Το πρόσφατο φαινόμενο της «αριστείας» με άριστα τη δεκάδα στη βαθμολόγηση των υπαλλήλων της επαρχιακής διοίκησης Αμμοχώστου – καθώς και οι αντίστοιχα υψηλές βαθμολογίες σε άλλα υπουργεία και τμήματα – αναδεικνύει περίτρανα την πλήρη αποτυχία του νέου συστήματος αξιολόγησης που υιοθετήθηκε με πολλές ελπίδες, αλλά ελάχιστα αποτελέσματα. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς αριθμητικό· είναι βαθιά συστημικό, σχετίζεται με παγιωμένες νοοτροπίες και επιβεβαιώνει ότι οι αξιολογούντες δεν έχουν αναλάβει το βάρος της ευθύνης που τους αναλογεί, όπως εύστοχα παρατήρησε ο πρόεδρος της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας.
Η γνώριμη ισοπεδωτική προσέγγιση «όλοι άριστοι», που θεωρείται ασφαλής επιλογή από τους αξιολογούντες, ευτελίζει κάθε έννοια αντικειμενικής αξιολόγησης, ενώ ταυτόχρονα στερεί τη δημόσια διοίκηση από το ουσιαστικό εργαλείο ανάδρασης και βελτίωσης. Έτσι, το νέο σύστημα αποτέλεσε απλά «μια τρύπα στο νερό», με τις ελάχιστες εξαιρέσεις (π.χ. Υφυπουργείο Ναυτιλίας, Υπηρεσίες Πληροφορικής) να φωτίζουν την έκταση του προβλήματος σε όλους τους άλλους τομείς. Δυστυχώς, η εκπαίδευση που δόθηκε στους αξιολογητές δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, ενώ το κυρίαρχο πνεύμα στο εσωτερικό των υπηρεσιών παρέμεινε αναλλοίωτο.
Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη τα ανώτερα στελέχη και οι γενικοί διευθυντές να δείξουν τον επαγγελματισμό και το θάρρος που απαιτούν οι περιστάσεις. Η πολιτική ηγεσία πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες, αντί να κοιτάζει με απάθεια στις πλασματικές στατιστικές αυτού του συστήματος. Ο πραγματικός αναστοχασμός και η αλλαγή κουλτούρας οφείλουν να ξεκινήσουν από τους ίδιους τους αξιολογούντες.
Μία διέξοδος θα ήταν η εισαγωγή εξωτερικών αξιολογητών από τον ιδιωτικό τομέα ή τον ακαδημαϊκό χώρο για κρίσιμες θέσεις και διαδικασίες, ως αντίβαρο στο κλίμα «συναδερφικής επιείκειας» που επικρατεί χρόνια στη δημόσια διοίκηση. Παράλληλα, η καθιέρωση της αξιολόγησης των υπηρεσιών από τους ίδιους τους πολίτες, όπου αυτό είναι εφικτό, μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός πίεσης και κίνητρο για πραγματική βελτίωση.
Η ανάκτηση της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης δεν είναι πολυτέλεια· είναι αναγκαιότητα για το ίδιο το κράτος και τους πολίτες. Χωρίς διάφανη και αξιόπιστη αξιολόγηση, καμία μεταρρύθμιση δεν θα αποδώσει καρπούς· η αποτυχία του νέου συστήματος αποτελεί ηχηρή υπενθύμιση.
