Η διεθνής σκακιέρα μετακινείται. Η BRICS μεγαλώνει, η G7 μικραίνει, και ο Economist γράφει για την ανατροπή της παγκόσμιας ισχύος. Η Ινδία βάζει δικό της άνθρωπο στο ΔΝΤ, η Κίνα και η Ρωσία χτίζουν μέτωπο. Ο κόσμος αλλάζει.
Και η Κύπρος; Μένει κολλημένη σε νοοτροπίες χωριού.
Ο Economist σημειώνει πως η BRICS ξεπέρασε πλέον την G7, παράγοντας το 35% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ένας κόσμος πολυκεντρικός, όπου η Δύση δεν κρατά πια το μονοπώλιο της ισχύος. Οι ΗΠΑ απειλούν την Ινδία με δασμούς και ο Ρίτσαρντ Γουλφ το αποκαλεί «ποντίκι που χτυπά ελέφαντα» -κίνηση αδύναμη, σχεδόν κωμική. Και όμως, εδώ, στην Κύπρο, δεν χρειαζόμαστε ούτε ποντίκια ούτε ελέφαντες για να αποκαλυφθεί η γελοιότητα: οι ίδιοι οι θεσμοί μας την αναλαμβάνουν πρόθυμα.
Η Claudia Sahm στις ΗΠΑ ανησυχεί για την πολιτικοποίηση της Federal Reserve. Στη Λευκωσία, δεν χρειάζεται να διαβάσουμε ξένες αναλύσεις για να αντιληφθούμε τι σημαίνει η λέξη «υπονόμευση». Αρκεί να ακούσουμε τις φήμες -ή μήπως τις παραδοχές;- ότι αστυνομικός της ΚΥΠ απειλεί πολίτη πως θα βγάλει «τα άπλυτά της στη φόρα». Ένας μηχανισμός που όφειλε να φυλάσσει τη δημοκρατία μετατρέπεται σε μηχανισμό προσωπικών εκβιασμών. Κι εμείς, σιωπηλοί θεατές, εθιζόμαστε στην ιδέα ότι αυτά είναι «τα συνήθη».
Την ίδια στιγμή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας όχι μόνο αγκαλιάζει αλλά συναναστρέφεται ανέμελα δημοσίως με τον Ρώσο ιδιοκτήτη της ποδοσφαιρικής ομάδας της Πάφου, του οποίου έχει ήδη ανακληθεί το κυπριακό διαβατήριο. Αν η εικόνα έχει σημασία στην πολιτική (όπως άλλωστε μας έχει συνηθίσει ο Νίκος Χριστοδουλίδης), τότε αυτή η φωτογραφία αξίζει χίλια σχόλια. Σε μια περίοδο που η Κύπρος παλεύει να αποδείξει στην Ευρώπη ότι μπορεί να σταθεί δίπλα στα κράτη που σέβονται κυρώσεις και θεσμούς, εμείς επενδύουμε σε χειραψίες που στέλνουν ακριβώς το αντίθετο μήνυμα.
Και κάπου ανάμεσα, έρχεται η Ιστορία να μας θυμίσει τι σημαίνει αλήθεια. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου δεν κάηκε ζωντανός αλλά πυροβολήθηκε στο κεφάλι. Η αποκάλυψη αυτή δεν μειώνει τον ηρωισμό· αντιθέτως, τον καθιστά ακόμη πιο γυμνό, ακόμη πιο αληθινό. Μόνο που η Ιστορία έχει την τόλμη να λέει τα πράγματα όπως έγιναν. Οι σύγχρονες πολιτικές μας πρακτικές; Προτιμούν το αντίθετο: ωραιοποιήσεις, σιωπές, μισές αλήθειες.
Στον Economist διαβάζουμε για την Ινδία που στέλνει τον Ουρτζίτ Πατέλ στο ΔΝΤ, αποδεικνύοντας ότι θέλει να διεκδικήσει μερίδιο αξιοπιστίας σε διεθνές επίπεδο. Εμείς, ποιον στέλνουμε; Τον Πρόεδρο με τον φωτογράφο του σε αγκαλιές που θολώνουν την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα.
Ας το πούμε καθαρά:
- Όταν η ΚΥΠ απειλεί πολίτες, το κράτος δικαίου έχει πεθάνει.
- Όταν ο Πρόεδρος αγκαλιάζει επιχειρηματίες με ανακλημένα διαβατήρια, η χώρα γελοιοποιείται διεθνώς.
- Όταν οι ήρωες της Ιστορίας μας τιμώνται με μύθους αντί με την αλήθεια, το παρόν μας παραμένει θολό και ψεύτικο.
Η Δημοκρατία δεν καταρρέει με τανκς. Καταρρέει με τέτοιες πρακτικές. Με αγκαλιές που δεν έπρεπε να δοθούν, με απειλές που δεν έπρεπε ποτέ να γίνουν, με αλήθειες που θάβονται για να βολευτούν οι ισχυροί.
Η μεγάλη εικόνα είναι απλή: όταν οι παγκόσμιες ισορροπίες αλλάζουν, οι μικρές χώρες έχουν δύο επιλογές. Είτε χτίζουν θεσμική αξιοπιστία και αξιοποιούν το διεθνές περιβάλλον για να ενισχυθούν. Είτε αυτοϋπονομεύονται, εγκλωβισμένες σε μικρές διαπλοκές, προσωπικές σχέσεις και απειλές εναντίον πολιτών.
Ο Αυξεντίου έπεσε γιατί πίστεψε σε μια ιδέα που ξεπερνούσε το άτομο. Εμείς σήμερα, τι ιδέες υπηρετούμε; Γιατί αν συνεχίσουμε να καίμε σιωπηλά τους ίδιους μας τους θεσμούς, το τέλος δεν θα έχει ούτε ηρωισμό ούτε αλήθεια. Μόνο στάχτη.
