Τον κώδωνα του κινδύνου για την κακή διαχείριση του υδατικού κρούει σε νέα της έκθεση η Ελεγκτική υπηρεσία εντοπίζοντας σειρά σοβαρών αδυναμιών, όπως η απουσία ενιαίας διαχείρισης των φραγμάτων και η έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ υδατικών έργων.
Ενδεικτική είναι η διαπίστωση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας σε σχέση με την υπερβολική άντληση νερού από τα φράγματα, τα τελευταία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την ειδική έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, υπό τον τίτλο «η Προσαρμογή της Διαχείρισης των Υδάτινων Πόρων στην Κλιματική Αλλαγή», όσον αφορά στο Σύστημα Νότιου Αγωγού, «διαπιστώσαμε ότι, κατά την περίοδο 2017 – 2023, τόσο η ποσότητα που εγκρίθηκε για απόληψη από φράγματα από το Υπουργικό Συμβούλιο, όσον και η ποσότητα που τελικά καταναλώθηκε, υπερέβαινε την ποσότητα που καθορίζεται με βάση τους πιο πάνω δείκτες αποθεμάτων που καθορίζονται με βάση την ξηρασία».
Συγκεκριμένα, «το έτος 2020 η πρόταση για προβλεπόμενη απόληψη (σσ. άντληση) υπερέβαινε κατά 22,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα την προβλεπόμενη ποσότητα, ενώ το ίδιο έτος και η κατανάλωση ξεπέρασε κατά 16,5 εκατ. κ.μ. την προβλεπόμενη απόληψη με βάση τους σχετικούς δείκτες».
Η Έκθεση επισημαίνει σοβαρές αδυναμίες όπως:
- Η απουσία ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής στην ύδρευση
- Η πολύ χαμηλή ανάκτηση κόστους στην άρδευση
- Η έλλειψη προσαρμογής σε λιγότερο υδροβόρες καλλιέργειες
- Οι μεγάλες απώλειες νερού λόγω φθαρμένων δικτύων
- Η χρήση συμβατικών καυσίμων στις μονάδες αφαλάτωσης
- Η περιορισμένη αξιοποίηση ανακυκλωμένου νερού λόγω ελλιπών υποδομών
- Η μη πλήρης σύνδεση κοινοτήτων και νοικοκυριών με αποχετευτικά και μονάδες επεξεργασίας
- Η κακή ποιότητα ανακυκλωμένου νερού
- Οι ανεπαρκείς έλεγχοι στις άδειες υδροληψίας και γεωτρήσεων
- Ο χαμηλός ρυθμός υλοποίησης έργων υποδομής ύψους €1,2 δισ
- Η ανάγκη επαναδιύλισης αφαλατωμένου νερού λόγω μη ορθολογικής διοχέτευσης
- Η μη ενιαία διαχείριση φραγμάτων και η έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ υδατικών έργων
Το μήνυμα του Γενικού Ελεγκτή:
Στην Κύπρο, η μέση θερμοκρασία έχει ήδη σημειώσει σημαντική άνοδο τα τελευταία εκατό χρόνια, περίπου διπλάσια του αντίστοιχου παγκόσμιου μέσου όρου. Επίσης καταγράφεται αυξητική τάση στις καλοκαιρινές μέρες, στις τροπικές νύχτες, στο αριθμό των ημερών με θερμοκρασίες άνω των 40°C βαθμών, στην εκδήλωση ακραίων φαινομένων. Πλην της περιοχής Τροόδους, σχεδόν όλες οι υπόλοιπες περιοχές κρίνονται ως ευαίσθητες περιοχές για απερήμωση. Η μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση της εξατμισοδιαπνοής επιτείνουν το πρόβλημα ακραίας λειψυδρίας.
Την ίδια ώρα που η προσφορά των υδάτινων πόρων μειώνεται, η ζήτηση αυξάνεται κυρίως λόγω αύξησης του πληθυσμού, αύξησης του βιοτικού επιπέδου και απουσίας καταναλωτικής κουλτούρας. Οι προβλέψεις για τις επόμενες δεκαετίες δεν είναι ευοίωνες αφού αναμένεται ότι τα πιο πάνω φαινόμενα θα συνεχίσουν και πιθανώς θα αυξηθούν απειλώντας περαιτέρω την ποσότητα και την ποιότητα των υδάτινων πόρων, τη βιοποικιλότητα καθώς γενικότερα την κυπριακή οικονομία. Από τον έλεγχό διαπιστώσαμε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία (ΚΔ) τις τελευταίες δεκαετίες έχει προβεί σε σημαντικές επενδύσεις στην ανάπτυξη υδατικών υποδομών για αντιμετώπιση της λειψυδρίας, όπως φράγματα, μονάδες αφαλάτωσης και σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων, οι οποίες αποτελούν κρίσιμα εργαλεία.
Επίσης έχουν εκπονηθεί μελέτες που αποτυπώνουν την κατάσταση και καταγράφουν μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος. Ωστόσο, φαίνεται ότι διαχρονικά η ΚΔ λειτουργεί περισσότερο πυροσβεστικά αντί προληπτικά με κίνδυνο υψηλότερο οικονομικό κόστος και μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση. Στην Έκθεση καταγράφονται συγκεκριμένα προβλήματα όπως η απουσία ενιαίας τιμολογιακής πολιτικής στην ύδρευση, η πολύ χαμηλή ανάκτηση κόστους στην άρδευση, η μη προσαρμογή των καλλιεργειών σε λιγότερο υδροβόρες καλλιέργειες, οι σημαντικές απώλειες νερού λόγω εξασθενημένου δικτύου, η λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης με συμβατικά καύσιμα, η περιορισμένη αξιοποίηση ανακυκλωμένου νερού λόγω κυρίως έλλειψης υποδομών, η μη σύνδεση όλων των κοινοτήτων με σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων, η μη σύνδεση όλων των νοικοκυριών με το αποχετευτικό σύστημα, η κακή ποιότητα ανακυκλωμένου νερού, ο μη επαρκής έλεγχος αδειών υδροληψίας και γεωτρήσεων, ο χαμηλός ρυθμός υλοποίησης έργων υποδομής ύψους €1,2δις, η διοχέτευση αφαλατωμένου νερού από τη μονάδα αφαλάτωσης Βασιλικού στον Νότιο Αγωγό προκαλώντας την ανάγκη επαναδυίλησης του, η μη ενιαία διαχείριση των φραγμάτων καθώς και η έλλειψη ευελιξίας λόγω μη διασύνδεσης μεταξύ υδατικών έργων. Η Κυπριακή Δημοκρατία, παρά τις διαχρονικές προσπάθειες, φαίνεται ότι δεν έχει ακόμη εφαρμόσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αποτελεσματικής προσαρμογής. Το θέμα αποτελεί ζωτικής απαιτούνται σημασίας, συνεπώς άμεσες και συντονισμένες ενέργειες για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υδάτινων πόρων, διασφαλίζοντας την επάρκεια και την ποιότητα τους για το παρόν και το μέλλον.
