Μεταξύ της δεκαετίας του 1970 και της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, υπήρξε ραγδαία ανάπτυξη των τραπεζών στην Κύπρο. Μικρές τράπεζες αποφάσισαν να διευρύνουν τις δραστηριότητές τους, μπήκαν στην αγορά καινούργιες τράπεζες, άλλες άλλαξαν ιδιοκτησιακό καθεστώς κ.λπ. Οι αλλαγές αυτές δημιούργησαν την ανάγκη στελέχωσης των πιο πάνω τραπεζών με έμπειρους υπαλλήλους, τους οποίους αποσπούσαν από τους ανταγωνιστές τους, δελεάζοντάς τους με καλύτερες απολαβές, καλύτερα ωφελήματα, υψηλότερες θέσεις και ραγδαία ανέλιξη.
Staff poaching
Στα αγγλικά η απόσπαση αυτή ονομάζεται staff poaching και σημαίνει «τον δελεασμό από έναν οργανισμό, στελεχών του ανταγωνισμού για να εγκαταλείψουν τον εργοδότη τους και να εργοδοτηθούν στον πρώτο». Τα κίνητρα που συνήθως προσφέρονται είναι αυτά που πρόσφεραν και οι τράπεζες στην Κύπρο.
Η πρακτική αυτή είναι σύνηθες φαινόμενο σε οργανισμούς που χρειάζονται στελέχη με εξειδικευμένες γνώσεις, όπως οι οργανισμοί που ασχολούνται με την τεχνολογία, την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα χρηματοοικονομικά, τις ασφάλειες κ.λπ.
Πρόκειται για μια μέθοδο με άμεσα αποτελέσματα, σε αντίθεση με την προκήρυξη κενών θέσεων ή την πρόσληψη αριστούχων αποφοίτων πανεπιστημίων. Κι αυτό γιατί οι αποσπώντες επιλέγουν και προσεγγίζουν με προφυλάξεις τους πιθανούς στόχους τους, οι οποίοι θεωρούνται άριστοι στο αντικείμενό τους.
Εισαγωγή
Η τεχνολογία και η παγκοσμιοποίηση επιβεβαιώνουν το ρητό ότι «το σημαντικότερο στοιχείο ενεργητικού κάθε οργανισμού είναι το προσωπικό του». Οι οργανισμοί, στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, δεν διστάζουν να δρουν με αυτόν τον αμφιλεγόμενο τρόπο, την απόσπαση δηλαδή στελεχών από τον ανταγωνισμό. Λέγω «αμφιλεγόμενο» γιατί από ορισμένους χαρακτηρίζεται ως μια νόμιμη τακτική, ενώ κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι πρόκειται για μια μη ηθική παρενόχληση των επαγγελματικών σχέσεων.
Ανεξάρτητα από το πώς βλέπει κάποιος το εν λόγω φαινόμενο, αυτό έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, τις νομικές του προεκτάσεις και την επίδρασή του στην αγορά εργασίας.
Γιατί γίνεται η απόσπαση
Οι λόγοι για τους οποίους ένας οργανισμός καταφεύγει στη μέθοδο αυτή περιλαμβάνουν:
Απόκτηση έμπειρου προσωπικού
Απόκτηση έμπειρων και δοκιμασμένων στελεχών, χωρίς να διακινδυνεύεται η πρόσληψη άπειρων στελεχών των οποίων η απόδοση θα είναι αβέβαιη.
Ραγδαία ανάπτυξη
Για νέους και ραγδαία αναπτυσσόμενους οργανισμούς, η άμεση δημιουργία μιας ισχυρής επαγγελματικής ομάδας μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας. Η πρόσληψη έμπειρων και δοκιμασμένων στελεχών από τον ανταγωνισμό, επιτρέπει στους οργανισμούς αυτούς να κινηθούν ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά.
Απόσπαση πληροφοριών
Υπάρχουν οργανισμοί οι οποίοι αποσκοπούν στην απόσπαση πληροφοριών για τον ανταγωνιστικό οργανισμό, όσον αφορά τη στρατηγική του, την τεχνολογία που χρησιμοποιεί, το πελατολόγιό του κ.λπ.
Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα
Σε ορισμένους κλάδους, η απλή αποστέρηση ενός στελέχους από έναν ανταγωνιστή μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον αποσπώντα, παρ' όλο που αυτό μπορεί να έχει νομικές επιπτώσεις ή να επηρεάσει τη φήμη του τελευταίου.
Η ηθική διάσταση
Η απόσπαση στελεχών αποτελεί γκρίζα ζώνη όσον αφορά την ηθικότητά της. Όσοι την υποστηρίζουν, λένε ότι σε μια ελεύθερη αγορά, οι εργαζόμενοι έχουν κάθε δικαίωμα να αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες, και οι εργοδότες δικαιούνται να κυνηγούν τα καλύτερα ταλέντα. Υποστηρίζουν ακόμη ότι τυχόν περιορισμός τέτοιων πρακτικών εμποδίζει την επαγγελματική ελευθερία και καταπνίγει την καινοτομία.
Στον αντίποδα, όσοι καταδικάζουν τις αποσπάσεις, υποστηρίζουν ότι αυτές διαβρώνουν τις σχέσεις μεταξύ οργανισμών, διογκώνουν την αστάθεια των μισθών και δημιουργούν μια εχθρική κουλτούρα στην αγορά. Επίσης, υποστηρίζουν ότι τέτοιες προσπάθειες μπορεί να βλάψουν ανεπανόρθωτα τους μικρότερους οργανισμούς, οι οποίοι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τους μεγαλύτερους.
Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση, αφού η ηθικότητα ή μη της πράξης εξαρτάται από το κατά πόσο η απόσπαση γίνεται για να βελτιωθεί ο οργανισμός που αποσπά ή για να προκληθεί βλάβη στον άλλο οργανισμό. Όταν ισχύει το δεύτερο, τότε η απόσπαση μπορεί να θεωρηθεί αρπακτική και επιζήμια.
Νομική πτυχή
Σε πολλές χώρες η απόσπαση στελεχών από τον ανταγωνισμό είναι νόμιμη, νοουμένου ότι δεν παραβιάζονται συμβατικές υποχρεώσεις. Όμως, ακόμη και όταν είναι νόμιμη, μπορεί να προκύψουν τα εξής νομικά σημεία:
Απαγορευτικές διατάξεις
Υπάρχουν υπάλληλοι που δεσμεύονται με συμβόλαιο το οποίο τούς απαγορεύει να προσληφθούν σε ανταγωνιστικό οργανισμό προτού περάσει συγκεκριμένος αριθμός ετών. Αν ένας ανταγωνιστικός οργανισμός προσλάβει έναν τέτοιο υπάλληλο, μπορεί να εμπλακεί σε ατέρμονες δικαστικές περιπέτειες.
Προτροπή παλιών συναδέλφων
Ορισμένοι οργανισμοί περιλαμβάνουν ρήτρα στα συμβόλαια των υπαλλήλων τους, η οποία απαγορεύει στους υπαλλήλους που τους εγκαταλείπουν και εργοδοτούνται αλλού, να προσπαθήσουν να πείσουν τους παλιούς τους συναδέλφους να τους ακολουθήσουν. Παραβίαση ενός τέτοιου συμβολαίου πιθανόν να έχει επιπτώσεις στον νέο εργοδότη.
Πνευματική ιδιοκτησία και εμπορικό απόρρητο
Ακόμη και όταν δεν παραβιάζονται οι πιο πάνω συμβατικές υποχρεώσεις, ο νέος εργοδότης δεν πρέπει να προσπαθήσει να εκμαιεύσει από τον νέο υπάλληλο αποκλειστικές πληροφορίες σχετικά με τον παλιό εργοδότη. Αν το κάνει, πιθανόν να κατηγορηθεί για αθέμιτη απόσπαση εμπιστευτικών πληροφοριών σχετικά με τις εργασίες του παλιού εργοδότη.
Κακόβουλη παρενόχληση
Αν ο παλιός εργοδότης αποδείξει ότι ο οργανισμός που του απέσπασε τον υπάλληλό του σκοπίμως παρέμβηκε στις δραστηριότητές του για να τον βλάψει, μπορεί να ζητήσει αποζημιώσεις, αφού η στοχοποίηση ενός στελέχους με σκοπό την παρενόχληση των εργασιών τού παλιού εργοδότη μπορεί να θεωρηθεί ως αδικοπραξία.
Επιπτώσεις στον υπάλληλο
Από πλευράς υπαλλήλου, η μετακίνησή του μπορεί να είναι ευλογία ή κατάρα για τον ίδιο. Ευλογία θεωρείται όταν διανοίγονται νέες προοπτικές ανέλιξης, αυξάνονται οι απολαβές του και εξασφαλίζονται καλύτερες συνθήκες εργασίας. Κατάρα θεωρείται όταν ο υπάλληλος, στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει καλύτερες απολαβές, καταλάβει ότι το περιβάλλον του νέου του εργοδότη δεν ταιριάζει με τη δική του κουλτούρα ή ότι οι προοπτικές του νέου οργανισμού δεν είναι τόσο καλές όσο εκείνες του προηγούμενου. Εξάλλου, μπορεί να θεωρηθεί ως συμφεροντολόγος, μη αφοσιωμένος ή ότι εύκολα εξαγοράζεται. Όσον αφορά τη στάση των νέων του συναδέλφων, αυτή δεν είναι πάντοτε η καλύτερη. Στο παρελθόν υπήρξαν περιπτώσεις που οι νέοι υπάλληλοι δέχτηκαν μπούλινγκ από τους παλιούς.
Ο νέος εργοδότης
Προτού ένας οργανισμός αποφασίσει να αποσπάσει ένα στέλεχος από κάποιον ανταγωνιστή πρέπει να:
- Μελετήσει προσεκτικά τις νομικές επιπτώσεις από τη μετακίνηση.
- Είναι ειλικρινής με τον υπάλληλο όσον αφορά τις προθέσεις του και τις προοπτικές του νέου υπαλλήλου.
- Αποφεύγει να στοχεύει σε ομάδα στελεχών ενός συγκεκριμένου ανταγωνιστή.
- Καταλήγει στην απόσπαση μόνο όταν δεν μπορεί να καλύψει τη συγκεκριμένη ανάγκη από δικά του στελέχη, στα οποία να έχει προσφέρει ικανοποιητικά κίνητρα, σαφή πορεία επαγγελματικής ανέλιξης ( career path) και θετική εργασιακή κουλτούρα.
Αναγκαίο κακό ή ευκαιρία;
Ανεξάρτητα από το αν η τακτική αυτή είναι μια ύπουλη πράξη ή ένα φυσικό φαινόμενο του οικονομικού μας συστήματος, αυτή ήλθε για να μείνει. Σε μια εποχή που οι έμπειροι υπάλληλοι είναι απαραίτητοι για σκοπούς καινοτομίας και ανάπτυξης, οι οργανισμοί θα συνεχίσουν να βρίσκουν τρόπους για να αποκτούν τα κορυφαία ταλέντα, έστω και με αυτήν την ανορθόδοξη – κατά κάποιους – μέθοδο.
Εκείνο που χρειάζεται είναι να βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ της απόσπασης στελεχών και της ηθικότητας της πράξης. Αν εφαρμοστούν σαφείς κανονισμοί οι οποίοι να διέπουν τις κόκκινες γραμμές στον ανταγωνισμό μεταξύ των οργανισμών, οι οποίοι (κανονισμοί) να στηρίζονται σε ηθικές αρχές και αξίες, η απόσπαση στελεχών μπορεί να εξελιχθεί σε μια υγιή μέθοδο στελέχωσης των οργανισμών προς όφελος όλων.
Επίλογος
Η απόσπαση στελεχών από τον ανταγωνισμό αντανακλά τις πραγματικότητες που επικρατούν σήμερα στη δυναμική των εργασιακών σχέσεων, οι οποίες στηρίζονται στο γεγονός ότι τα στελέχη προσπαθούν για κάτι καλύτερο, και οι οργανισμοί θέλουν να εργοδοτούν τα καλύτερα ταλέντα για να πρωταγωνιστούν. Αν δεν παραβιάζονται ηθικές και νομικές αρχές, η απόσπαση στελεχών μπορεί να μη θεωρείται ως κλοπή αλλά ως ένα μέρος μιας υγιούς και δυναμικής αγοράς εργασίας. Από την άλλη, οι οργανισμοί πρέπει να συμπεριφέρονται προς τα στελέχη τους με τέτοιο τρόπο που κανένας να μην μπορεί να τους δελεάσει για να τους αποσπάσει.
* Fellow του Ινστιτούτου Τραπεζιτών Λονδίνου, Ιδρυτικού μέλους του Κυπριακού Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών και του Κυπριακού Συνδέσμου Διεύθυνσης Ανθρώπινου Δυναμικού{
