Αν και έλαβε χώρα πρόγραμμα παγκύπριας εκστρατείας καθαρισμού παράνομων χώρων απόρριψης απορριμμάτων, το οποίο ανέλαβε από τον περασμένο Ιούνιο μέχρι τον Δεκέμβριο το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, ώστε να στηρίξει την αποκλειστική ευθύνη των τοπικών αρχών, με αφορμή τη μεγάλη πυρκαγιά στην Πάφο, η οποία ξέσπασε από παράνομο σκυβαλότοπο, φαίνεται ότι μέχρι σήμερα το πρόβλημα δεν έχει χτυπηθεί στη ρίζα του. Κραυγαλέο παράδειγμα αποτελούν εικόνες από τις πρόσφατες και πρώτες πυρκαγιές της φετινής σεζόν, όπως την περασμένη εβδομάδα σε περιοχή μεταξυ Πολεμίου και Γιόλου, όπου ένας φλεγόμενος παράνομος σκυβαλότοπος ήταν η αρχή της εξάπλωσης. Το πρόβλημα είναι παγκύπριο, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο Τύπου της Πυροσβεστικής, Ανδρέα Κεττή, ο οποίος μιλώντας στον «Π» επιβεβαίωσε με βάση τα περιστατικά που καλείται καθημερινά να αντιμετωπίσει η Υπηρεσία, ότι περίπου έναν χρόνο μετά τις περσινές καταστροφές η εικόνα δεν ανατράπηκε.
Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει ο «Π», για το ζήτημα έχει σημάνει αυτές τις μέρες κόκκινος συναγερμός στο Υπουργείο Γεωργίας, με τον διευθυντή του Τμήματος Περιβάλλοντος, να συγκαλεί για τις αρχές της επόμενης εβδομάδας εκτάκτως ευρεία σύσκεψη των εμπλεκομένων, ώστε να συζητήσουν και να αποφασίσουν τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για την πρόληψη του φαινομένου της παράνομης απόρριψης αποβλήτων, τον μετριασμό του κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιών από τους παράνομους σκυβαλότοπους και την επιβολή της κείμενης νομοθεσίας. Κλήθηκαν να παραστούν ο αρχηγός της Αστυνομίας, ο αρχιπύραρχος της Πυροσβεστικής, ο διευθυντής του Τμήματος Δασών, ο επίτροπος Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων, οι πέντε έπαρχοι, οι πέντε γενικοί διευθυντές των ΕΟΑ, ο πρόεδρος τη Ένωσης Δήμων και ο πρόεδρος της Ένωσης Κοινοτήτων.
Αδυνατούν οι κοινότητες για εποπτεία
Υπενθυμίζεται ότι για την επόπτευση των παράνομων σκυβαλότοπων το Τμήμα Περιβάλλοντος στηρίχθηκε στη συνεργασία των δήμων και των κοινοτήτων, καθώς παρά την προεκλογική δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, ήταν και είναι ακόμη σε εκκρεμότητα η σύσταση Υπηρεσίας Περιβαλλοντικών Ελέγχων εντός του Τμήματος. Για αυτόν τον λόγο το Τμήμα ζήτησε τον περασμένο Αύγουστο από τους δήμους και τις κοινότητες που συνεργάζονται μαζί του για το πρόγραμμα καθαρισμού, το οποίο αφορά περιοχές υψηλού κινδύνου, όπως δασικές εκτάσεις και περιοχές του δικτύου NATURA 2000, να ορίσουν άτομα, τα οποία θα λάβουν εξουσιοδότηση από την υπουργό Γεωργίας, να εποπτεύουν στις περιοχές τους ως επιθεωρητές για θέματα απορριμμάτων. Σε ορισμένες περιπτώσεις δήμων η συμφωνία αυτή φαίνεται να λειτουργεί, ωστόσο σε επίπεδο κοινοτήτων, από όπου ξεσπουν και οι μεγάλες πυρκαγιές, όπως οι δασικές και σε περιοχές Natura 2000, δεν λειτουργεί ούτε στο ελάχιστο η συνεργασία. Σε δηλώσεις του στον «Π», ο πρόεδρος της Παγκύπριας Ένωσης Κοινοτήτων, Ανδρέας Κιτρομηλίδης, είπε ότι σήμερα οι κοινότητες δεν έχουν τον απαραίτητο αριθμό υπαλλήλων για αυτόν τον ρόλο. Μετέθεσε τον χρονικό ορίζοντα της εποπτείας των παράνομων σκυβαλοτόπων μετά το 2026, όταν με την εφαρμογή του «Πληρώνω όσο Πετώ» και τις προσλήψεις που θα γίνουν στα πλαίσια της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, θα διοριστούν, όπως προνοείται, και επόπτες στα συμπλέγματα κοινοτήτων.
Καθαρίστηκαν 269 σημεία - 30 τοπικές αρχές εγκρίθηκαν, αλλά δεν καθάρισαν
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας, στην εκστρατεία καθαριότητας το 2024, συμμετείχαν 106 τοπικές αρχές, με συνολικά 269 σημεία να έχουν καθαριστεί. Στους δήμους και κοινότητες που έλαβαν οικονομική στήριξη, καταβλήθηκε συνολικό ποσό ενός εκατομμυρίου χιλίων πεντακοσίων πενήντα ευρώ.
Ειδικότερα, υποβλήθηκαν συνολικά 133 αιτήσεις παγκύπρια, από δήμους και κοινότητες. 74 τοπικές αρχές που έλαβαν έγκριση, ολοκλήρωσαν τον καθαρισμό και έλαβαν χορηγία, ενώ αντιθέτως 30 τοπικές αρχές που έλαβαν έγκριση δεν προχώρησαν με τον καθαρισμό. Επίσης 2 τοπικές αρχές που έλαβαν έγκριση, ολοκλήρωσαν τον καθαρισμό, αλλά δεν έλαβαν χορηγία, ενώ 27 δήμοι/κοινότητες δεν έλαβαν έγκριση λόγω μη επαρκών πληροφοριών.
Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, οι περισσότερες περιοχές υψηλού κινδύνου, όπως δασικές εκτάσεις και περιοχές του δικτύου NATURA 2000, έχουν καθαριστεί σε μεγάλο βαθμό στο πλαίσιο της εκστρατείας του 2024. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν περιοχές που χρήζουν καθαρισμού, κυρίως περιοχές που δεν συμμετείχαν στην εκστρατεία καθαριότητας του 2024.
Είναι σε εξέλιξη η υποβολή αιτημάτων από κοινότητες που εντός των διοικητικών ορίων τους υπάρχουν σημεία παράνομης απόρριψης και που κάποιες από αυτές γειτνιάζουν με δασικές περιοχές ή/και περιοχές NATURA 2000. Σχετικός κατάλογος κοινοποιήθηκε στον Επίτροπο Ανάπτυξης Ορεινών Κοινοτήτων, ο οποίος ενημέρωσε τις κοινότητες, ώστε να υποβάλουν αίτημα προς το Τμήμα Περιβάλλοντος για αξιολόγηση για παροχή οικονομικής στήριξης. Τα αιτήματα θα αξιολογηθούν από το Τμήμα Περιβάλλοντος εντός των επόμενων ημερών, ώστε να οργανωθούν τα επόμενα βήματα (έγκριση, ύψος οικονομικής στήριξης των τοπικών αρχών, καθορισμός χρονοδιαγραμμάτων και προϋποθέσεων).
Προβλήματα στην εφαρμογή του προγράμματος
Ένα από τα βασικότερα προβλήματα που έχουν αναφερθεί αφορά την αλλαγή κουλτούρας. «Παρά τις προσπάθειες κάποιοι επιμένουν να κάνουν την ίδια συνήθεια. Σημαντικό το ότι έχουν διοριστεί επιθεωρητές για να παρακολουθούν τη μη επανάληψη του φαινομένου και την επιβολή αυστηρών εξώδικων. Είναι σημαντικό οι τοπικές αρχές να επιβλέπουν και εκτός των ωρών γραφείου», ανέφερε στον «Π» πηγή από το Υπουργείο Γεωργίας.
Τα πλάνα γα τη συνέχεια
Για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή του προγράμματος καθαρισμού παράνομων σκυβαλότοπων, προγραμματίζονται/προτείνονται οι ακόλουθες ενέργειες:
- Επέκταση της εκστρατείας σε επιπλέον περιοχές που δεν συμμετείχαν το 2024.
- Βελτίωση της επιτήρησης των καθαρισμένων σημείων, με ενίσχυση των ελέγχων από λειτουργούς του Τμήματος Περιβάλλοντος και τους επιθεωρητές των Τοπικών Αρχών.
- Ενίσχυση της συνεργασίας με τις Τοπικές Αρχές για πιο αποτελεσματική καταγραφή και αντιμετώπιση των προβλημάτων.
- Αξιοποίηση των τεχνολογικών εργαλείων που διαθέτει το Τμήμα Περιβάλλοντος, όπως το λογισμικό QGIS, που επιτρέπει τη διασταύρωση και εμπλουτισμό των δεδομένων που συλλέχθηκαν κατά την εκστρατεία του 2024, τη σήμανση σημείων παράνομης απόρριψης αποβλήτων και την παρακολούθησή τους μετά τον καθαρισμό τους.
- Χρήση νέων τεχνολογιών, όπως δορυφορικές εικόνες, αεροφωτογραφίες και τεχνητή νοημοσύνη, για περιβαλλοντική παρατήρηση μεγάλης κλίμακας και ανάλυση δεδομένων. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ήδη πραγματοποιηθεί συνεργασία με την εταιρεία PERIOPSIS Ltd σε πιλοτική φάση, παρέχοντας δεδομένα που θα αξιοποιηθούν από το Τμήμα Περιβάλλοντος για την περαιτέρω βελτίωση της παρακολούθησης και διαχείρισης των καθαρισμένων περιοχών.
