Γράφει ο Φίλιππος Καρακαξής-Τζιαμπάζης
Πριν 4 χρονια δημοσιεύθηκε (Αλήθεια 8.11.21 https://www.blogger.com/blog/post/edit/4095451295683088984/1306780894585023219 , Φιλελεύθερος 2.11.21 Philenews 2.11.21 https://www.philenews.com/kipros/koinonia/article/599593/kato-ta-cheria-apo-ton-thanato/ ) η πιο πάνω επιστολή σχετικά με την ηγεμόνευση του περί θανάτου λόγου απο την κοινωνία εις βάρος του ατόμου. Δεν είναι λοιπόν περίεργο το γεγονός ότι κάποιες πτυχές εκείνου του θέματος έχουν συνάφεια με τη συζήτηση περί ευθανασίας, διότι η ηγεμόνευση του λόγου για το θάνατο και η παρούσα στάση των κομμάτων χαρακτηρίζονται, θεωρώ και από αιτιώδη συνάφεια.
Είναι αρχέγονη τάση αλλά και πρωτόγονο και κάπως «βάρβαρο» ένστικτο να θέλουν τα άτομα να ανακατεύονται και να καθορίζουν αποφάσεις του ατόμου που αφορούν μόνο τον εαυτό του. Εικάζω ότι εν μέρει αυτό συμβαίνει, επειδή και μόνο η ύπαρξη εναλλακτικών επιλογών από άλλα άτομα, για τον μέσο άνθρωπο οδηγεί σε αξιακούς, δεοντολογικούς και υπαρξιακούς προβληματισμούς που θα προτιμούσε να μην τον απασχολούν, διότι έχει ήδη τελεσμένα κόστη «sunk costs» με τις επιλογές στις οποίες έχει καταλήξει νοητικά και ψυχοσυναισθηματικά. Πιο πρακτικά είναι πιθανόν κατά την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους να αναπτύχθηκε το ένστικτο ότι για να επιβιώνουν οικογένειες και ομάδες οικογενειών θα έπρεπε να είναι ομοιογενείς για να είναι συμπαγείς. Είναι συζητήσιμο εάν η «πεποίθηση» αυτή ήταν ακριβής ακόμα και στην αυγή του ανθρώπινου είδους. Η τάση αυτή ισχύει και για τις κοινωνίες και κράτη, για λόγους που σχετίζονται με το γεγονός ότι πρόκειται για θεσμούς που έχουν διανύσει συγκεκριμένη διαδρομή στο φάσμα του αυταρχισμού-ελευθερίας.
Εξ ου και χρειάστηκε να μεσολαβήσει ο ορθολογισμός (μέσω της ηθικής φιλοσοφίας του έμμεσου ωφελιμισμού - indirect utilitarianism) για να προκύψουν βασικές αρχές του φιλελευθερισμού. Οι ελευθερία του ατόμου να καθορίζει τα του εαυτού του, εφόσον δεν παραβιάζει τα δικαιώματα και ελευθερίες και "συμφέροντα" (interests τα λεν οι πατέρες της φιλελεύθερης σκέψης) άλλων, πρέπει να ειναι απαραβίαστες. Απαραβίαστες από άλλα άτομα, από την κοινωνία και από το κράτος, έστω και αν το άτομο είναι μέλος οποιασδήποτε μειοψηφίας (ή πλειοψηφίας εννοείται) σε οποιαδήποτε βάση.
΄Εμμεσος ωφελιμισμός, διότι διαφορετικά εάν το κάθε μέλος της κοινωνίας γνώριζε ότι ανά πάσα στιγμή είτε τρίτα άτομα, είτε η κοινωνία, είτε το κράτος θα μπορούσαν να ανακατευτούν στα ατομικά του θέματα, τότε το αποτέλεσμα θα ήταν η γενικευμένη ανασφάλεια των μελών της κοινωνίας και άρα μειωμένη ελευθερία και ευημερία (με την έννοια του well-being) για όλους.
Φανταστείτε το άτομο που θεωρεί ότι μας ψεκάζουν με chem trails να καθορίζει αν θα μπορεί να ανοίγει τα παράθυρά του ο γείτονας του.
Ή ο οικολόγος εάν θα χρησιμοποιεί συσκευή για κουνούπια ο συνδημότης του.
Ή ο βίγκαν αν θα φάει σουβλάκια ο άλλος ή αν θα παρέχει ζωική πρωτεΐνη στα μωρά του.
Ή να σου λέει ζευγάρι συμπολιτών σου ότι θέλει να κάμει ακόμα ένα μωρό ή ότι ο σύζυγος από το ζευγάρι θα κάμει βασεκτομή και η κοινωνία να του λέει «περιμένετε να κάμουμε δημοψήφισμα, αν σας επιτρέπουμε».
Ή ο βαθιά θρησκευόμενος αν θα νηστεύουν οι μη θρησκευόμενοι ή εάν θα κάμνουν σεξ οι γείτονες έτσι για το…γαμώτο και όχι για τεκνοποίηση ή εάν θα κάμνουν σεξ οι ομοφυλόφυλοι συμπολίτες τους ή …εάν θα επιλέξουν την ευθανασία συνάνθρωποί τους, θρησκευόμενοι και μη.
Ή οι υγιείς να απαγορεύουν στους ασθενείς να αποφασίσουν με ποιους όρους θα φύγουν.
Η προεκβολή της δικής τους ηθικής επί των συνανθρώπων τους από αυτούς που το πράττουν είναι ενός πολύ ιδιαίτερου είδους σκληρότητα. Μια σκληρότητα αυτάρεσκη και ηθικόλογη που έχει πείσει τον εαυτό της για την ευαισθησία της, την ίδια ώρα που ζητά να επιβάλει τον απάνθρωπο, οιονεί ανθρωπισμό της.
Τα πιο πάνω όμως θα είναι τα παράδοξα που δημιουργούνται, όταν ξεχνούμε τι έχει αυξήσει την ανθρώπινη ελευθερία και την άνθιση τους τελευταίους 3-4 αιώνες στις δυτικού τύπου κοινωνίες (χαρακτηριζόμενες, σε αντίθεση με τις «παραδοσιακές κοινωνίες», κυρίως από τη θεσμοποίηση της ικανότητας για κριτικό αναστοχασμό επί των ίδιων των χαρακτηριστικών τους με στόχο την μεθοδευμένη, μέσω των ανθρώπινου σχεδιασμού θεσμών, παρέμβαση για την αυτό - βελτίωσή τους).
Επειδή η δημόσια συζήτηση που γίνεται κυριαρχήθηκε από την ανταλλαγή δηλώσεων μεταξύ του εκπροσώπου Τύπου του ΔΗΣΥ, κου Κουλλά και της βουλευτού του ΑΚΕΛ κας Χαραλαμπίδου, με τα δύο κόμματα, τελικά, να καταλήγουν σε μη εποικοδομητικές τοποθετήσεις, αξίζει να υποδειχθούν τα εξής: όσον αφορά εκλογικούς προβληματισμούς, η εμπειρία δείχνει ότι ο ΔΗΣΥ δεν πλήγηκε, όταν ο Κληρίδης πέρασε την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας, ούτε όταν πέρασε ο Αναστασιάδης το σύμφωνο συμβίωσης και το νόμο για την αποτέφρωση των νεκρών.
Σίγουρα η παρούσα κατάσταση των ποσοστών των παραδοσιακών κομμάτων είναι προϊόν πολλαπλής αιτιότητας. Αμφιβάλλω, όμως, ότι δεν παίζουν ρόλο οι χειριστικοί ελιγμοί που υποσκάπτουν αρχές που υποτίθεται πρεσβεύει ένας χώρος, διότι παραπέμπουν σε υποκρισία. Έχω την αίσθηση ότι η υποκρισία είναι αυτό που πιο δύσκολα ανέχεται και τελικά τιμωρεί ο ψηφοφόρος. Παραδείγματα υπήρξαν διάφορα διαχρονικά. Σχετικά με το προκείμενο όμως θα έλεγα π.χ. χειρισμό Charlie Hebdo vs κακόγουστα έργα ζωγράφου.
Και, φυσικά, το παρόν θέμα για την ευθανασία, που πάλι υποσκάπτει εξόφθαλμα τις αρχές από τη μια ενός ευρωπαϊκού κόμματος που πρεσβεύει φιλελεύθερες αρχές που έχουν γίνει βάση της δράσης του μεγαλύτερου μέρους του φάσματος της ευρωπαϊκής πολιτικής ζωής και από την άλλη ενός αυτοαποκαλούμενου ως προοδευτικού αριστερού κόμματος.
Υ.Γ. Σε παλαιότερη παρέμβαση του 2013 για το θέμα της καύσης των νεκρών αναφερόταν ότι «Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες ονομάζονται φιλελεύθερες ακριβώς για το στοιχείο που η πρότασή σας για δημοψήφισμα απειλεί να αναιρέσει: δεν αποφασίζονται με δημοψηφίσματα τα ατομικά δικαιώματα του ΄ΑΛΛΟΥ. Τι θα γίνει δηλαδή; Αν η πλειοψηφία αποφασίσει ότι η μειοψηφία πρέπει να έχει περιορισμένα δημοκρατικά δικαιώματα, θα το εφαρμόσουμε; Αν η πλειοψηφία αποφασίσει ότι η μειοψηφία πρέπει να έχει περιορισμένα ανθρώπινα δικαιώματα, θα το εφαρμόσουμε; [Ο κοινωνικός φιλελευθερισμός είναι ασυμβίβαστος με τη δικτατορία της πλειοψηφίας επί της μειοψηφίας, κάτι που οι ώριμες φιλελεύθερες δημοκρατίες συνειδητοποίησαν εδώ και αιώνες, βλ. J. Adams 1788 και Α. de Tocqueville 1835. Η μικρότερη δυνατή μειοψηφία είναι το Άτομο, εξ ου και η ελευθερία της έκφρασης και της συνείδησης διασφαλίζεται στη φιλελεύθερη δημοκρατία. Εάν, δηλαδή το μεμονωμένο άτομο επιθυμεί να δρα με τρόπο που δεν είναι επιβλαβής για οποιοδήποτε άλλο, τότε η πλειοψηφία δεν έχει καμία δουλειά να του επιβάλει την άποψή της ούτε για λόγους κυρίαρχης-«ηγεμονικής» ηθικής, ούτε δόγματος, ούτε για λόγους "παράδοσης”.»
Παρομοίως, και σε άλλη για το θέμα του ρόλου της εκκλησίας στην παιδεία ( 2.10.2016 https://simerini.sigmalive.com/article/2016/10/2/gia-te-threskeia-sten-paideia-orthologikon-to-phileleutheron/ ), η οποία κατέληγε «Η Ιστορία υπαγορεύει την επιλογή πολιτεύματος που δημιουργεί τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ανθρώπινη άνθιση και ευτυχία. Αν αποφασίσουμε ότι δεν θέλουμε να εφαρμόζουμε τη φιλελεύθερη δημοκρατία με όσα συνεπάγεται, ας το πούμε, ας το δηλώσουμε και έπειτα να επιστρέψουμε σε παλαιότερα συστήματα, που νιώθουμε ότι μας ταιριάζουν καλύτερα πολιτισμικά. Είδαμε από ποια πέρασε η Κύπρος μέχρι να γίνει, συνταγματικά τουλάχιστον αν όχι πλήρως στην πράξη, ένα κοσμικό, φιλελεύθερο κράτος.
Γιατί, λοιπόν, να θέλουμε η άποψή μας σε θέματα της ιδιωτικής, της ατομικής σφαίρας να θεσμοποιείται ως νόμος ολόκληρης της κοινωνίας στη δημόσια σφαίρα; Ας αφήσουμε τον καθένα, αφού δεν μας βλάπτει, και δεν περιορίζει τις επιλογές μας στη δική μας ιδιωτική ζωή, να κάνει τις επιλογές του στη δική του ιδιωτική ζωή. Φτάνει πια με αυτή την ανασφάλεια.
Ας γίνει επιτέλους η νέα μας «παράδοση», στην οποία θα εναποθέτουμε τις ελπίδες μας, η ελευθερία που θα μας δίνει ένα κοσμικό φιλελεύθερο κράτος από τη μια, μέσω της τήρησης των κοινών νόμων, και από την άλλη, μέσω της δυνατότητας επιλογής για τα της ιδιωτικής μας ζωής και των διαφόρων της πτυχών.
Καιρός και για μας ως άτομα και ως κοινωνία να αγκαλιάσουμε τις ρητές και υπόρρητες συνέπειες του πολιτεύματος το οποίο διατεινόμαστε ότι αποτελεί συνειδητή προτίμησή μας.
