Στις 14 Αυγούστου, το «μαύρο» καλοκαίρι του 1974, ο τουρκικός στρατός, που είχε ήδη εισβάλει στην Κύπρο από τις 20 Ιουλίου, εξαπέλυσε επίθεση σε όλα τα μέτωπα, τη λεγόμενη δεύτερη εισβολή. Μέχρι το βράδυ της 16ης Αυγούστου κατέλαβε το 37% του εδάφους και κήρυξε μονομερώς εκεχειρία. Το νησί μοιράστηκε στα δύο με τη γραμμή κατοχής που υπάρχει μέχρι σήμερα από το Ξερό στον Κόλπο της Μόρφου (δυτικά) μέχρι το Βαρώσι (ανατολικά).
Από τότε πέρασαν 51 χρόνια, ενώ τα 8 τελευταία εξελίσσονται στον πιο οδυνηρό εφιάλτη για τους Κυπρίους: μια συνεχής κατακύλα προς τη διχοτόμηση με τους ηγέτες του νησιού διεθνώς υπόλογους και συνυπεύθυνους για διαιώνιση του αναχρονισμού.
Ανεξόφλητη υπόσχεση
Το Βαρώσι, όμως, δεν είναι απλώς μέρος του καταλοίπου του ‘74. Αυτή η λωρίδα γης κατά μήκος της χρυσής αμμουδιάς άνοιξε το 2020 ως «αξιοθέατο της κατοχής». Είναι στην πράξη η καταθλιπτική εικόνα της κατάστασης στο Κυπριακό που αντικατοπτρίζει την ανεξόφλητη υπόσχεση, την οποία έδωσαν οι Κύπριοι ηγέτες προς τους πρόσφυγες, για επιστροφή, όχι μια χαμένη στη μνήμη πατρίδα για ετήσιες εκδηλώσεις.
Αυτό βλέπουν οι Βαρωσιώτες, αυτό συνειδητοποιούν και οι υπόλοιποι Κύπριοι που αγωνιούν για το μέλλον του νησιού. Αυτό ξέρουν πολύ καλά και όσοι ηγήθηκαν της νήσου τα τελευταία χρόνια αλλά έκριναν ότι η μισή Κύπρος είναι αρκετή για να ευημερεί και ότι μπορεί να κοροϊδεύει για πάντα τον ΟΗΕ, να πωλεί «χρυσά» διαβατήρια της ΕΕ και να παινεύεται ότι «η Λεμεσός πετά».
Παρουσιαστής
Το Βαρώσι ως ανεξόφλητη υπόσχεση της ηγεσίας των Κυπρίων έθεσε τολμηρά ένας Βαρωσιώτης δεύτερης γενιάς, σπάζοντας τα τετριμμένα της καθιερωμένης αντικατοχικής εκδήλωσης του Δήμου Αμμοχώστου που έγινε στις 2 Αυγούστου, παρουσία του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη. Ο Ανδρέας Καζαμίας, παρουσιαστής της εκδήλωσης, υπενθύμισε από τη νεότερη ιστορία την άρνηση Ε/Κ ηγετών για ανάκτηση των Βαρωσίων και αμφισβήτησε το άλλοθι που ως συνήθως προβάλλουν για τη στάση τους -την αδιαλλαξία της Τουρκίας. Για τον μακροχρόνιο εμπαιγμό των Βαρωσιωτών, άφησε ευθέως αιχμές ιδίως για τη στάση Νίκου Αναστασιάδη στην πιο πρόσφατη προσπάθεια επίλυσης το 2017 στο Κραν Μοντανά, την «ιστορική ευκαιρία», όπως τη χαρακτήρισε ο Γενικός Γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες, σε έκθεσή του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας.
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης, που έζησε από πρώτο χέρι το Κραν Μοντανά, άκουσε αποσβολωμένος τον παρουσιαστή και δεν έδωσε συνέχεια. Όμως, ο τέως Πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, που ήταν ο κατεξοχήν υπεύθυνος για το ναυάγιο και όσα ακολούθησαν, αντέδρασε δύο ημέρες μετά! Έστειλε επιστολή (4/8), στην ηγεσία του δικού του κόμματος, του ΔΗΣΥ, κατηγορώντας την για «αποστασιοποίηση από τα πεπραγμένα του» στο Κυπριακό και «υιοθέτηση όσων υιοθετούν τα αφηγήματα της Τουρκίας», επειδή δεν πήρε θέση στα όσα είπε ένας παρουσιαστής.
Ο πάλαι ποτέ ισχυρός πολιτικός της Κύπρου, παρά το γεγονός ότι ποδηγέτησε για 10 χρόνια τη δημόσια ζωή, καταβάλλει ακριβό προσωπικό τίμημα για τα πεπραγμένα του (Κυπριακό, διαφθορά) και η επιρροή του, όσο περνά ο καιρός, εξανεμίζεται. Αντί να ανταμείβεται από την κοινωνία, η φήμη του ξεθωριάζει και απωθεί.
Αφηγήματα
Το Βαρώσι, όμως, είναι μέρος των πεπραγμένων του καθώς από το 2020 έγινε «αξιοθέατο κατοχής». Αποτελεί μόνο του το πιο εξώφθαλμο παράδειγμα της αποτυχίας της ηγεσίας των Ε/Κ, που από τη μια διατείνεται ότι δίνει υπέρτατο αντικατοχικό αγώνα, αλλά από την άλλη, μπροστά σε προτάσεις λύσης του ΟΗΕ, το βάζει στα πόδια. Στη συνέχεια εξαντλεί το καθήκον της, καταγγέλλοντας την τουρκική αδιαλλαξία.
Σήμερα η κυπριακή ηγεσία αδυνατεί να πείσει διεθνώς γιατί οι προοπτικές για την επίλυση του Κυπριακού βρίσκονται στη χειρότερη κατάσταση από το ‘74.
Πέρασε μισός αιώνας, και ιδού του αποτέλεσμα: ούτε χιλιοστό εδάφους ούτε τετραγωνικό μέτρο περιουσίας δεν ανακτήθηκαν. Ούτε ένας Τούρκος στρατιώτης δεν αποχώρησε από το νησί. Κανένας πρόσφυγας δεν επέστρεψε και οι πλείστοι έχουν φύγει από τη ζωή. Οι εγγυήσεις και τα επεμβατικά δικαιώματα της Τουρκίας είναι εν ισχύι! Όλες οι ζωτικές διεκδικήσεις των Ε/Κ έπεσαν στο κενό!
Το Βαρώσι δεν είναι εύκολο να διαγραφεί κιόλας. Σε κάθε πρόταση του ΟΗΕ από το 1978 και σε κάθε σχέδιο επίλυσης (1992, 2004, 2017), προοριζόταν για επιστροφή στους Ε/Κ, είτε άμεσα είτε στα πρώτα στάδια εφαρμογής της λύσης. Ο τελευταίος που το πρότεινε, στη Διάσκεψη της Γενεύης τον Ιανουάριο του 2017, ήταν ο ίδιος ο Τ/Κ ηγέτης Μουσταφά Ακιντζί. Κατέθεσε χάρτη που βρίσκεται σε ειδική θυρίδα του ΟΗΕ, με εδαφικές ρυθμίσεις, όπως ο χάρτης του ΟΗΕ το 2004.
Γεγονότα και μαρτυρίες
Μέσα σε 8 χρόνια, η κατάσταση άλλαξε ριζικά για την Κύπρο. Δεν υπάρχει κοινό έδαφος για διαπραγματεύσεις, κανένα χρονοδιάγραμμα επίλυσης, κανένα σχέδιο. Η φημισμένη πόλη, εγκατελειμμένη στον χρόνο, είναι προσβάσιμη για περιηγητές και τμήμα της θαυμαστής παραλίας της για λουόμενους. Δεν μπορεί να κατοικηθεί από τους ανθρώπους που «άφησαν μέσα την ψυχή τους», όπως έγραψε η γνωστή Βαρωσιώτισσα Άντρη Επιφανίου.
Το Βαρώσι είναι δημόσιο έκθεμα για εκείνη την ηγεσία των Ε/Κ που απέρριψε όλα τα προτεινόμενα σχέδια λύσης του ΟΗΕ και, ανοιχτά ή συγκεκαλυμμένα, απορρίπτει κάθε συμβιβαστική ομοσπονδιακή λύση, τη μόνη ρεαλιστική επιλογή για επανένωση μετά το 1974.
Για τη δε τελευταία προσπάθεια επίλυσης, ο μακαρίτης Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος είπε: «ο Πρόεδρος (Αναστασιάδης), σε συζητήσεις που είχαμε, μού έλεγε πως έβλεπε τη λύση δύο κρατών και εγώ διαφώνησα έντονα μαζί του» (Πολίτης 27/12/20).
Με διασταυρωμένα γεγονότα, ο Αναστασιάδης έκανε «ιδεοθύελλες για δύο κράτη», σύμφωνα με εκ των υστέρων δηλώσεις του τότε διαπραγματευτή Ανδρέα Μαυρογιάννη. Είχε κρυφή συνάντησή του με τον ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου, παραμονή του δείπνου στο Κραν Μοντανά. Στο περιβόητο δείπνο της 6ης προς 7η Ιουλίου παραβίασε την εμπιστευτικότητα διμερών επαφών και εμπόδισε τη διαμεσολάβηση Γκουτέρες για στρατηγική συμφωνία στα εναπομείναντα 6 σημεία του πλαισίου του. Εμπόδισε τη συμμετοχή στη Διάσκεψη των Πρωθυπουργών Ελλάδας, Τουρκίας και Η.Β. και τη συζήτηση της συνθήκης ασφάλειας που θα αντικαθιστούσε τις εγγυήσεις και το μονομερές δικαίωμα επέμβασης του ‘60.
Με βάση τα γεγονότα, ο Αναστασιάδης αποχώρησε από το διαπραγματευτικό τραπέζι τρεις φορές προηγουμένως, με προσχήματα και ψευδείς δικαιολογίες (Κωνσταντινούπολη, Μον Πελαράν, Γενεύη) και υποδαύλιζε εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των Ε/Κ. Μετά το Κραν Μοντανά, τον Μάιο του 2018 απέρριψε δημόσια έκκληση του Τ/Κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί για συνυπογραφή του πλαισίου Γκουτέρες σε στρατηγική συμφωνία. Αντί αυτού, πρότεινε το 2021 «επιστροφή στο Σύνταγμα του ‘60», διαλύοντας κάθε συζήτηση.
Και τώρα τι;
Στις 2 Αυγούστου, αφού άκουσε τον παρουσιαστή, ο Χριστοδουλίδης ανέγνωσε την ομιλία του παραθέτοντας τους χειρισμούς του στο Κυπριακό. Στους εξουθενωμένους από λόγια και υποσχέσεις Βαρωσιώτες εξέφρασε την «πεποίθηση ότι μπορούμε να έχουμε χειροπιαστά αποτελέσματα προς την κατεύθυνση της επανέναρξης των συνομιλιών και επίλυσης του Κυπριακού».
Ο Χριστοδουλίδης διανύει το δεύτερο ήμισυ της θητείας του. Είναι βολικό για τον κάθε Κύπριο ηγέτη να μηδενίζει το «κοντέρ» και για τον Χριστοδουλίδη να αποποιείται των δικών του ευθυνών δίπλα στον Αναστασιάδη. Δεν μπορεί όμως να παραπλανεί λέγοντας ότι «βρισκόμαστε ενώπιον ενός διαφορετικού σκηνικού που, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε…» Οι «προϋποθέσεις» είναι δική του ευθύνη να δημιουργηθούν. Το πλεονέκτημα της ένταξης ολόκληρου του νησιού στην ΕΕ είναι στα χέρια του και αδυνατεί να το αξιοποιήσει, άλλη μια ανεξόφλητη υπόσχεση των δικών του πεπραγμένων.
*Το άρθρο δημοσιεύεται και στην Εφημερίδα των Συντακτών
