Σημαντικές αλλαγές προμηνύονται στην Ανώτατη Εκπαίδευση τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο, δημιουργώντας νέα δεδομένα για πανεπιστήμια, φοιτητές και Πολιτεία. Η θεσμοθέτηση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα και οι προετοιμασίες για επέκταση ελληνικών δημόσιων ΑΕΙ στην Κύπρο σηματοδοτούν μια μεταβατική περίοδο με έντονο ανταγωνισμό και αβεβαιότητα. Οι εξελίξεις αυτές αναμένεται να επηρεάσουν ιδιαίτερα τα κυπριακά ιδρύματα, τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν καταφέρει να προσελκύσουν σημαντικό αριθμό Ελλαδιτών φοιτητών. Πιθανή ανακατανομή αυτού του φοιτητικού πληθυσμού ενδέχεται να οδηγήσει σε μείωση εσόδων και να επιβάλει αλλαγές στην αναπτυξιακή στρατηγική των κυπριακών πανεπιστημίων. Την ίδια στιγμή, ο διάλογος για την ποιότητα, την εξωστρέφεια και τη βιωσιμότητα των νέων εγχειρημάτων τίθεται στο προσκήνιο, με την Ανώτατη Εκπαίδευση να εισέρχεται σε μια νέα, πιο απαιτητική εποχή.
Λόγος για «εμφύλιο»
«Ένας ιδιότυπος "εμφύλιος πόλεμος" αναμένεται να ξεσπάσει ανάμεσα στα κυπριακά και τα ελληνικά πανεπιστήμια από τον Σεπτέμβριο»… «Οι εξελίξεις στην Ελλάδα θα κλυδωνίσουν την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση της Κύπρου. Η λειτουργία μη κρατικών ΑΕΙ (πανεπιστημίων) στη χώρα μας αναμένεται να "κλέψει" Ελλαδίτες φοιτητές από τα κυπριακά πανεπιστήμια, ενώ και οι προθέσεις των ελληνικών δημόσιων πανεπιστημίων να ιδρύσουν παραρτήματα στο νησί δημιουργούν νέα δεδομένα». Τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από πρόσφατα δημοσιεύματα στον ελληνικό Τύπο, σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι «το “κυπριακό ράλι” στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση εμφανίζει σημεία επιβράδυνσης, με τα κυπριακά πανεπιστήμια να αναζητούν λύσεις σε νέες αγορές, κυρίως της Μέσης Ανατολής και την Κίνα», την ίδια στιγμή που οι ανακοινώσεις από ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια, τα οποία εξετάζουν ενδεχόμενη «κάθοδο» στο νησί μας, σε συνδυασμό με τον ήδη μεγάλο αριθμό ακαδημαϊκών ιδρυμάτων που διαθέτει η Κύπρος (12 στο σύνολο) φαίνεται να προβληματίζουν, με τα ελληνικά ΑΕΙ να το σκέφτονται καλά πριν προχωρήσουν στο επόμενο βήμα.
Το πόσο θα επηρεάσει η δημιουργία παραρτημάτων ελληνικών πανεπιστημίων στην Κύπρο αλλά και τα πρώτα μη κρατικά ΑΕΙ στην Ελλάδα, ανάμεσα στα οποία θα βρίσκεται και ένα κυπριακό ιδιωτικό πανεπιστήμιο (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας), είναι κάτι που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ελληνικά ΜΜΕ. Όπως καταγράφει σε δημοσίευμά της η Καθημερινή Ελλάδος, τα ετήσια δίδακτρα στα κυπριακά ιδιωτικά πανεπιστήμια κυμαίνονται από 8.000 έως 30.000 ευρώ ετησίως στα προπτυχιακά προγράμματα –με ακριβότερα της Νομικής και της Ιατρικής, όπου και η μεγαλύτερη ζήτηση. Περίπου στα ίδια επίπεδα αναμένεται να κινηθούν και τα δίδακτρα στα παραρτήματα ελληνικών πανεπιστημίων στην Κύπρο αλλά και στα πρώτα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα. Αυτό όμως που αναμένεται να κάνει τη διαφορά είναι το προς τα πού θα κινηθούν οι Ελλαδίτες φοιτητές, οι οποίοι, όπως καταγράφει ο ελληνικός Τύπος, αποτελούν έως και το 40% των φοιτητών των πανεπιστημίων».
«Τα πρώτα μη κρατικά πανεπιστήμια που θα λειτουργήσουν στην Ελλάδα αναμένεται να «κλέψουν» μερίδιο Ελλαδιτών που επρόκειτο να μετακομίσουν στο νησί της Αφροδίτης για σπουδές», επισημαίνεται, την ίδια στιγμή που ανακατατάξεις αναμένεται να προκύψουν και από το γεγονός ότι κάποια από τα μεγαλύτερα δημόσια πανεπιστήμια της Ελλάδος, όπως το Καποδιστριακό, το Αριστοτέλειο και το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ετοιμάζουν σχέδια για δημιουργία παραρτημάτων στην Κύπρο, με προγράμματα στα οποία θα μπορούν να φοιτήσουν και Ελλαδίτες.
Η κυπριακή πραγματικότητα
Την ίδια στιγμή που, σε δημοσιεύματά όπως αυτό της Καθημερινής, γίνεται ανάλυση του πώς λειτουργεί η Ανώτατη Εκπαίδευση στην Κύπρο σήμερα. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι:
Η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση της Κύπρου έκανε μεγάλα άλματα μετά το 2005 και την ψήφιση του νόμου για τη δυνατότητα ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Το 2007 λειτούργησε το πρώτο ιδιωτικό πανεπιστήμιο, ενώ σήμερα η Κύπρος διαθέτει συνολικά 12 πανεπιστήμια, εκ των οποίων τα τρία είναι δημόσια και εννέα ιδιωτικά.
Ο αριθμός των φοιτητών στα κυπριακά ακαδημαϊκά ιδρύματα άρχισε να αυξάνεται όταν ωρίμασαν οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) της Κύπρου, το 2013-2014 οι φοιτητές ήταν 32.824 και το 2022-2023 έφτασαν σε 55.990. Εξ αυτών, οι 24.740 ήταν Κύπριοι, οι 22.946 από χώρες της Ε.Ε. και οι 8.304 από τρίτες χώρες (οι περισσότεροι από Ισραήλ, Λίβανο, Συρία, Ρωσία, Κίνα).
Οι Ελλαδίτες αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα μεταξύ των φοιτητών από την Ε.Ε. και στον συνολικό αριθμό το ποσοστό τους είναι σταθερά 36% – 40% ανά έτος.
Τα παραρτήματα
Σε ό,τι αφορά τα παραρτήματα ελληνικών πανεπιστημίων στην Κύπρο, από τις αναφορές στον ελληνικό Τύπο ξεχωρίζει το γεγονός ότι τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια σχεδιάζουν να ιδρύσουν παραρτήματα στην Κύπρο από το 2026 και μετά, με ελληνόφωνα και αγγλόφωνα προγράμματα.
Το Πανεπιστήμιο Αθηνών, για παράδειγμα, σχεδιάζει να δημιουργήσει παράρτημα με επτά σχολές, όπως Ιατρική, Νοσηλευτική, Οικονομικά, Κλασικές Σπουδές, Ψυχολογία, Διοίκηση Επιχειρήσεων, Παιδαγωγικά, την ίδια στιγμή που το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σχεδιάζει να ξεκινήσει με Κτηνιατρική, ενώ γίνονται σκέψεις και για άλλες σχολές, όπως Ιατρική, Νοσηλευτική, Ιχθυολογία.
Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) τώρα έχουν εκφράσει μεν την πρόθεσή τους για να επεκταθούν στο νησί μας, ωστόσο δεν πολυβιάζονται. Πριν προβούν στις όποιες κινήσεις, θα αναμένουν τα αποτελέσματα της εκπόνησης έκθεσης βιωσιμότητας για το εγχείρημα.
Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σχεδιάζει την ίδρυση παραρτήματος με πέντε σχολές, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στον σωστό σχεδιασμό, προκειμένου να διασφαλιστεί η ακαδημαϊκή ποιότητα και το κύρος του ιδρύματος. Έχουν ήδη διερευνηθεί πιθανές τοποθεσίες σε διάφορες κυπριακές πόλεις για τη φιλοξενία του παραρτήματος.
