όλα τα στάδια προς την επίλυση του Κυπριακού, κάνοντας αρχή από τη συνάντηση στη Γενεύη. Για το Προεδρικό είναι σημαντικό να διατηρηθεί η προσέγγιση «μαστιγίου και καρότου» σε σχέση με την Τουρκία ενόψει και της άτυπης συνάντησης στη Γενεύη, ενώ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην επιρροή της Γερμανίας για να επιτύχει παρουσία της ΕΕ στην εν λόγω συνάντηση. Η προσέγγιση της ΕΕ για την ώρα πάντως φαίνεται να περιλαμβάνει περισσότερα καρότα παρά μαστίγια.

Προετοιμάζουν το έδαφος

Το ζήτημα των ευρωτουρκικών σχέσεων δεσπόζει στην ατζέντα του σημερινού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες. Οι ΥΠΕΞ των κρατών μελών καλούνται να προετοιμάσουν το έδαφος ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης-26ης Μαρτίου. Η αίσθηση που επικρατεί εντός ΕΕ -και δεν αμφισβητείται έντονα από Λευκωσία και Αθήνα- είναι πως η κατάσταση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει βελτιωθεί μετά την αποχώρηση των ερευνητικών-γεωτρητικών σκαφών από πλευράς Τουρκίας, ενώ οι διερευνητικές επαφές με την Αθήνα είναι σε εξέλιξη και στα σκαριά βρίσκεται η άτυπη συνάντηση «5+1» για το Κυπριακό στη Γενεύη. Υπό αυτό το πλέγμα αντίληψης η ΕΕ σαφώς και επιθυμεί να προωθήσει θετική ατζέντα με την Τουρκία το επόμενο διάστημα. Μέχρι στιγμής, κερδίζει έδαφος η προσέγγιση για σταδιακή υιοθέτηση της θετικής ατζέντας, με χρονικό ορίζοντα τον ερχόμενο Ιούνιο. Εξαίρεση αποτελεί το μεταναστευτικό, καθώς υπάρχει ομογνωμία ότι πρόκειται για μια αμοιβαίου οφέλους συνεργασία με την Άγκυρα, η οποία θα πρέπει να συνεχιστεί και να ενισχυθεί άμεσα. Μένει να δούμε άλλωστε πώς θα επηρεάσει η απόφαση του Ταγίπ Ερντογάν να αποχωρήσει η Τουρκία από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης που αφορά την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών. Ήδη ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ έστειλε μήνυμα στην Άγκυρα να συμπορευθεί με την ΕΕ σε αυτό το θέμα το συντομότερο.

Η θετική ατζέντα

Η πρόθεση για υιοθέτηση θετικής ατζέντας με χρονικό ορίζοντα το καλοκαίρι θα αντικατοπτρίζεται και στην έκθεση Μπορέλ, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα ενδείξεις. Μεταξύ άλλων η θετική ατζέντα περιλαμβάνει: συναντήσεις υψηλού επιπέδου ΕΕ - Τουρκίας, αναβάθμιση τελωνειακής ένωσης (υπό την προϋπόθεση συμμόρφωσης της Τουρκίας με τα συμφωνηθέντα στο σημείο αυτό), χρηματοδοτήσεις για το μεταναστευτικό (άμεσα και με αυξημένο προϋπολογισμό, για υποδομές, με μηχανισμό επιστροφής μεταναστών), συζήτηση για το θέμα της ελευθεροποίησης των θεωρήσεων εισόδου. Σε θεωρητικό επίπεδο μένει πλέον το ενδεχόμενο κυρώσεων και αυτό μόνο σε περίπτωση που η Άγκυρα επιχειρήσει ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Μεταξύ άλλων θα προβλέπονται η επαναφορά των κυρώσεων που πάγωσαν πρόσφατα στη RELEX (απόφαση περασμένου Δεκεμβρίου), η πιθανή προσθήκη νομικών προσώπων, οι επιπρόσθετες οικονομικές επιπτώσεις σε επίπεδο συνεργασίας ΕΕ - Τουρκίας, όπως και οι πιθανές απαγορεύσεις σε συναλλαγές.

Η Γερμανία και οι άλλοι

Κοινοτικές πηγές από τις Βρυξέλλες αναφέρουν στον «Π» πως η Γερμανία -υποστηριζόμενη από Ιταλία, Κροατία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Μάλτα- επιθυμεί υιοθέτηση θετικής ατζέντας η οποία θα μπορούσε να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της συνεργασίας με την Τουρκία: α) στο μεταναστευτικό μέσα από τη συνέχιση χρηματοδοτήσεων, όπως επίσης και β) σε επίπεδο έναρξης των εργασιών-διαβουλεύσεων για την αναθεώρηση, τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης με την Τουρκία. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν πως το Βερολίνο ευνοεί επίσκεψη Φον ντερ Λάιεν και Μισέλ στην Άγκυρα τους επόμενους μήνες. Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρος, Σλοβακία και Αυστρία θεωρούν πως η προσέγγιση που θα πρέπει να υιοθετηθεί απέναντι στην Τουρκία είναι «ναι μεν υιοθέτηση θετικής ατζέντας, όμως υπό την αίρεση των εξελίξεων (σε περίπτωση που η Άγκυρα επανέλθει με προκλητικές ενέργειες). Παράλληλα Γαλλία, Ελλάδα και Κύπρος στέλνουν το μήνυμα πως απαιτείται συνέπεια από πλευράς Άγκυρας σε επίπεδο πράξεων που να δημιουργούν εποικοδομητικό κλίμα μακριά από προκλήσεις στην περιοχή (Γιαβούζ, Μπαρμπαρός κ.λπ.). Σύμφωνα με κοινοτικές πηγές, Παρίσι, Αθήνα και Λευκωσία τάσσονται υπέρ της σταδιακής, κλιμακούμενης και επιφυλακτικής προσέγγισης σε σχέση με την υιοθέτηση θετικής ατζέντας (επανεξέταση τον Ιούνιο για υιοθέτηση θετικής ατζέντας). Στο πλαίσιο μιας τέτοιας προσέγγισης οι Ελλάδα και Γαλλία δεν θα είχαν πρόβλημα να συναινέσουν και σε πιθανή αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης, αναφέρουν οι ίδιες πηγές.

Σημαντική και διαφοροποιημένη στάση τηρεί η Ολλανδία καθώς θεωρεί πως σε κάθε περίπτωση η θετική ατζέντα θα πρέπει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με τις κινήσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας, σε σχέση με την ελευθερία του Τύπου και το κράτος δικαίου (αποδεικνύεται η σημασία μετά και την απόφαση Ερντογάν να αποχωρήσει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, όμως δεν διαμορφώνει πλειοψηφία η σύνδεση των σημείων με κυρώσεις τη δεδομένη στιγμή). Διαφοροποιήσεις θα πρέπει να αναμένονται στον τρόπο με τον οποίο θα δίνεται η χρηματοδότηση για το μεταναστευτικό, καθώς φαίνεται να υπάρχει συμφωνία Γαλλίας και Γερμανίας ότι τα ποσά που δαπανώνται θα πρέπει να έχουν ως τελικό στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των προσφύγων σε Τουρκία, Λίβανο και Ιορδανία (να δημιουργούνται απευθείας υποδομές, σχολεία, παιδικοί σταθμοί, νοσοκομεία κ.λπ.).

Σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις φαίνεται να διαδραματίζουν και οι ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαία η αναφορά από πλευράς Reuters την εβδομάδα που μας πέρασε ότι για το πάγωμα κυρώσεων κατά της Τουρκίας από πλευράς ΕΕ είχε κινηθεί και η αμερικανική διπλωματία. Όπως δεν μπορεί να μην ληφθεί σοβαρά υπόψη το γεγονός πως λίγο πριν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν θα βρεθεί στις Βρυξέλλες (Υπουργικό Συμβούλιο ΝΑΤΟ) όπου θα έχει συναντήσεις με Φον ντερ Λάιεν - Μπορέλ και ΥΠΕΞ κρατών μελών (δεν αποκλείεται επαφή και με Τσαβούσογλου).