Η Κύπρος βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σοβαρή κρίση υδροδότησης καθώς διανύει το τρίτο συνεχόμενο έτος ανομβρίας. Προτεραιότητα είναι να μην υπάρξουν διακοπές στην υδροδότηση αλλά να ασκηθούν σοβαρές πιέσεις στην αγροτική παραγωγή με παράλληλη δραματική μείωση των αποθεμάτων στα φράγματα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος περικοπών εντοπίζεται στην Πάφο. Για τους αγρότες προβλέπονται αποζημιώσεις, ωστόσο θα αυξηθούν οι ανάγκες σε εισαγωγές για την κάλυψη των αναγκών σε τρόφιμα.
Η κατάσταση είναι οριακή και σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα προβλέπεται η εγκατάσταση τεσσάρων κινητών μονάδων αφαλάτωσης με εκτιμώμενο κόστος λειτουργίας €66 εκατ. για τα επόμενα 5 έτη. Υπό τις περιστάσεις ο περιορισμός της σπατάλης και των απωλειών στο δίκτυο είναι εξαιρετικής σημασίας.
Ανάσες θα δώσει η αποκατάσταση της Μονάδας Αφαλάτωσης Κουκλιών η οποία αναμένεται τον Αύγουστο/Σεπτέμβριο του 2025. Το συνολικό πλάνο, το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων, προβλέπει πέραν των 90 δράσεων ώς το 2029 με δαπάνη 1,23 δισ. ευρώ (το ποσό περιλαμβάνει το κόστος των κινητών μονάδων αφαλάτωσης) για να διασφαλιστεί η επάρκεια σε νερό.
«Τα υδατικά αποθέματα στα φράγματα σε συνδυασμό με τις μονάδες αφαλάτωσης είναι σε θέση να καλύψουν οριακά τις ανάγκες ύδρευσης για φέτος, ωστόσο τα συνολικά αποθέματα ασφαλείας στο τέλος του έτους θα μειωθούν σε δραματικά επίπεδα», αναφέρει το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, σε σειρά ερωτημάτων που έθεσε ο «Π» για τη διαχείριση του προβλήματος.
«Ωστόσο», προστίθεται, «η κατάσταση θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη το καλοκαίρι και η παραμικρή απόκλιση από τα σενάρια ενδέχεται να οδηγήσει σε περικοπές, με μεγαλύτερο κίνδυνο για την Πάφο. Είναι εξαιρετικά σημαντική και η υπεύθυνη στάση των πολιτών οι οποίοι καλούνται να αποφύγουν τη σπατάλη και να περιορίσουν την κατανάλωση στις απολύτως απαραίτητες ποσότητες νερού. Για τον σκοπό αυτό το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων, σε συνεργασία με το ΓΤΠ, θα προχωρήσει σε εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού».
Η κάλυψη των αναγκών της Κύπρου σε νερό γίνεται από δύο πηγές: αφαλατώσεις και φράγματα. Σήμερα οι αφαλατώσεις καλύπτουν το 70% των αναγκών για ύδρευση με αποτέλεσμα να χρησιμοποιείται και νερό από τα φράγματα, το οποίο προορίζεται για χρήση στην αγροτική παραγωγή. Η προσπάθεια που θα γίνει είναι να αξιοποιηθεί το μέγιστο η υφιστάμενη υποδομή, μέχρι να λειτουργήσουν νέες μονάδες αφαλάτωσης.
Η ποσότητα νερού που παράχθηκε από τις αφαλατώσεις το 2024 ανήλθε σε 77,2 εκατ. κυβικά μέτρα νερού με κόστος της τάξης των €108 εκατ. περίπου. Οι αφαλατώσεις, όπως είπαμε, καλύπτουν περίπου το 70% των συνολικών αναγκών ύδρευσης.
Τι λείπει και πώς καλύπτεται
Το 2024, παραχωρήθηκε από τα Κυβερνητικά Υδατικά Έργα (ΚΥΕ) ποσότητα 112 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων νερού για πλήρη κάλυψη των αναγκών ύδρευσης. Η αντίστοιχη ποσότητα που καταναλώθηκε από τα ΚΥΕ για σκοπούς άρδευσης ανήλθε σε 51,6 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, η οποία ήταν μειωμένη κατά 13% σε σχέση με την ποσότητα που καταναλώθηκε το 2023.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας, τα αποθέματα νερού στα φράγματα έχουν μειωθεί δραματικά, φτάνοντας μόλις το 25,2% της πληρότητάς τους, σε σύγκριση με το 47,5% την ίδια περίοδο πέρυσι. Η εισροή νερού στα φράγματα από την αρχή του υδρολογικού έτους (1/10/2024) ανήλθε μόνο σε 16 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, οδηγώντας σε μείωση της αποθηκευμένης ποσότητας νερού στα 73 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Για να διασφαλιστεί η επάρκεια νερού για ύδρευση, θα υπάρξει η σημαντική μείωση της ποσότητας νερού που διατίθεται για άρδευση.
«Σε ό,τι αφορά την άρδευση, θα παραχωρηθούν μειωμένες ποσότητες νερού από τα Κυβερνητικά Υδατικά Έργα, ανάλογα με τις διαθέσιμες πηγές νερού της κάθε περιοχής. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με ημερ. 03/01/2025, το 2025 θα παραχωρηθεί ποσότητα 32,5 εκατ. κυβικών μέτρων νερού για άρδευση, μειωμένη κατά 37,1% σε σχέση με την ποσότητα που καταναλώθηκε το 2024», αναφέρει το Υπουργείο Γεωργίας.
«Το 2025 θα παραχωρηθούν μειωμένες ποσότητες νερού στην άρδευση σε σχέση με το 2024, λόγω μη επαρκών αποθεμάτων στα φράγματα. Καταβάλλεται προσπάθεια όπως στις περιοχές όπου είναι δυνατό αξιοποιηθούν και γεωτρήσεις. Για στήριξη των επαγγελματιών αγροτών που θα επηρεαστούν από τις μειωμένες ποσότητες νερού το 2025, το Τμήμα Γεωργίας επεξεργάζεται σχέδιο αποζημίωσης, λόγω απώλειας εισοδημάτων», αναφέρει το Υπουργείο Γεωργίας στον «Π».
Το καλοκαίρι
Πρόσθετα, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων έχει επεξεργαστεί διάφορα σενάρια για αντιμετώπιση της κρίσης που ενδέχεται να δημιουργηθεί κυρίως κατά την περίοδο αιχμής του καλοκαιρινούς μήνες και προωθεί σειρά δράσεων για ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου.
«Πέρα από τις μονάδες αφαλάτωσης που προωθούνται, προγραμματίζεται και η άμεση αξιοποίηση γεωτρήσεων, καθώς και η τροποποίηση του υφιστάμενου δικτύου για κάλυψη τυχόν ελλειμμάτων σε τοπικό επίπεδο, κατά την περίοδο αιχμής».
Σε ό,τι αφορά τα ξενοδοχεία προωθείται η εγκατάσταση ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης για κάλυψη των αναγκών τους. Για τον σκοπό αυτόν, το Υπουργικό Συμβούλιο, με την απόφασή του ημερομηνίας 14 Νοεμβρίου 2024, ενέκρινε την επέκταση του Μέτρου «Αδειοδότηση εγκατάστασης μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης», το οποίο είχε εγκριθεί με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με αρ. 85.949 και ημερομηνία 9 Οκτωβρίου 2018, ώστε να καλύπτει και τη δυνατότητα εγκατάστασης μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης, ημερήσιας δυναμικότητας μέχρι και 1.500 κυβικά μέτρα νερού, σε ξενοδοχειακές μονάδες για παραγωγή πόσιμου νερού.
Πώς θα λυθεί το πρόβλημα
Το πρόβλημα δεν είναι άγνωστο και ήδη έχει καταρτιστεί ένα Πρόγραμμα Δράσης για αντιμετώπιση της λειψυδρίας, κατόπιν οδηγιών της υπουργού Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 14/11/2024.
Σύμφωνα με την ενημέρωση που παρείχε το υπουργείο στον «Π», το Πρόγραμμα Δράσης περιλαμβάνει άμεσες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δράσεις με στόχο την αύξηση των μη συμβατικών πηγών νερού, όπως είναι η αφαλάτωση και το ανακτημένο νερό, και τη βελτίωση των υποδομών ύδρευσης και άρδευσης, με σκοπό τον περιορισμό των απωλειών και τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των υφιστάμενων πηγών.
«Στόχος πάντα είναι η πλήρης κάλυψη των υδρευτικών αναγκών και η μέγιστη δυνατή κάλυψη των αρδευτικών αναγκών», τονίζεται.
Στις άμεσες δράσεις περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η εγκατάσταση τεσσάρων κινητών μονάδων αφαλάτωσης: (στην Κισσόνεργα 10.000 m3/ημέρα), στον Γαρύλλη (10.000 m3/ημέρα), στο Λιμάνι Λεμεσού (10.000 m3/ημέρα) και στη Μονή (10.000 m3/ημέρα), με εκτιμώμενο κόστος λειτουργίας €66 εκατ. για τα επόμενα 5 έτη.
Περαιτέρω, μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της Μονάδας Αφαλάτωσης στα Κούκλια, μετά από πυρκαγιά που ξέσπασε τον Δεκέμβριο 2024, ο ανάδοχος καταβάλλει προσπάθεια για αποκατάσταση της Μονάδας, με δικά του έξοδα, σύμφωνα με τους όρους του συμβολαίου, το συντομότερο δυνατό. Σύμφωνα με την ενημέρωση που έχει ληφθεί από τον ανάδοχο, η αποκατάσταση της Μονάδας Αφαλάτωσης Κουκλιών αναμένεται περί τον Αύγουστο/Σεπτέμβριο του 2025.
Για μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του προβλήματος και ενίσχυση του υδατικού ισοζυγίου, υλοποιείται παράλληλα το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο Υδατικών Έργων το οποίο εγκρίθηκε με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με ημ. 03/04/2024. Το Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο περιλαμβάνει 33 έργα πρώτης προτεραιότητας αξίας €722 εκατ. με ορίζοντα υλοποίησης μέχρι το 2029 και 60 υπό αξιολόγηση έργα αξίας €445 εκατ.
