Στην Κύπρο διεξάγονται αύριο Κυριακή (19/10) εκλογές ανάμεσα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα που πιθανόν να πυροδοτήσουν εξελίξεις αν εκλεγεί ο μετριοπαθής Τουφάν Ερχιουρμάν. Αλλά, ο Κύπριος Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδης, όλη την εβδομάδα ήταν απασχολημένος για το πώς θα προβληθεί η παρουσία του στο Σαρμ ελ Σέιχ για τη Γάζα. Κάνει τα πάντα να αποδείξει ότι διαδραματίζει ρόλο, ενώ δεν σκέφτεται κάτι παραγωγικό για να σπάσει το αδιέξοδο 8 χρόνων στο Κυπριακό.
Ο Χριστοδουλίδης όντως πέτυχε να προσκληθεί στη διάσκεψη της περασμένης Δευτέρας. Για αυτό φρόντισε ο Νετανιάχου που αναγκαστικά ήταν απών αλλά ζήτησε από τον Τραμπ ο διεθνής χαρακτήρας της διάσκεψης να ενισχυθεί συμβολικά με φιλικούς προς το Ισραήλ ηγέτες. Αλλά ο Πρόεδρος εξανέμισε από μόνος του την τιμητική αυτή πρόσκληση, ισχυριζόμενος ότι βρήκε την ευκαιρία και αντάλλαξε απόψεις για το Κυπριακό με τον Τραμπ. Αυτό έγινε στα 30 δευτερόλεπτα που κράτησε η χειραψία και η φωτογράφησή τους.
Χειραψία και πρωτοβουλία
Η κοινή γνώμη δεν τον πίστεψε βέβαια αλλά δεν τον απέτρεψε να περιορίσει τις υπερβολές για τον ρόλο του στη Μέση Ανατολή. Έτσι, ο Χριστοδουλίδης έκανε δηλώσεις στα κυπριακά ΜΜΕ από το Σαρμ ελ Σέιχ (13/10) ότι κατά τη διάσκεψη παρουσίασε «μια πρωτοβουλία που άπτεται 6 συγκεκριμένων προτάσεων σε 3 τομείς: στους τομείς της ασφάλειας, της ανοικοδόμησης και του ανθρωπιστικού τομέα, πάντοτε σε σχέση με την πρόταση, με το Σχέδιο του Αμερικανού Προέδρου».
Δεν έδωσε λεπτομέρειες, ενώ όταν επέστρεψε στη Λευκωσία (15/10) ήταν πολύ ενοχλημένος γιατί η πρωτοβουλία του για τη Γάζα και η φωτογράφηση με τον Τραμπ δεν πέρασαν ασχολίαστες. «Δεν είναι ούτε ευσεβοποθισμούς ούτε επικοινωνιακή πολιτική που κάνουμε», επέμενε και κατηγόρησε «όσους ασκούν κακόβουλη κριτική» (τους απαντώ ότι) «είναι η χώρα μας, η Κυπριακή Δημοκρατία, που ακούγεται, είναι η χώρα μας που πιστώνεται, είναι η χώρα μας που αναβαθμίζεται».
Ο Χριστοδουλίδης αιφνιδιάστηκε από σωρεία χλευαστικών σχολίων. Τι να πρότεινε για την ανοικοδόμηση της Γάζας; Επί των ημερών του τα πιο σημαντικά κατασκευαστικά και ενεργειακά έργα στο νησί διακόπηκαν, άλλα παρουσιάζουν μεγάλες καθυστερήσεις και άλλα ελέγχονται από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία για διαφθορά.
Ασφάλεια
Για την ασφάλεια τι να πρότεινε που το δικό του πρόβλημα είναι άλυτο εδώ και 51 χρόνια;
Σε εκτενή ανάλυση του BBC (14/10), ο Jeremy Bowen έθεσε εύστοχα τα φλέγοντα ζητήματα της επόμενης ημέρας για τη Γάζα. Αμφισβήτησε ακόμα και τον πρωταγωνιστή του Σαρμ ελ Σέιχ: «Αποφασιστικός ο ρόλος Τραμπ για εκεχειρία αλλά δεν είναι χάρτης πορείας για την ειρήνη («Trump's role in Gaza ceasefire was decisive, but not a roadmap to peace»). Ο συντάκτης του BBC σημείωσε ότι η εκεχειρία φέρει τέσσερις υπογραφές, όχι μόνο του Τραμπ: του Σίσι της Αιγύπτου, του Ερντογάν της Τουρκίας και του Εμίρη του Κατάρ.
Το BBC δεν μεταδίδει ειδήσεις για να προβάλει το Ηνωμένο Βασίλειο σε έναν εκ των γεγονότων ανύπαρκτο ρόλο. Γράφει τα γεγονότα, βλέπει υπογραφές, τους συσχετισμούς, τα τεράστια προβλήματα ασφάλειας και ανοικοδόμησης.
Στην Κύπρο ο Χριστοδουλίδης θεωρεί ότι δικαιούται να αυτοπροβάλλεται και έχει την απαίτηση να μην ρωτά κανείς: τι ακριβώς επιδιώκει και γιατί εμπαίζει τόσο βάναυσα την κοινή γνώμη; Συνήθισε να κατευθύνει την πληροφόρηση και απαιτεί σκέτη αναμετάδοση. Όλα να περνούν άκριτα.
Η Jerusalem Post, όμως, έγραψε ότι ο Χριστοδουλίδης σχεδίαζε επίσης να μεταβεί την Τετάρτη στο Ισραήλ για να συναντηθεί με τον Νετανιάχου. Εκείνη την ημέρα ο Nετανιάχου έπρεπε να παρουσιαστεί στο δικαστήριο για τις κατηγορίες που αντιμετωπίζει για διαφθορά. Για να το αποφύγει, επικαλέστηκε «επείγουσες διπλωματικές συναντήσεις» και αυτή του Χριστοδουλίδη ορίστηκε λίγο πριν το δικαστήριο. Όμως οι δικαστές τού διεμήνυσαν να παρουσιαστεί την Πέμπτη. Η «επείγουσα συνάντηση» αναβλήθηκε γιατί, φαίνεται, δεν αποδείχθηκε χρήσιμη.
Πραγματικότητα
Ο Χριστοδουλίδης γεμίζει κάθε βράδυ τα τηλεοπτικά κανάλια με σκηνές «εικονικής» διπλωματίας για τον ρόλο της Κύπρου ως πυλώνα σταθερότητας στη Μέση Ανατολή. Στην πράξη σκεπάζει τα σοβαρά προβλήματα στην προσπάθεια επίλυσης του Κυπριακού κι άλλα που ταλανίζουν τη χώρα, όπως το ενεργειακό. Τα αδιέξοδα παραμένουν, τα διλήμματα πολλαπλασιάζονται. Δεν αποκλείεται να εμφανιστούν μπροστά του, προτού εξαντληθεί η θητεία του.
Άμεσο παράδειγμα είναι η εντατική διαβούλευση για το SAFE, που αφορά, μεταξύ άλλων, τη συμμετοχή της Τουρκίας -τρίτη χώρα αλλά μέλος του ΝΑΤΟ- στα προγράμματα για τους αμυντικούς εξοπλισμούς της ΕΕ. Καθώς επίκειται λήψη απόφασης τέλος Νοεμβρίου, η Κύπρος και η Ελλάδα βρίσκονται υπό την πίεση ισχυρής πλειοψηφίας: Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία και σκανδιναβικές χώρες ευνοούν την τουρκική συμμετοχή. Άλλοι Κεντροευρωπαίοι αδημονούν. Όλοι μαζί λένε «γνωρίζουμε τις ευαισθησίες σας αλλά…» Στο τέλος μπορεί να μην υπάρχει κάποιος στο τραπέζι να στηρίξει τον Χριστοδουλίδη και τον Μητσοτάκη.
Η Λευκωσία έλαβε και προειδοποιητικό μήνυμα από Γερμανούς και Ολλανδούς για μη ανανέωση των περιοριστικών μέτρων που εφαρμόζει η ΕΕ από το 2019 σε στελέχη της τουρκικής TPAO για τις τότε μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες στην ανατολική Μεσόγειο.
Ευρωπαϊκή ατζέντα
Το τοπίο στην Ευρωπαϊκή Ένωση θολώνει για τον Χριστοδουλίδη, που θέλει πολύ να «πουλήσει» στην κοινή γνώμη την επικείμενη κυπριακή προεδρία του Συμβουλίου. Η ένταξη στη ζώνη Σένγκεν προκαλεί απορίες στις Βρυξέλλες γιατί η Πράσινη Γραμμή δεν είναι «εξωτερικό σύνορο». Ο ΟΗΕ κινείται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση της εφαρμογής ελέγχων που ντε φάκτο ισοδυναμούν με σύνορα. Ευθυγραμμισμένος με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΗΕ ασκεί πίεση να ανοίξουν νέα σημεία διέλευσης και να ενισχυθεί το δικοινοτικό εμπόριο της Πράσινης Γραμμής.
Μια ενδεχόμενη εκλογή του Τουφάν Ερχιουρμάν δυνατόν να φέρει τον Χριστοδουλίδη σε πολύ πιο δύσκολη θέση. Οι χειρισμοί του στα ζητήματα αυτά είναι εντελώς ακατανόητοι από την ΕΕ. Εκτός των άλλων, η διοίκηση Τραμπ δεν ενέκρινε ακόμα την ελευθέρωση της βίζας εισόδου Ε/Κ υπηκόων στις ΗΠΑ και η Λευκωσία θα χρειαστεί να περιμένει άλλον έναν χρόνο επαναξιολόγησης.
Αντίστροφη μέτρηση
Οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή επηρεάζουν σημαντικά την Κύπρο και ο χρόνος μετρά αντίστροφα. Οι Ευρωπαίοι εταίροι πασκίζουν να προσαρμοστούν με πιεστικές ανάγκες ασφάλειας. Η τουρκική διπλωματία μοιάζει πιο έτοιμη από ποτέ να μεγιστοποιήσει τα οφέλη της. Η Τουρκία είναι ήδη στον Συνασπισμό των Προθύμων για την Ουκρανία και διαθέτει τεράστιες αμυντικές δυνατότητες, τεχνολογίες αιχμής σε οπλικά συστήματα. Με τον πολυπληθή στρατό της, είναι έτοιμη να συμμετάσχει σε δυνάμεις ασφάλειας, σταθερότητας.
Οι Ευρωπαίοι εταίροι μπορεί να ακούουν με συμπάθεια τις ευαισθησίες της Κύπρου και της Ελλάδας αλλά κάποια στιγμή θα καταλήξουν σε απόφαση. Ο Μητσοτάκης ψάχνει αντάλλαγμα για άρση του casus belli αλλά ξέρει πολύ καλά ότι ο μόνος δρόμος είναι η Χάγη. Ο Χριστοδουλίδης θέλει αόριστα «πρόοδο» για το Κυπριακό αλλά ξεχνά ότι βρέθηκε στο τελευταίο μίλι και δεν λέει κάτι συγκεκριμένο. Όσο οι πιο άμεσα ενδιαφερόμενοι δεν παίρνουν την πρωτοβουλία, οι θεσμικές δυνατότητες που έχουν στην ΕΕ μπορεί να εξανεμιστούν. Αντί να σχεδιάσουν μόνιμες λύσεις, παίζουν παρτίδα για τα επιμέρους και κινδυνεύουν να μείνουν στο περιθώριο.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών (Αθήνα)
