*Les Manison
Η κυβέρνηση της Κύπρου εμφανίζεται να ενδιαφέρεται κυρίως στο πώς θα ανταμείψει τον εαυτό της και τους «ημέτερους» της. Παρά τα μεγάλα δημοσιονομικά πλεονάσματα που επιτυγχάνει, χρησιμοποιεί με σπατάλη και ανευθυνότητα τους διαθέσιμους χρηματοοικονομικούς πόρους.
Η κυπριακή κυβέρνηση δημιουργεί μεγάλα πλεονάσματα και αυξάνει τις καταθέσεις της στις τράπεζες, που έφτασαν τα 6,8 δισεκατομμύρια ευρώ στο τέλος Σεπτεμβρίου 2025. Από την άλλη, οι κυπριακές τράπεζες κατείχαν μετρητά και ρευστά διαθέσιμα ύψους 19,6 δισ. ευρώ – σχεδόν το 30% του συνόλου των περιουσιακών τους στοιχείων – εκ των οποίων το μεγαλύτερο μέρος ήταν κατατεθειμένο στην ΕΚΤ.
Κάπως έτσι τίθεται το ερώτημα: μήπως η κυβέρνηση και οι τράπεζες χρησιμοποιούν κατά τρόπο σπάταλο και ανεύθυνο τους οικονομικούς πόρους τους; Θα μπορούσαν άραγε να τους αξιοποιήσουν πιο παραγωγικά προς όφελος της ανάπτυξης και της κοινωνίας;
Δημοσιονομικές πολιτικές
Οι κυβερνήσεις έχουν καθήκον να χρησιμοποιούν τους πόρους τους – κυρίως αυτούς που προέρχονται από τους φορολογούμενους – για να υπηρετούν τους πολίτες τους. Η κυβέρνηση της Κύπρου, ωστόσο, επιτυγχάνοντας σειρά μεγάλων πλεονασμάτων (1,2 δισ. ευρώ ή 3,2% του ΑΕΠ στο πρώτο εννιάμηνο του 2025), αφαιρεί χρήμα από την οικονομία, μειώνοντας την αγοραστική δύναμη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, ενώ αποτυγχάνει να στηρίξει βασικές αναπτυξιακές και κοινωνικές ανάγκες.
Αντιθέτως, κύριο μέλημά της φαίνεται να είναι η ιδιοτελής ανταμοιβή του κρατικού μηχανισμού και των υποστηρικτών του, μέσω υψηλών μισθών, επιδομάτων και προνομίων, καθώς και η διατήρηση της «καλής εικόνας» απέναντι στους οίκους αξιολόγησης.
Παρά τα σημαντικά της αποθεματικά, η κυβέρνηση έχει αποτύχει να προσφέρει επαρκή κοινωνικά επιδόματα, με το επίπεδο κοινωνικής προστασίας να παραμένει πολύ χαμηλό σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ.
Το 2023, οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας στην Κύπρο ανήλθαν στο 15,1% του ΑΕΠ, έναντι 19,2% που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ. Οι δαπάνες ανά κάτοικο σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης ανήλθαν σε €6.845, έναντι €10.708 στην ΕΕ και €11.518 στη ζώνη του ευρώ. Ιδιαίτερα χαμηλές ήταν οι δαπάνες για ασθένεια, αναπηρία, κοινωνικό αποκλεισμό και στέγαση.
Παράλληλα, ενώ θα έπρεπε να αυξήσει τις δαπάνες για αναπτυξιακά έργα, η υλοποίηση μεγάλων υποδομών είναι παραδοσιακά παγιδευμένη στη διαφθορά και τη θεσμική ανεπάρκεια.
Απογοητευτικό είναι ότι στους προϋπολογισμούς 2026–2028 η κυβέρνηση προβλέπει σταδιακή μείωση των κεφαλαιουχικών δαπανών,φτάνοντας μόλις τα 865 εκατ. ευρώ (2,1% του ΑΕΠ) το 2028.
Διαφθορά και ανεπάρκεια στα έργα υποδομής
Η κυβέρνηση αποτυγχάνει να διαθέσει περισσότερους πόρους σε ουσιαστικά αναπτυξιακά έργα. Ενδεικτικά, η στασιμότητα στα έργα του τερματικού LNG στο Βασιλικό και του Great Sea Interconnector δείχνει απουσία σχεδιασμού και αποφασιστικότητας.
Η χαμηλή αποτελεσματικότητα στην εκτέλεση έργων και η έλλειψη στρατηγικής υποδομών αντικατοπτρίζουν πολιτικές σκοπιμότητες, διαφθορά και διοικητική ανικανότητα. Κυβερνήσεις διαχρονικά αυξάνουν το προσωπικό του Δημοσίου και τις απολαβές του για βραχυπρόθεσμα πολιτικά οφέλη, αντί να επενδύουν σε έργα μακροπρόθεσμου οφέλους.
Επιπλέον,διαπλεκόμενες πρακτικές οδηγούν στην ανάθεση έργων σε εργολάβους χωρίς την ικανότητα να τα ολοκληρώσουν – με χαρακτηριστικό παράδειγμα το έργο LNG στο Βασιλικό.
Συγκρούσεις πολιτικών και επιχειρηματιών για το ποιος θα ωφεληθεί από συγκεκριμένα έργα καθυστερούν ή παραλύουν τον σχεδιασμό νέων επενδύσεων, ιδίως στον ενεργειακό τομέα.
Παράλληλα, η θεσμική ανεπάρκεια φαίνεται καθαρά, τόσο στην επιλογή και τον σχεδιασμό έργων όσο και στην ανικανότητα αξιολόγησης των προσφορών από τις αρμόδιες αρχές.
Προτάσεις πολιτικής
Η κυπριακή κυβέρνηση οφείλει να περιορίσει τα υπερβολικά πλεονάσματα και να διοχετεύσει περισσότερους πόρους σε κοινωνικές και αναπτυξιακές ανάγκες, ωστόσο, η απλή αύξηση των δαπανών δεν αρκεί.
Απαιτούνται μεταρρυθμίσεις και μέτρα κατά της διαφθοράς,καθώς και ουσιαστική ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας. Οι νόμοι πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά και δίκαια, ενώ οι δημόσιες υπηρεσίες να στελεχώνονται με ικανό και όχι κομματικά τοποθετημένο προσωπικό.
Η ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών είναι κρίσιμη για τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα. Παράλληλα, η σωστή αξιολόγηση και εκτέλεση έργων απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό με γνώσεις χρηματοδότησης και ανάλυσης επενδυτικών έργων.
Οι κυπριακές τράπεζες, όπως και η κυβέρνηση, συσσωρεύουν υπερβολικά μεγάλα αποθέματα ρευστότητας που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν πιο παραγωγικά. Στο τέλος Ιουνίου 2025, τα δάνεια που παρείχαν αντιστοιχούσαν μόλις στο 38,6% των συνολικών τους περιουσιακών στοιχείων, έναντι 61% των συστημικών τραπεζών της ευρωζώνης.
Αυτή η υστέρηση οφείλεται σε θεσμική ανικανότητα και αντικοινωνική συμπεριφορά, που εκδηλώνεται στην απροθυμία των τραπεζιτών να αξιολογούν σωστά τις επενδύσεις.
Γι’ αυτόν τον λόγο, προτείνεται η δημιουργία ανεξάρτητης Αναπτυξιακής Τράπεζας ή Οργανισμού,στελεχωμένου με τεχνοκράτες, για τη χρηματοδότηση μεγάλων επενδυτικών έργων.
Τράπεζες, υπερκέρδη και κοινωνική ευθύνη
Οι τράπεζες τοποθετούν το μεγαλύτερο μέρος της ρευστότητάς τους στην ΕΚΤ, αποκομίζοντας μεγάλα κέρδη χωρίς παραγωγική δραστηριότητα. Αυτά τα υπερκέρδη, που διανέμονται κυρίως σε ξένους μετόχους, θα έπρεπε να φορολογηθούν έκτακτα, ώστε τα έσοδα να στηρίξουν κοινωνικές ανάγκες, όπως επιδοτήσεις δανείων για χαμηλόμισθους.
Επιπλέον, τα πλεονάσματα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων επενδύονται σήμερα ως δάνεια προς το κράτος, ενώ θα μπορούσαν να χρηματοδοτούν έργα κοινωνικής ωφέλειας, όπως η κατασκευή προσιτής στέγασης.
Συμπέρασμα
Αν η κυβέρνηση και οι τράπεζες αξιοποιήσουν πιο παραγωγικά τους πόρους τους και επιδείξουν μεγαλύτερη κοινωνική υπευθυνότητα, η Κύπρος θα μπορούσε να πετύχει υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και βελτιωμένες κοινωνικές συνθήκες.
Η Μάλτα, μια χώρα παρόμοιου μεγέθους, αξιοποιεί πολύ πιο ενεργά τους πόρους της, διατηρώντας ελλείμματα περίπου 3,5% του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια, με ετήσια ανάπτυξη γύρω στο 6%, ΑΕΠ ανά κάτοικο 10% υψηλότερο από της Κύπρου και χρέος μόλις στο 50% του ΑΕΠ. Η σύγκριση είναι αποκαλυπτική — και δυστυχώς, όχι τιμητική για την Κύπρο.
*Ο Les Manison είναι πρώην ανώτερος οικονομολόγος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, πρώην σύμβουλος στο Υπουργείο Οικονομικών της Κύπρου και πρώην ανώτερος σύμβουλος στην Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου.
Πηγή: Cyprus Mail
