Η οικονομική ανασφάλεια, το υψηλό κόστος ζωής και η αβεβαιότητα για το επαγγελματικό μέλλον διαμορφώνουν μια νέα πραγματικότητα για τη γενιά των 20ρηδων στην Κύπρο. Παρά τη μορφωτική ανέλιξη και την τεχνολογική εξοικείωση της νεότερης γενιάς, η δυνατότητα για οικονομική αυτονομία, εργασία με προοπτικές και απόκτηση στέγης παραμένει ζητούμενο. Την ίδια στιγμή, ολοένα και περισσότεροι νέοι σκέφτονται ή επιλέγουν τη μετανάστευση, σε αναζήτηση σταθερότητας και καλύτερων ευκαιριών.
Με φόντο τις αυξανόμενες προκλήσεις στην αγορά εργασίας, το κόστος ζωής και τη στεγαστική κρίση, η οικονομική ανασφάλεια μοιάζει να αποτελεί κοινό παρονομαστή για τη νεότερη γενιά στην Κύπρο. Τα δεδομένα από πρόσφατες έρευνες και μελέτες περιγράφουν μια γενιά 20ρηδων που βρίσκεται μπροστά σε ένα τοπίο ρευστό, χωρίς σαφείς σταθερές για το μέλλον της.
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2024, 3 στους 4 νέους ηλικίας 18-29 ετών δήλωσαν πως αισθάνονται «συχνά ή πολύ συχνά» ανασφαλείς για το οικονομικό τους μέλλον. Το 68% θεωρεί ότι οι ευκαιρίες για επαγγελματική εξέλιξη στην Κύπρο είναι περιορισμένες, ενώ το 56% εκτιμά πως δεν θα μπορέσει να αποκτήσει δική του κατοικία μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Ο Αντρέας, τελειόφοιτος στο Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα μέσα από τη δική του εμπειρία. «Η δουλειά που ψάχνω δεν υπάρχει στην Κύπρο», αναφέρει χαρακτηριστικά. Με εξειδίκευση στο machine learning, θεωρεί σχεδόν μονόδρομο την αναζήτηση επαγγελματικών ευκαιριών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Όπως λέει, εκτός των πανεπιστημίων, δεν υπάρχουν ερευνητικά κέντρα που να προσφέρουν όχι μόνο θέσεις εργασίας αλλά και ουσιαστική ανάπτυξη στη βιομηχανία της επεξεργασίας δεδομένων.
Η εμπειρία του από το Erasmus στη Δανία διαμόρφωσε ριζικά την εικόνα του για το εξωτερικό. Εκεί, διαπίστωσε ότι τα πανεπιστήμια λειτουργούν ως δίαυλοι προς την αγορά εργασίας, με τους ίδιους τους καθηγητές να είναι συνδεδεμένοι με την ιδιωτική βιομηχανία. «Στην Κύπρο, οι περισσότεροι καθηγητές παραμένουν στον ακαδημαϊκό χώρο και οι φοιτητές πρέπει να δημιουργήσουν διασυνδέσεις μόνοι τους», σημειώνει.
Χάσμα κόστους-στέγασης
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στοιχεία της Eurostat για το 2023 κατατάσσουν την Κύπρο ανάμεσα στις χώρες με το μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ κόστους στέγασης και μέσου εισοδήματος για άτομα κάτω των 30 ετών. Το 42% των νέων στην Κύπρο ζει ακόμα με τους γονείς του, ποσοστό που έχει αυξηθεί κατά 8 μονάδες σε σχέση με το 2015.
Σύμφωνα με την έρευνα «Youth Brain Drain in Cyprus: Factors and Intentions»” του Πανεπιστημίου Κύπρου (2022), το 64% των νέων ηλικίας 22–30 ετών δήλωσε πως θα εξέταζε σοβαρά τη μετεγκατάστασή του στο εξωτερικό. Ανάμεσα στους βασικούς λόγους η απουσία αξιοκρατίας, το χαμηλό εισόδημα και η έλλειψη προοπτικής.
Ο Αντρέας βλέπει το μέλλον του στο εξωτερικό, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια. «Αν ο τομέας μου εξελιχθεί στην Κύπρο, ίσως επιστρέψω. Αλλά δεν βλέπω σοβαρές ενδείξεις ότι θα αλλάξει κάτι τα επόμενα χρόνια», λέει. Παράλληλα, επισημαίνει ότι η οικονομική ανασφάλεια επιβαρύνει την ψυχική υγεία των νέων: «Η έρευνα που κάνω με στρεσάρει, γιατί ξέρω ότι, ακόμα και αν τελειώσω με καλές προοπτικές, τα οικονομικά δεδομένα δεν είναι ενθαρρυντικά για να αποκτήσω ποτέ δικό μου σπίτι».
Η υποστήριξη για φοιτητές με άγχος και οικονομικά βάρη, αν και υπάρχει στο πανεπιστήμιο, «δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, ούτε επαρκώς προσιτή για να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά», λέει ο ίδιος.
Από πλευράς αγοράς εργασίας, η κατάσταση στον κλάδο της τεχνολογίας είναι σύνθετη. «Ο τομέας του software engineering έχει κορεστεί παγκοσμίως. Στην Κύπρο, υπάρχουν λίγες εταιρείες που ασχολούνται σοβαρά με καινοτομία και τεχνολογία και οι περισσότερες θέσεις πηγαίνουν σε ξένους υπηκόους, που μεταφέρονται μαζί με τις εταιρείες από το εξωτερικό», σημειώνει. Παρότι οι ξένες εταιρείες πληρώνουν ικανοποιητικά, οι θέσεις με ουσιαστική ευθύνη σπάνια δίνονται σε Κύπριους σε τέτοιες εταιρείες.
Η σύνδεση με την αγορά παραμένει αδύναμη. «Δεν υπάρχουν δομημένες συμβουλές για το μέλλον ούτε στο Λύκειο ούτε στο Πανεπιστήμιο. Αυτό προσθέτει ανασφάλεια. Χρειάζονται καθοδήγηση και δικτύωση αλλά αυτά εξαρτώνται, σε μεγάλο βαθμό, από την πρωτοβουλία του φοιτητή».
Παρά τις προκλήσεις, ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η Κύπρος έχει αρχίσει να αποκτά παρουσία στον τεχνολογικό χάρτη. Ωστόσο, υπογραμμίζει ότι οι δομές και οι ευκαιρίες παραμένουν πιο συγκροτημένες σε πανεπιστήμια του εξωτερικού: «Εκεί υπάρχει πραγματική οργάνωση και καθοδήγηση για να βρεις αυτό που θα σου ανοίξει πόρτες».
Η πρόσφατη έκθεση «Youth Outlook 2024» του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου επιβεβαιώνει ότι η ψυχολογική επίδραση της οικονομικής αστάθειας είναι αισθητή: πάνω από το 60% των νέων ανέφερε ότι οι οικονομικές ανησυχίες επηρεάζουν αρνητικά την ευημερία του, ενώ 1 στους 3 δήλωσε ότι αισθάνεται πως «το μέλλον στην Κύπρο δεν τους ανήκει».
Η περίπτωση του Αντρέα δεν είναι μεμονωμένη. Αντανακλά τις τάσεις και τις πραγματικότητες που αποτυπώνονται και στις σχετικές έρευνες, καθώς η νέα γενιά καλείται να πάρει αποφάσεις σε ένα περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις. Η διερεύνηση των εμπειριών, των προοπτικών αλλά και των εμποδίων που συναντούν οι νέοι άνθρωποι στην Κύπρο αποτελεί απαραίτητο βήμα για την κατανόηση των ευρύτερων κοινωνικών και οικονομικών μεταβολών σήμερα.
