Το κλείσιμο του μετώπου για την ΑΤΑ άνοιξε τον δρόμο για να προχωρήσει ο διάλογος για τη μεταρρύθμιση στο συνταξιοδοτικό, μια μεταρρύθμιση με αντίκτυπο τις επόμενες δεκαετίες. Η μνημονιακή μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Χριστόφια -που προβλέπει την αναλογιστική μείωση των συντάξεων όσων συνταξιοδοτούνται πρόωρα, τη σύνδεση του προσδόκιμου της ζωής με τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και την αύξηση των εισφορών ανά πενταετία- έλυσε το πρόβλημα της βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ). Όλες οι αναλογιστικές μελέτες επικυρώνουν ότι είναι βιώσιμο.
Η μεταρρύθμιση που φιλοδοξεί να φέρει η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, με τον ακόμη πιο φιλόδοξο στόχο να υιοθετηθεί πριν τη διάλυση της Βουλής για τη διεξαγωγή των εκλογών τον προσεχή Μάιο, επιδιώκει να λύσει το πρόβλημα της επάρκειας των συντάξεων. Οι ειδικοί και η ακαδημαϊκή έρευνα υποστηρίζουν ότι ένα αξιοπρεπές συνταξιοδοτικό εισόδημα, για να διατηρήσει ο συνταξιούχος το επίπεδο της ζωής που είχε ως εργαζόμενος, ισούται με το 70% των αποδοχών κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου. Στην Κύπρο η αναπλήρωση εισοδήματος που παρέχει το ΤΚΑ είναι μακριά από αυτό το ποσοστό. Συνεπώς η λύση του προβλήματος της επάρκειας περνά μέσα από το «χτίσιμο» επιπλέον εισοδήματος, δηλαδή από τον δεύτερο (επικουρική ασφάλιση) και τρίτο (ιδιωτική αποταμίευση) πυλώνα.
Η επάρκεια των συντάξεων έχει και δημοσιονομική διάσταση, καθώς, αν τα επόμενα χρόνια δεν διορθωθεί το πρόβλημα, η Πολιτεία δεν θα μπορεί να αφήσει στην τύχη τους χιλιάδες φτωχούς συνταξιούχους.
Η λύση του προβλήματος που περιγράφουμε απαιτεί παρεμβάσεις με απτό αποτέλεσμα και το βάρος πέφτει στον δεύτερο πυλώνα και την επέκταση του δεύτερου πυλώνα, αυτό που γνωρίζουμε ως Ταμεία Προνοίας. Το ερώτημα που αιωρείται και προκαλεί αντιδράσεις είναι αν θα μεταβούμε σε ένα υποχρεωτικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης.
Ο «Π» καταγράφει σήμερα ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα στις συντεχνίες και τις εργοδοτικές οργανώσεις. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ζητούν υποχρεωτική συμμετοχή εργοδοτών και εργαζομένων για να εξασφαλιστεί ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης των συνταξιούχων, ενώ οι εργοδοτικοί φορείς αντιπροτείνουν εθελοντική εφαρμογή με κίνητρα, προειδοποιώντας για τους κινδύνους από την επιβάρυνση των επιχειρήσεων. Παράλληλα, το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας εισηγείται την αυτόματη εγγραφή όλων των μισθωτών -αλλά και αυτοαπασχολούμενων- σε Ταμείο Προνοίας ή άλλο ταμείο επαγγελματικής ασφάλισης. Πρόσθετα πεδία αντιπαράθεσης αποτελούν η εποπτεία και η φορολόγηση των ταμείων. Η μεταρρύθμιση, που φιλοδοξεί να ενισχύσει την επάρκεια των συντάξεων και να μειώσει τον κίνδυνο φτώχειας, προϋποθέτει συναινέσεις και ισορροπίες σε ένα περιβάλλον όπου οι κοινωνικοί εταίροι συμφωνούν στον στόχο αλλά διαφωνούν στον δρόμο για την επίτευξή του.
Υποχρεωτικότητα ζητούν οι συντεχνίες
Με αφορμή την προωθούμενη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, ο «Π» ζήτησε τις απόψεις εκπροσώπων των συντεχνιών και των εργοδοτικών οργανώσεων για τον δεύτερο πυλώνα.
Ο αναπληρωτής γ.γ. της ΣΕΚ και πρόεδρος του Ταμείου Προνοίας της συντεχνίας, Μιχάλης Μιχαήλ, ανέφερε στον «Π» ότι «όσο και να βελτιώσουμε το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, θα συνεχίσουν να υπάρχουν αυξημένες ανάγκες για μια αξιοπρεπή διαβίωση των συνταξιούχων οι οποίες μπορούν να καλυφθούν μόνο με την υποχρεωτική ρύθμιση των Ταμείων Προνοίας, θέμα που πρέπει να ρυθμιστεί στο πλαίσιο της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης».
«Πρέπει να δοθεί έμφαση στην ενίσχυση του δεύτερου συνταξιοδοτικού πυλώνα, να καταστεί υποχρεωτική η συμμετοχή των εργοδοτών στα Ταμεία Προνοίας για να καλυφθούν όλοι οι εργαζόμενοι. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων, βασικός όρος των οποίων είναι τα Ταμεία Προνοίας», τονίζει.
Σύμφωνα με έρευνες της ΣΕΚ και των ευρωπαϊκών συνδικάτων, επισημαίνει, εκεί και όπου υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις, οι μισθοί και τα ωφελήματα είναι κατά 20%-30% πιο υψηλά.
Η γγ της ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, υπενθύμισε στον «Π» ότι τα Ταμεία Προνοίας είναι δημιούργημα του συνδικαλιστικού κινήματος τη δεκαετία του 1970 σημειώνοντας ότι ο λόγος που τα διεκδίκησαν ήταν η δημιουργία συμπληρωματικού εισοδήματος την ώρα της συνταξιοδότησης.
Υπενθυμίζεται ότι μετά το 2013 έχουν μειωθεί τα ποσοστά συνεισφορών στο πλαίσιο των συλλογικών συμβάσεων, ενώ αρκετές εταιρείες που τα παρείχαν (εκτός συλλογικών συμβάσεων) τα κατάργησαν.
Μετά τo 2013, που μειώθηκαν τα ποσοστά συνεισφορών στα Ταμεία Προνοίας στις συλλογικές συμβάσεις, σημειώνει η κ. Χαραλάμπους, γίνεται προσπάθεια επαναφοράς τους.
Η γγ της ΠΕΟ υπενθύμισε ότι υπήρξε προσπάθεια από την κυβέρνηση Αναστασιάδη για αλλαγές στην κατεύθυνση της υποχρεωτικότητας αλλά, μετά τις αντιδράσεις που υπήρξαν, το νομοσχέδιο αποσύρθηκε.
«Εμείς θεωρούμε ότι θα πρέπει να υπάρξουν ρυθμίσεις για υποχρεωτικότητα των Ταμείων Προνοίας, προκειμένου να διασφαλιστούν τα Ταμεία Προνοίας ως δεύτερος συνταξιοδοτικός πυλώνας», υπογραμμίζει.
Ο πρόεδρος της ΔΕΟΚ, Στέλιος Χριστοδούλου, επισημαίνει ότι είναι αρκετά σημαντικός ο δεύτερος συνταξιοδοτικός πυλώνας για να ανταποκρίνεται επάξια και μελλοντικοί συνταξιούχοι με τη σύνταξη και τα Ταμεία Προνοίας να μπορούν να διατηρούν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης.
«Η θέση μας είναι ότι ο θεσμός πρέπει να επεκταθεί πρώτα εκεί και όπου υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις και προνοούν τον θεσμό των Ταμείων Προνοίας, είτε κλαδικές είτε επιχειρηματικές, να εφαρμόζεται καθολικά και να επεκταθεί προοδευτικά έτσι ώστε να καλύπτονται όλοι οι εργαζόμενοι», τονίζει.
Θα πρέπει, προοδευτικά ενδεχομένως, να εξεταστεί και το θέμα της υποχρεωτικότητας σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, προσθέτει ο κ. Χριστοδούλου, προκειμένου οι εργαζόμενοι να μπορούν να έχουν έξτρα εισόδημα όταν συνταξιοδοτούνται.
Το Συμβούλιο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, στην πρότασή του για μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού, αναφέρεται σε πέντε βασικούς άξονες, με αιχμή την αυτόματη εγγραφή όλων των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα σε πολυ-επιχειρησιακό Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης ή σε Επαγγελματικό Ταμείο Σύνταξης που προσφέρει ο εργοδότης.
«Το πιο σημαντικό είναι η αυτόματη εγγραφή ενός μισθωτού σε ταμείο. Αν δεν ξεκινήσουμε τώρα, αύριο θα χρειαστεί να αυξήσουμε φόρους για να συντηρήσουμε όσους δεν έχουν αρκετά για να ζήσουν», επεσήμανε πρόσφατα το μέλος του Συμβουλίου Βαγγέλης Τρύφωνος, μιλώντας στον Πολίτη 107,6 & 97,6.
Ο κ. Τρύφωνος εξήγησε ότι οι κοινωνικές ασφαλίσεις δεν επαρκούν για να διατηρήσουν την ποιότητα ζωής των συνταξιούχων: «Είναι απλά ένα δίχτυ προστασίας. Για επάρκεια συντάξεων πρέπει να λειτουργούν και οι τρεις πυλώνες». Ο δεύτερος πυλώνας, δηλαδή τα Ταμεία Προνοίας, σήμερα καλύπτει μόνο ένα μικρό μέρος των εργαζομένων, κάτι που το Συμβούλιο θέλει να αλλάξει.
Η εισήγηση προβλέπει αρχικά χαμηλές εργοδοτικές εισφορές ώστε να μην επιβαρυνθούν οι επιχειρήσεις: «Αντιλαμβανόμαστε ότι δεν μπορούμε από τη μια μέρα στην άλλη να πούμε στους εργοδότες να προσθέσουν αυτό το έξοδο. Για αυτό αρχικά οι εισφορές θα είναι χαμηλές αλλά στο μέλλον θα πρέπει να αυξηθούν για να δημιουργηθεί αποθεματικό». Μια από τις ιδέες είναι να μεταφερθεί η υφιστάμενη εισφορά στο Ταμείο Κοινωνικής Συνοχής (περίπου 1,2%) προς τα Ταμεία Προνοίας.
Όσον αφορά την εποπτεία, ανέφερε ότι η Κύπρος είναι «non-compliant» με τους κανονισμούς της ΕΕ. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιβάλλει να υπάρχει μία εποπτική Αρχή. Σήμερα έχουμε δύο, κάτι που δεν είναι ιδανικό», σημειώνει. Στο τραπέζι είναι η δημιουργία ανεξάρτητης Αρχής ή η ανάθεση στην Κεντρική Τράπεζα, όπως έγινε στην Ελλάδα.
Το Συμβούλιο προτείνει επίσης κρατική συνεισφορά για όσους βρίσκονται κάτω από το φορολογητέο εισόδημα: «Αυτά τα άτομα είναι κατά κύριο λόγο εκείνα που θα έχουν πρόβλημα στις συντάξεις τους. Αν συνεισφέρει και το κράτος, πιστεύουμε ότι θα απαλειφθεί το πρόβλημα».
Η εποπτεία
Όσον αφορά την εποπτεία των Ταμείων Προνοίας, η κ. Χαραλάμπους εκφράζει διαφωνία με την ενιαία εποπτεία των Ταμείων Προνοίας με τις ασφαλιστικές εταιρείες αναφέροντας ότι Ταμεία Προνοίας και ασφαλιστικά προϊόντα δεν είναι το ίδιο πράγμα.
«Τα Ταμεία Προνοίας ως θεσμός πρέπει να μείνουν υπό την εποπτεία του υπουργού Εργασίας», τονίζει. «Θα πρέπει να ενισχυθεί ο έφορος Εποπτείας των Ταμείων Προνοίας με ξεχωριστή αυτονομία ενδεχομένως, ωστόσο την πολιτική ευθύνη θα πρέπει να έχει το Υπουργείο Εργασίας, καθώς τα Ταμεία Προνοίας είναι κομμάτι των εργασιακών σχέσεων», τονίζει.
Ο κ. Χριστοδούλου συμπληρώνει ότι τα Ταμεία Προνοίας είναι προϊόν συλλογικών συμβάσεων και ο ρόλος των συνδικαλιστικών οργανώσεων είναι και πρέπει να συνεχίσει να είναι εμφανής.
«Εμείς διαφωνούμε με την ενιαία εποπτεία και η θέση μας είναι ότι πρέπει να μείνει στην εποπτεία του υπουργού Εργασίας και να ενισχυθεί ο έφορος Ταμείων Προνοίας», τονίζει.
Ο κ. Μιχαήλ, αναφερόμενος στην εποπτεία, σημείωσε ότι «ξεκίνησε μια προσπάθεια επί Χάρη Γεωργιάδη για σύσταση ενιαίας Αρχής εποπτείας Ταμείων Προνοίας και ασφαλιστικών εταιρειών, την οποία ως ΣΕΚ στηρίξαμε με κάποιες εισηγήσεις». Εάν το επαναφέρει η κυβέρνηση, πρόσθεσε, «θα το αξιολογήσουμε με θετικό πρόσημο. Το σημαντικό για μας είναι να ενισχυθεί η εποπτεία των Ταμείων Προνοίας με σκοπό να διασφαλίσουμε τα συμφέροντα των μελών και δεν έχει σημασία πού θα υπάγεται».
Η κ. Χαραλάμπους αναφέρει ότι προσπάθεια της κυβέρνησης δεν είναι να ενισχυθούν τα Ταμεία Προνοίας. Στο πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης, εξηγεί, η κυβέρνηση θέλει να φορολογήσει τα Ταμεία Προνοίας για επενδύσεις στις οποίες προχωρούν, όπως είναι τα έσοδα από ενοίκια.
Πληροφορίες, που έχει δημοσιεύσει ο «Π» και έχουν επιβεβαιωθεί, αναφέρουν ότι η κυβέρνηση θέλει να μεταφέρει την εποπτεία των Ταμείων Προνοίας και των ασφαλιστικών εταιρειών στην Κεντρική Τράπεζα.
Ισχυρές επιφυλάξεις από εργοδότες
Οι εργοδοτικές οργανώσεις συμφωνούν με την ενδυνάμωση του δεύτερου πυλώνα, επισημαίνοντας ωστόσο τον οικειοθελή χαρακτήρα της οποιαδήποτε ρύθμισης.
«Συμφωνούμε με την ενδυνάμωση του πυλώνα αλλά μόνο με παροχή κινήτρων και να είναι εθελοντική και συναινετική». Σε περίπτωση που τεθεί ενώπιόν μας αίτημα για υποχρεωτικότητα των Ταμείων Προνοίας, εμείς θα αντιδράσουμε», δήλωσε στον «Π» ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου, Αιμίλιος Μιχαήλ.
«Θέλουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί η συνολική συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση», επισημαίνει η βοηθός γενική διευθύντρια της ΟΕΒ, Λένα Παναγιώτου. «Είμαστε ανοιχτοί σε συζήτηση για ενίσχυση του δεύτερου και τρίτου συνταξιοδοτικού πυλώνα», σημειώνει, προσθέτοντας ότι στόχος είναι η βελτίωση των συντάξεων με βιώσιμο οικονομικά τρόπο.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην Κύπρο γύρω στα 800 Ταμεία Προνοίας και η τάση είναι να μειώνονται. Πριν την οικονομική κρίση του 2013, ο αριθμός τους έφθανε τις 2.500-3.000.
Η νομοθεσία
Η σημερινή νομοθεσία που αφορά τα Ταμεία Προνοίας είναι γνωστή ως ο Νόμος «10(Ι)/2020»: Ο περί της Ίδρυσης, των Δραστηριοτήτων και της Εποπτείας των Ιδρυμάτων Επαγγελματικών Συνταξιοδοτικών Παροχών.
Ο νόμος με την ψήφισή του συνέβαλε στην ενίσχυση του ρυθμιστικού πλαισίου των ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων εισάγοντας περαιτέρω υπευθυνότητα και διοικητική εξουσία για τις εποπτικές Αρχές.
Αλλαγές στον υφιστάμενο νόμο, επί Ζέτας Αιμιλιανίδου, προκάλεσαν τις αντιδράσεις των εργοδοτικών συνδέσμων ΟΕΒ και ΚΕΒΕ και δεν προωθήθηκαν.
Οι οργανώσεις εξέφρασαν έντονη ανησυχία για διατάξεις που απαγόρευαν τη δυνατότητα μεταφοράς Ταμείων Προνοίας ή μελών τους σε εγκεκριμένα συνταξιοδοτικά σχέδια, θεωρώντας ότι αυτό στερεί το δικαίωμα της επιλογής και περιορίζει τον ανταγωνισμό. Οι οργανώσεις τάσσονται υπέρ της ενίσχυσης των Ταμείων αλλά θεωρούν απαραίτητη μια συνολική μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων προβλημάτων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την περασμένη εβδομάδα δέσμη μέτρων ώστε οι πολίτες να μπορούν να έχουν ένα επαρκές εισόδημα κατά τη συνταξιοδότησή τους, διευρύνοντας την πρόσβαση σε πιο καλές και πιο αποτελεσματικές επικουρικές συντάξεις. Οι προτεινόμενες δράσεις έρχονται να συμπληρώσουν -και όχι να αντικαταστήσουν- τις δημόσιες συντάξεις, οι οποίες αποτελούν τη βάση των συνταξιοδοτικών συστημάτων σε όλα τα κράτη μέλη.
Η δέσμη μέτρων εντάσσεται στη στρατηγική της Επιτροπής για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, η οποία θέλει να δώσει περισσότερες ευκαιρίες στα νοικοκυριά να δημιουργούν πλούτο μέσω των κεφαλαιαγορών, ενισχύοντας παράλληλα την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
Η Μαρία Λουίς Αλμπουκέρκε, επίτροπος Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και Ένωσης Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων, δήλωσε σχετικά: «Ο στόχος μας είναι σαφής: όλοι και όλες θα πρέπει να μπορούν να διατηρούν ένα καλό βιοτικό επίπεδο κατά τη συνταξιοδότησή τους. Για αυτό υιοθετήσαμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για να ενισχύσουμε τις επικουρικές συντάξεις, με σκοπό να συμπληρώσουν και όχι να αντικαταστήσουν τις συντάξεις του Δημοσίου. Τα μέτρα μας θα δώσουν στους Ευρωπαίους και τις Ευρωπαίες τα εργαλεία που θα τους επιτρέψουν να προγραμματίζουν καλύτερα και με αυτοπεποίθηση τα γεράματά τους, ενώ παράλληλα θα απελευθερώσουν νέες πηγές χρηματοδότησης για την τόνωση της οικονομίας της ΕΕ. Καλώ όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των κρατών μελών, να ενώσουν τις προσπάθειές τους, καθώς η αποτελεσματική εφαρμογή σε εθνικό επίπεδο θα είναι κρίσιμη για την επίτευξη αυτών των κοινών στόχων».
