Μία από τις σημαντικότερες στιγμές στη σύγχρονη Ιστορία της Κύπρου, ο αγώνας της ΕΟΚΑ, καταγράφεται στην έκθεση του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών «70 χρόνια ΕΟΚΑ 1955-1959» μέσα από το πλούσιο αρχείο του ΓΤΠ. με τη συμβολή του ΡΙΚ. Φέτος, συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την έναρξη του αγώνα, ο οποίος μπορεί να μην κατάφερε να πετύχει τον στόχο για ένωση με την Ελλάδα, αποτέλεσε ωστόσο αφορμή ώστε η Κύπρος να καταστεί ανεξάρτητο κράτος και να μας δώσει το μεγαλύτερό μας διαπραγματευτικό χαρτί σήμερα στην προσπάθεια για απελευθέρωση και επανένωση του τόπου μας, την κρατική μας υπόσταση, την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως είπε και ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης που τέλεσε τα εγκαίνια της έκθεσης, η οποία τελεί υπό την αιγίδα του υπουργού Εσωτερικών Κωνσταντίνου Ιωάννου. «Οι θυσίες του Κυριάκου Μάτση, του Γρηγόρη Αυξεντίου, του Μάρκου Δράκου, του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, των ηρώων του Αχυρώνα και όλων των ηρώων και αγωνιστών της ΕΟΚΑ, γνωστών και αγνώστων, φυτεύθηκαν σαν σπόροι στη γη της Κύπρου και καρποφόρησαν την ελευθερία και την ανεξαρτησία της», ανέφερε ο κ. Χριστοδουλίδης.
Το πολύτιμο αρχείο του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών (ΓΤΠ) από εφημερίδες και φωτογραφίες αξιοποιήθηκε πλήρως και ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια των θεατών, καθώς η έκθεση κρατάει ζωντανή τη μνήμη για εκείνους τους αγώνες των Κυπρίων που τόλμησαν να τα βάλουν κόντρα στην Αγγλοκρατία. Εκείνους που πάλεψαν για τα ιδανικά του τόπου μας και αψήφησαν τον κίνδυνο και την αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου και κατάφεραν να διώξουν μετά από 82 χρόνια τον αγγλικό ζυγό. «Με αίσθημα ευθύνης, ταπεινά σας παρουσιάζουμε την έρευνα και τη δουλειά που έγινε από το ΓΤΠ ως ελάχιστο φόρο τιμής στον αγώνα που οδήγησε στην ανεξαρτησία, σε όσους αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την πατρίδα μας, ενσαρκώνοντας διαχρονικά ιδεώδη του ελληνισμού και υπηρετώντας οικουμενικές αξίες, όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η αξιοπρέπεια, η αλληλεγγύη, η ελπίδα και η πίστη», ανέφερε η διευθύντρια του ΓΤΠ, Αλίκη Στυλιανού.
Συγκίνηση
Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν το Σάββατο 22 Νοεμβρίου 2025 στο Παλαιό Δημοτικό Μέγαρο Λευκωσίας σε ένα ιδιαίτερο κλίμα συγκινησιακής φόρτισης δεικνύοντας για ακόμη μια φορά τη σημαντικότητα της καταγραφής της Ιστορίας και τη διατήρησή της μέσα από αρχειακό υλικό. «Εκδηλώσεις όπως η σημερινή έχουν ιδιαίτερη σημασία. Από τη μία, υφαίνουν έναν ανθεκτικό ιστό πολιτιστικής μνήμης που περνάει από γενιά σε γενιά, και την ίδια στιγμή ανοίγουν δρόμους γνώσης, δρόμους κατανόησης για ένα πιο συνειδητοποιημένο μέλλον», ανέφερε κατά την τελετή εγκαινίων ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Ο κ. Χριστοδουλίδης χαρακτήρισε ορόσημο την 1η Απριλίου για την ιστορία της πατρίδας μας, την ιστορία του ελληνισμού και καθοριστικό σημείο στην πολυτάραχη ζωή της πατρίδας μας. «Είναι γι’ αυτόν τον λόγο, φίλες και φίλοι αγωνιστές της ΕΟΚΑ που σε κάθε ευκαιρία μνήμης και τιμής όλων εσάς των αγωνιστών, των παππούδων και των γιαγιάδων μας, των γονιών μας, για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού, νιώθουμε δικαιωματικά και περήφανοι, αλλά και συγκινημένοι. Περήφανοι για τους προγόνους μας, για τους ανθρώπους της πατρίδας μας, οι οποίοι, φλεγόμενοι κυριολεκτικά και μεταφορικά από την αγάπη για την ελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα, και αψηφώντας κάθε κίνδυνο και ενδοιασμό, εντάχθηκαν στον αγώνα και πρόσφεραν απλόχερα τις υπηρεσίες τους. Μέσα στην ψυχή και την καρδιά τους αντήχησε η φωνή όλης της ελληνικής Ιστορίας και με τη δράση και τη θυσία τους επιβεβαίωσαν το άξιο της καταγωγής τους», ανέφερε.
«Εντυπωσιακό σκηνικό»
Για την πραγματοποίηση της έκθεσης, το ΓΤΠ ανέτρεξε στα πολύτιμα αρχεία του -το αρχείο εφημερίδων, το οποίο αποτελεί την πλουσιότερη συλλογή εφημερίδων και περιοδικών που έχουν εκδοθεί στην Κύπρο από το 1860 μέχρι σήμερα, και το φωτογραφικό αρχείο του με σπάνιο υλικό που ξεκινά από τη δεκαετία του 1950- προκειμένου να αναδείξει καθοριστικές στιγμές του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-1959 και να φωτίσει το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ο αγώνας. «Το ΓΤΠ συνέθεσε ένα -πραγματικά, χωρίς καμία δόση υπερβολής- εντυπωσιακό σκηνικό που μας προσφέρει και μας μεταφέρει τόσο τον αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955-1959 όσο και τις καθοριστικές στιγμές που προηγήθηκαν και ακολούθησαν του αγώνα», ανέφερε ο Πρόεδρος, τονίζοντας τα δικά του συναισθήματα όταν είδε, στα εγκαίνια, την έκθεση: «Η Ιστορία δεν είναι μόνο γραμμένη στα βιβλία. Ζει στις σελίδες των παλιών εφημερίδων που πάλλονται από τις δονήσεις εκείνης της εποχής. Ανασαίνει σε φωτογραφικά φιλμ που ζωντανεύουν όχι απλώς τα γεγονότα, αλλά κυρίως ζωντανεύουν συναισθήματα. Και αυτό ακριβώς εισπράττει κάποιος, αμέσως μόλις μπει στον υπέροχο αυτό χώρο του Παλαιού Δημαρχείου Λευκωσίας. Και αμέσως μόλις δει τις φωτογραφίες. Και επειδή έχω ασχοληθεί και επιστημονικά με τον αγώνα της ΕΟΚΑ, 99% των φωτογραφιών που έχουμε την ευκαιρία να δούμε, είναι φωτογραφίες που δεν είναι γνωστές στο κοινό», είπε ο κ. Χριστοδουλίδης και συνέχισε: «Καθώς περιηγείσαι ανάμεσα στις φωτογραφίες, στα αποκόμματα των εφημερίδων, νιώθεις τον παλμό των γεγονότων, την αγωνία και τη δύναμη των ανθρώπων που τα έζησαν. Τη συσσωρευμένη αγανάκτησή τους από δεκαετίες ξένης κατοχής σε μια περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια περίοδο της αποαποικιοποίησης. Νιώθεις την απογοήτευσή τους, νιώθεις ξεκάθαρα το αίτημά τους για αυτοδιάθεση και ένωση με την Ελλάδα, το οποίο, δυστυχώς, απορρίπτονταν ξανά και ξανά. Και έπειτα το ξέσπασμα, που ήταν η μόνη επιλογή που άφησαν οι Βρετανοί αποικιοκράτες, το ξέσπασμα που οδήγησε μια χούφτα ανθρώπων να υψώσουν το ανάστημά τους απέναντι σε μια αυτοκρατορία».
Φόρος τιμής
Στην έκθεση θα δει κανείς φωτογραφίες και αποκόμματα εφημερίδων που χρονικά εκτείνονται από το 1878 έως το 1960 που κατάφερε να συλλέξει το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών. Πέρα από το αρχείο λοιπόν του ΓΤΠ, η έκθεση περιλαμβάνει επίσης οπτικοακουστικό υλικό από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ), το οποίο συνοψίζει το χρονικό του αγώνα μέσα από αυθεντικά αρχειακά τεκμήρια, όπως και το ντοκιμαντέρ «Λεύτερες», μέσα από το οποίο παρουσιάζεται ο αγώνας της ΕΟΚΑ μέσα από τα μάτια των γυναικών αγωνιστριών. Η διευθύντρια του ΓΤΠ Αλίκη Στυλιανού αφού ευχαρίστησε το προσωπικό και ωρομίσθιο προσωπικό του ΓΤΠ, καθώς και τους συνεργάτες που εργάστηκαν άοκνα και με πείσμα για τον εντοπισμό, την τεκμηρίωση, επιμέλεια και εν τέλει την παρουσίαση του υλικού, εξήγησε στον χαιρετισμό της τη διαδικασία με την οποία μαζεύτηκε όλο το υλικό: «Η όλη διαδικασία, η οποία είχε ξεκινήσει πριν από εννέα μήνες, ήταν συγκλονιστική για όλους μας, κυρίως επειδή στην αρχή φαινόταν ότι η διαδρομή της έρευνας στα αρχεία, ενώ μας οδηγούσε σε έναν άλλο κόσμο μακρινό, εντούτοις μας οδηγούσε από την αρχή στο πού βρισκόμαστε σήμερα, αποκτώντας καλύτερη αντίληψη και κατανόηση των γεγονότων που καθόρισαν την πορεία του τόπου μας, τους αγώνες, τις θυσίες του, μιλώντας μας καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας για το τότε και το τώρα. Ταρακουνώντας μας και θυμίζοντάς μας για ακόμη μια φορά ότι για τον τόπο μας, την Κύπρο μας, όταν θέλουμε μπορούμε». Η κ. Στυλιανού, ευχαρίστησε τόσο τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη όσο και τον υπουργό Εσωτερικών Κωνσταντίνο Ιωάννου για την εμπιστοσύνη που έδειξαν στο ΓΤΠ για την πραγματοποίηση της έκθεσης, αλλά και τον γενικό διευθυντή του ΡΙΚ Θανάση Τσώκο για την άμεση προθυμία για συνεργασία και παρουσίαση του πολύτιμου οπτικοακουστικού υλικού. «Το ΡΙΚ και το ΓΤΠ μοιράζονται ένα κοινό όραμα: να λειτουργούν ως θεματοφύλακες της συλλογικής μνήμης. Μέσα από την παραγωγική συνεργασία μας διασφαλίζουμε ότι η ιστορία μας δεν θα χαθεί και ότι τα γεγονότα, οι άνθρωποι, οι θυσίες και τα ιδανικά θα συνεχίσουν να μιλούν και να διδάσκουν. Γιατί ο αγώνας για την ελευθερία δεν ανήκει μόνο στο παρελθόν. Ανήκει στο παρόν. Ανήκει στο μέλλον», είπε από την πλευρά του ο γενικός διευθυντής του ΡΙΚ, Θανάσης Τσώκος.
Το βίντεο
Όταν επισκεφθεί κάποιος την έκθεση μπορεί να δει και ένα βίντεο με στιγμιότυπα από την επίσκεψη του ΓΤΠ στην έκθεση του Imperial War Museum (IWM) στο Λονδίνο με τίτλο «Emergency Exits: The Fight for Independence in Malaya, Kenya and Cyprus», καθώς και συνεντεύξεις από τους επιμελητές της εν λόγω έκθεσης, Carl Warner, Μαρία Χατζηαθανασίου και Megan Joyce. Η πρωτοποριακή αυτή έκθεση του IWM εξερευνά το κύμα των κινημάτων ανεξαρτησίας σε πρώην βρετανικά αυτοκρατορικά εδάφη, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου -αυτά που η βρετανική κυβέρνηση της εποχής αποκαλούσε «emergencies» (καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης)- και πώς διαμόρφωσαν τη Βρετανία, τις ίδιες τις χώρες και τον υπόλοιπο σύγχρονο κόσμο. Δείτε το σχετικό βίντεο:
Και μαθητές
Στην τελετή εγκαινίων παρέστησαν ο υπουργός Εσωτερικών κ. Κωνσταντίνος Ιωάννου, ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Εσωτερικών κ. Ελίκκος Α. Ηλία, ο αναπληρωτής κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Γιάννης Αντωνίου και άλλοι κρατικοί αξιωματούχοι, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Χαράλαμπος Προύντζος, διπλωμάτες, σύνδεσμοι αγωνιστών και εκπρόσωποι κομμάτων. Η τελετή εγκαινίων ολοκληρώθηκε με καλλιτεχνικό πρόγραμμα από τον Μουσικό Όμιλο του Πανεπιστημίου Κύπρου. Στα εγκαίνια της έκθεσης οι προσκεκλημένοι είχαν επίσης την ευκαιρία να αποκτήσουν την ομότιτλη, πολυτελή έκδοση του ΓΤΠ, η οποία συγκεντρώνει το σύνολο του υλικού, από το οποίο στην έκθεση παρουσιάζεται μόνο ένα μέρος. «Ο καθένας από εμάς έχει την ελάχιστη υποχρέωση να πάρει αυτό το βιβλίο - αυτή είναι η μεγαλύτερη σημασία και αξία της εκδήλωσης να το μοιραστούμε με τα παιδιά μας. Έχουμε υποχρέωση, έχουμε καθήκον να μιλάμε στα παιδιά μας για τον αγώνα της ΕΟΚΑ, για τους αγώνες και τις θυσίες όλων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για να υπάρχουμε εμείς σήμερα, για να υπάρχει η Κυπριακή Δημοκρατία. Γιατί η αρετή και η τόλμη προϋποθέτουν βαθιά γνώση της Ιστορίας, και γνώση πρωτίστως του εαυτού σου, γνώση της πραγματικής Ιστορίας σου. Κάτι τέτοιο -επειδή βρισκόμαστε και σε μια νέα προσπάθεια, που ελπίζω να καρποφορήσει για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων- δεν λειτουργεί σε καμία απολύτως περίπτωση ενάντια στις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, ενάντια σε μια ενδεχόμενη λύση του Κυπριακού, γιατί η βιωσιμότητα, η λειτουργικότητα μιας ενδεχόμενης λύσης περνά σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσα από τον σεβασμό της ιστορικής ταυτότητας του καθενός και σίγουρα όχι μέσα από την αυτοκατάργηση», ανέφερε ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Πάντως, το ΓΤΠ φροντίζει και για τους μαθητές, καθώς στο επόμενο χρονικό διάστημα, την έκθεση «70 χρόνια ΕΟΚΑ 1955-1959» θα επισκεφθούν μαθητές από σχολεία της Κύπρου, με σκοπό τον εμπλουτισμό των γνώσεών τους για τον πιο ένδοξο και αγνό αγώνα της πατρίδας μας.
Και διαλέξεις
Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της έκθεσης του ΓΤΠ πραγματοποιούνται τρεις σημαντικές διαλέξεις. Ήδη η πρώτη έγινε την Τρίτη 25 Νοεμβρίου με τίτλο «Ο ρόλος των γυναικών στον Αγώνα» με κεντρική ομιλήτρια τη Μαρούλλα Βιολάρη Ιακωβίδη, την πρώτη γυναίκα δημοσιογράφο, μέλος της ΕΟΚΑ. Ακολουθούν άλλες δύο διαλέξεις.
• «Μάχες που καθόρισαν τον ρου του Αγώνα» με κεντρικό ομιλητή τον Χαράλαμπο Αλεξάνδρου, πρόεδρο του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959 και ακαδημαϊκό (Τετάρτη, 3 Δεκεμβρίου 2025, στις 18:00).
• «Οι μαθητές στον Αγώνα της ΕΟΚΑ» με κεντρικό ομιλητή τον Πέτρο Παπαπολυβίου, αναπληρωτή καθηγητή Πανεπιστημίου Κύπρου, μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Κέντρου Έρευνας και Τεκμηρίωσης του Ιδρύματος Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959 (Τρίτη, 9 Δεκεμβρίου, στις 18:00).
