Οι αλλαγές που συντελούνται στον τομέα της χρηματοοικονομικής τα τελευταία χρόνια, λόγω της τεχνολογίας, έχουν χαρακτηριστεί κοσμογονικές. Η δε γενικότερη ταυτοποίηση όλων αυτών των εξελίξεων, που συμπεριλαμβάνεται στον όρο «fintech», που πλέον αναμασούμε και επαναλαμβάνουμε και εμείς εδώ στην Κύπρο και στο εξωτερικό όταν προβάλλουμε τη χώρα μας, χωρίς πάντοτε να γνωρίζουμε για ποιο ακριβώς πράγμα μιλάμε ή συγχέοντας και «συγχωνεύοντας» τομείς και εργασίες που μόνο «fintech» δεν είναι στην πραγματικότητα, δεν βοηθά καθόλου στην κατανόηση του ζητήματος της εξέλιξης της χρηματοοικονομικής πρακτικής. Κυρίως, λόγω του ζητήματος του συνολικού ρίσκου που φαίνεται ότι δεν μας απασχολεί όσο θα έπρεπε, επειδή το φαινομενικό κέρδος από τις όποιες τέτοιες πρακτικές είναι μεγάλο για κάποιους και η όποια άβολη συζήτηση δεν θα τους βόλευε.
Η πιο πάνω τοποθέτηση δεν είναι τόσο θεωρητική και αφηρημένη όσο φαίνεται και ούτε στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε. Σχετίζεται με μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση του καθηγητή Οικονομικών στη σχολή Warton του φημισμένου Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια και ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ, Yao Zeng, που δημοσιεύτηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2025 του περιοδικού Finance and Development του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ο συγκεκριμένος καθηγητής, που έχει πραγματοποιήσει σειρά ερευνών για το αντικείμενο της τεχνολογίας και της χρηματοοικονομικής μαζί με άλλους, εξίσου έγκυρους, συναδέλφους του σε κάποια από τα πιο καταξιωμένα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα διεθνώς, όπως είναι το Columbia, MIT, Stanford και Chicago, Indian Institute for Management, Central Bank of Brazil κ.ο.κ., υποστηρίζει ότι μπορεί, από τη μια, να έχει συντελεστεί μια μετακίνηση από τις τράπεζες και την παραδοσιακή τραπεζική προς τη λεγόμενη εναλλακτική τραπεζική (αν και δεν την ονομάζει ακριβώς έτσι) μετά την τελευταία παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και, πλέον, να έχουν διευρυνθεί οι επιλογές άντλησης κεφαλαίων, πρόσβασης στη ρευστότητα, επιλογής επενδύσεων κ.ο.κ., καθώς και η ταχύτητα και, φαινομενική, αμεσότητα με την οποία όλα αυτά πραγματοποιούνται αλλά, από την άλλη, το, εκτός θεσμικού πλαισίου, χρηματοπιστωτικό και οικονομικό ρίσκο αυξάνεται.
Και τούτο δεν είναι ψέμα. Ο «κόσμος» της εναλλακτικής τραπεζικής δεν εποπτεύεται και ούτε διασφαλίζεται θεσμικά όπως ο αντίστοιχος «κόσμος» της τραπεζικής, τουλάχιστον μετά το 2008. Έστω και αν ο τελευταίος πληρώνει, και μαζί του και εμείς, τις αμαρτίες της εμπλοκής του με πρακτικές και προϊόντα που ήξερε ότι ήταν τοξικά και που σε καμιά περίπτωση δεν θα έπρεπε να είχε εμπλακεί με αυτά, λόγω της θεσμικής του ευθύνης ως η κορυφή της οικονομικής πυραμίδας.
Τα σημερινά ευρέως χρησιμοποιούμενα χρηματοπιστωτικά προϊόντα και μέθοδοι που όλο και περισσότεροι, κυρίως νεότεροι σε ηλικία, άνθρωποι χρησιμοποιούν, όπως, π.χ. τα κρυπτονομίσματα ή ακόμα και πιο ευρύτερα κανονικοποιημένα και γενικά αξιοποιούμενα επενδυτικά προϊόντα, όπως τα ETF, που πλέον είναι περισσότερα από τα assets που συνακολουθούν, όπως χαρακτηριστικά διαπιστώνει ο Zeng, ενέχουν κινδύνους που μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμα συστημικοί σε μια ενδεχόμενη επόμενη κρίση.
Και τούτο ακριβώς επειδή όλα αυτά δεν διέπονται από το κανονιστικό και ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει την «κλασική» τραπεζική, με τις διασφαλίσεις σε επάρκεια και διαπίστωση επαρκών αντοχών (stress testing) που η τελευταία περιέχει. Αντίθετα, η παρατηρούμενη μεγέθυνση της μετακίνησης του κοινού και του όγκου συναλλαγών προς όλα εκείνα τα νέα προϊόντα και υπηρεσίες, που δεν διέπονται από τις αντίστοιχες με τις τράπεζες εξασφαλίσεις και εποπτικές υποχρεώσεις και συστηματικούς ελέγχους από ισχυρούς κρατικούς και διακρατικούς φορείς, δεν θα έπρεπε να οδηγεί σε εφησυχασμό. Πόσο μάλλον να υιοθετείται και να προβάλλεται ως «παράδειγμα», όσο ελκυστικό και αν τούτο φαντάζει προς το κοινό και τους επαγγελματίες.
Η συζήτηση για αυτό το φαινόμενο δεν είναι καινούργια και όλο και πληθαίνουν οι φωνές των θεσμικών δρώντων, όπως, για παράδειγμα, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για το μέλλον της διαχείρισης του συστημικού ρίσκου που αυξάνεται λόγω της φύσης του «fintech» αλλά και της ελκυστικότητάς του. Μια αντίστοιχη συζήτηση θα έπρεπε να αρχίσει να γίνεται και εδώ στην Κύπρο, πριν είναι αργά. Ασφαλώς, η πρόοδος δεν θα σταματήσει και οι κρίσεις δεν θα πάψουν ποτέ να αποτελούν μέρος της οικονομικής πραγματικότητας αλλά μαζί με τα νέα «έξυπνα» προϊόντα και υπηρεσίες χρειάζεται να υιοθετηθούν και αντίστοιχα «έξυπνοι» μηχανισμοί διαχείρισης κινδύνων, άμεσα συνυφασμένων με τη φύση της νέας και όλο και πιο επεκτεινόμενης νέας χρηματοοικονομίας, για να μην καταλήξουμε να τρέξουμε όλοι προς τον γκρεμό χειροκροτώντας, όπως γίνεται συνήθως…
