Νέα έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την Κύπρο που δημοσιοποιήθηκε την Παρασκευή, αναφέρεται εκ νέου στην ανάγκη συγκράτησης του κρατικού μισθολογίου.
Στη μελέτη υπογραμμίζεται ότι οι μισθοί στον δημόσιο τομέα της Κύπρου είναι κατά 27% υψηλότεροι σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα ενώ ανάμεσα στις συστάσεις για συγκράτησή τους είναι η μείωση των υπερωριών και η κατάργηση της πληρωμής του 13ου μήνα.
Αναλυτικά η έκθεση
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι κυπριακές αρχές επιδιώκουν να δημιουργήσουν δημοσιονομικό χώρο μετά την πρόσφατη αύξηση των δαπανών για αποζημιώσεις εργαζομένων.
Οι αρχές επιθυμούν να δημιουργήσουν δημοσιονομικό χώρο για την κάλυψη μακροπρόθεσμων αναγκών (όπως αυτές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και τις δημογραφικές τάσεις) και να διατηρήσουν πρωτογενή πλεονάσματα για τη μείωση του δημόσιου χρέους.
Επισημαίνεται ότι οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για τις αποδοχές των εργαζομένων αυξάνονται τα τελευταία χρόνια με τη σταδιακή κατάργηση των μέτρων περιορισμού που εφαρμόστηκαν στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης του ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους.
Ωστόσο, υποδεικνύεται, η δομή των αποζημιώσεων χρονολογείται από το 1980, με αναθεωρήσεις το 1996 και το 2002, και οι αρχές ανησυχούν ότι οι δαπάνες για μισθούς παραγκωνίζουν άλλες δαπάνες.
Υψηλές οι μέσες αμοιβές
Τονίζεται ότι το κυβερνητικό εργατικό δυναμικό της Κύπρου είναι μέτριο σε μέγεθος, αλλά η μέση αμοιβή είναι υψηλή.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που παραθέτει το ΔΝΤ, το 2023, οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για τις αποδοχές των εργαζομένων ήταν 12% ΑΕΠ. Αυτό είναι υψηλό σε σύγκριση με τις χώρες του ΟΟΣΑ και άλλες προηγμένες οικονομίες και χώρες της ΕΕ.
Ωστόσο, επισημαίνεται, ο αριθμός των υπαλλήλων της γενικής κυβέρνησης ως ποσοστό του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας είναι χαμηλότερος από τους μέσους όρους σύγκρισης. Συνολικά, αυτό σημαίνει ότι η μέση αποζημίωση στην κυπριακή κυβέρνηση είναι υψηλή.
Κερδίζουν 27% περισσότερα οι δημόσιοι
Σύμφωνα με τις παραδοχές του ΔΝΤ, οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα στην Κύπρο κερδίζουν 27% περισσότερο, κατά μέσο όρο, από τους συναδέλφους τους στον ιδιωτικό τομέα, λαμβάνοντας υπόψη την εκπαίδευση και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά.
H αποζημίωση του δημόσιου τομέα είναι ακόμη υψηλότερη για τους εργαζόμενους με πανεπιστημιακό πτυχίο κάτω από το επίπεδο του μεταπτυχιακού και για τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους. Αυτό προκύπτει από τη δομή του μισθολογικού συστήματος, το οποίο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο μορφωτικό επίπεδο και τη διάρκεια της θητείας. Κάθε χρόνο χορηγούνται κλιμακωτές αυξήσεις, οι οποίες είναι συχνότερες από ό,τι σε πολλές χώρες, και είναι συγκριτικά πολύ μεγάλες.
Σπάνια αυξήσεις μισθών σε συνάρτηση με πληθωρισμό
Επιπλέον, υπογραμμίζεται ότι η αποζημίωση συνδέεται αυτόματα με τον πληθωρισμό, κάτι που σπάνια γίνεται αλλού.
Αναφέρεται ακόμη ότι τα επίπεδα αποδοχών είναι υψηλότερα από όσα χρειάζονται για να είναι ανταγωνιστική η δημόσια απασχόληση.
«Υπάρχει περιθώριο βελτίωσης της αποτελεσματικότητας της παροχής δημόσιων υπηρεσιών. Οι γενναιόδωρες αμοιβές για τους κρατικούς υπαλλήλους επέτρεψαν την πρόσληψη και τη διατήρηση προσωπικού υψηλής ειδίκευσης. Ωστόσο, τα μέτρα αποτελεσματικότητας της κυβέρνησης στην Κύπρο εξακολουθούν να υστερούν σε άλλες προηγμένες οικονομίες», αναφέρει χαρακτηριστικά το ΔΝΤ.
Επιπλέον, οι σχετικά υψηλές αμοιβές ενδέχεται να οδηγήσουν τους αιτούντες για εργασία να υποβάλουν αίτηση για θέσεις για τις οποίες έχουν υπερπροσόντα, με αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου για την ευρύτερη οικονομία.
Επιπλέον σημειώνεται ότι οι κανόνες και οι πρακτικές διαχείρισης πόρων εμποδίζουν την εσωτερική κινητικότητα και την ευέλικτη διαχείριση του προσωπικού.
«Η ικανότητα αναδιάταξης εργαζομένων είναι ιδιαίτερα σημαντική σε ένα κυβερνητικό σύστημα απασχόλησης που χαρακτηρίζεται από de facto ισόβια απασχόληση. Επιπλέον, η ευελιξία θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα δίκαιο ποσό γενναιόδωρης αποζημίωσης», προστίθεται.
Παράλληλα, σημειώνεται ότι οι αυστηροί έλεγχοι προσλήψεων έχουν βοηθήσει να συγκρατηθούν τα επίπεδα απασχόλησης, αλλά έχουν περιορίσει την ικανότητα της κυβέρνησης να διαχειρίζεται τις προσλήψεις με ευέλικτο τρόπο. «Οι κανόνες και οι πρακτικές διαχείρισης πόρων έχουν σχεδιαστεί γενικά για την προστασία των εργαζομένων σε βάρος της εσωτερικής κινητικότητας και της παροχής υπηρεσιών», εκτιμά το ΔΝΤ.
Ο συνδυασμός, υπογραμμίζει, οδηγεί σε αναποτελεσματικότητα: ανεκπλήρωτες ανάγκες προσωπικού σε ορισμένους τομείς, πλεόνασμα προσωπικού σε άλλους ή αναντιστοιχίες δεξιοτήτων. Ο τομέας της εκπαίδευσης είναι ένα παράδειγμα αυτού, προσθέτει.
«Η αντιμετώπιση αυτών των δυσκαμψιών θα βοηθούσε στη διασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης της απασχόλησης όταν τελικά χαλαρώσουν οι περιορισμοί στις προσλήψεις», αναφέρεται.
Η αποστολή του ΔΝΤ προβλέπει ότι οι δαπάνες για αποζημιώσεις θα παραμείνουν υψηλές ως ποσοστό του ΑΕΠ χωρίς μεταρρυθμίσεις ή/και πολύ ισχυρή οικονομική ανάπτυξη.
Ενώ οι προβλέψεις της αποστολής επικεντρώνονται στο επίπεδο του κρατικού προϋπολογισμού της κυβέρνησης, τα συμπεράσματα και οι συστάσεις πολιτικής της ισχύουν επίσης γενικά για τη γενική κυβέρνηση.
Η βασική γραμμή της αποστολής υποθέτει ότι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ θα συνεχίσει να αυξάνεται, φτάνοντας το 3,1% έως το 2027 και θα παραμείνει ισχυρή στη συνέχεια.
Το ΔΝΤ υποθέτει ότι η ΑΤΑ θα παραμείνει αναπροσαρμοσμένη στα δύο τρίτα του πληθωρισμού και δεν θα χορηγηθούν άλλες γενικές αυξήσεις μισθών ενώ η δημόσια απασχόληση θα αυξηθεί ανάλογα με τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας.
Σύμφωνα με αυτές τις παραδοχές, η αποστολή προβλέπει ότι οι δαπάνες αποζημίωσης του κρατικού προϋπολογισμού ως μερίδιο του ΑΕΠ θα μειώνονται κατά περίπου 0,1 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κάθε χρόνο, αγνοώντας την αύξηση κατά περίπου 0,5 ποσοστιαίας μονάδας το 2024και τη σχετική μείωση 0,5 ποσοστιαίας μονάδας το 2027 που αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην αναθεώρηση των εισφορών στο ΤΚΑ.
Ωστόσο, προστίθεται, η χαμηλότερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, ο πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή πάνω από την αύξηση του ΑΕΠ ή διαφορετικές πολιτικές θα μπορούσαν να προκαλέσουν αύξηση των δαπανών αποζημίωσης προς το ΑΕΠ.
Προτεραιότητα η μείωση αποδοχών
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, για τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου, προτεραιότητα είναι να περιοριστεί η αύξηση των επιπέδων κρατικών αποδοχών σε αντίθεση με τα επίπεδα απασχόλησης.
Υποδεικνύεται ότι αν και το μέγεθος του εργατικού δυναμικού είναι συγκριτικά μέτριο, οι αρχές θα μπορούσαν σταδιακά να το μειώσουν ελαφρώς για να δημιουργήσουν μέτριο δημοσιονομικό χώρο για άλλες δαπάνες. Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα με τον εντοπισμό μη κρίσιμων θέσεων και την κατάργησή τους μόλις μείνουν κενές.
Ωστόσο, τονίζεται, η επιβράδυνση της αύξησης των αμοιβών προσφέρει μεγαλύτερες δυνατότητες. Αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα με (i) την αναστολή της ΑΤΑ για τους κρατικούς υπαλλήλους ή τη μείωση του συντελεστή τιμαριθμικής αναπροσαρμογής τους σε λιγότερο από τα δύο τρίτα του πληθωρισμού και (ii) την αύξηση του χρόνου που απαιτείται για τους εργαζόμενους να μετακινηθούν από το ένα βήμα στο επόμενο.
Οι τεχνοκράτες του ΔΝΤ εκτιμούν ότι οι πολιτικές ΑΤΑ είναι οι πλέον κατάλληλες για τη διαχείριση των μέσων επιπέδων αποζημίωσης, ενώ οι κλιμακωτές αυξήσεις είναι οι πλέον κατάλληλες για την επιβράδυνση των απότομων αυξήσεων των αμοιβών που χορηγούνται ανάλογα με τη διάρκεια της θητείας.
«Για να δημιουργηθεί νωρίτερα δημοσιονομικός χώρος, οι αρχές θα μπορούσαν να εξετάσουν, ως έσχατη λύση, τη μείωση των υπερωριών ή την κατάργηση της πληρωμής του 13ου μισθού Ωστόσο, αυτά τα μέτρα θα ήταν ιδιαίτερα αμφιλεγόμενα», τονίζεται.
Η εφαρμογή ορισμένων μέτρων μόνο για τις νέες προσλήψεις είναι μια πιθανότητα, αλλά η εξοικονόμηση θα χρειαζόταν πολύ περισσότερο χρόνο για να υλοποιηθεί, ειδικά δεδομένου του χαμηλού κύκλου εργασιών στην κυβέρνηση.
Τα μέτρα συγκράτησης του κόστους και οι σταδιακές προσαρμογές βραχυπρόθεσμα θα επιτρέψουν μια πιο εις βάθος μεταρρύθμιση του συστήματος αποζημίωσης μεσοπρόθεσμα.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι ο πλήρης επανασχεδιασμός των μισθολογικών κλιμάκων τείνει να αυξήσει το κόστος προσωπικού, παρόλο που μπορεί να υπάρχουν καλοί λόγοι για μια τέτοια άσκηση.
Δεδομένης της πρόθεσης των αρχών να περιορίσουν τις δαπάνες αποζημίωσης βραχυπρόθεσμα, θα ήταν προτιμότερο να γίνουν σταδιακές προσαρμογές στο μισθολογικό σύστημα εντός των υφιστάμενων μισθολογικών κλιμάκων, όπως η παράταση της περιόδου για να ανέβει ένα βήμα όπως προτείνεται.
Άλλες σταδιακές αλλαγές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν συνδυασμένες μισθολογικές κλίμακες, έτσι ώστε οι προαγωγές να υπόκεινται σε ανταγωνιστική διαδικασία με σταθερές ποσοστώσεις αντί να χορηγούνται αυτόματα, κάτι που θα μπορούσε επίσης να βελτιώσει τα κίνητρα για άτομα με υψηλές επιδόσεις.
Εάν τα επίπεδα αμοιβών κριθούν ανεπαρκώς ανταγωνιστικά για την πρόσληψη και τη διατήρηση ορισμένων εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης, όπως επαγγελματίες τεχνολογίας πληροφοριών, αυτές οι θέσεις μπορούν να επαναταξινομηθούν στις υπάρχουσες μισθολογικές κλίμακες.
Μεσοπρόθεσμα, όταν τα συνολικά επίπεδα αμοιβών ευθυγραμμιστούν περισσότερο με τον ιδιωτικό τομέα, θα γίνουν πιο ξεκάθαρα θέματα με το σύστημα αμοιβών, όπως οι προκλήσεις πρόσληψης και διατήρησης σε συγκεκριμένα επαγγέλματα ή τομείς.
«Αυτά τα ζητήματα θα μπορούσαν στη συνέχεια να αντιμετωπιστούν με μια πιο εις βάθος μεταρρύθμιση του συστήματος αποζημίωσης που θα μπορούσε να περιλαμβάνει μεγαλύτερη διαφοροποίηση των αμοιβών», αναφέρεται.
Η έκθεση του ΔΝΤ έχει ημερομηνία σύνταξης τον Νοέμβριο του 2024 και δημοσιοποιήθηκε στις 11 Απριλίου.
