«Μην χαίρεστε που σκοτώσατε το κτήνος. H σκύλα που το γέννησε ζει και είναι πάλι σε οργασμό».
Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956)
Το πιο πάνω απόφθεγμα του διάσημου Γερμανού συγγραφέα ήταν στην ουσία ένα σχόλιο για τους πανηγυρισμούς μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τo 1945. Το κτήνος ήταν ο φασισμός και η σκύλα το πολιτικό περιβάλλον. Πόσο δικαιώθηκε ο Μπρεχτ! Ως αποτέλεσμα του οργασμού της σκύλας, ξαναγεννήθηκε το κτήνος στην Ευρώπη. Δυστυχώς! Οι αριθμοί των εκλογικών αποτελεσμάτων τα τελευταία χρόνια μιλούν αφ' εαυτών. Ο φασισμός είναι πάλι εδώ. Γύρισε πάλι. Επικίνδυνος. Ύπουλος. Μανιασμένος.
Μπορεί οι Ευρωπαίοι να σκοτώσανε το κτήνος που πολέμησαν το 1945, αλλά οι Κύπριοι απλώς το λαβώσανε το 1974, ελέω κλάδου ελαίας. Το τρισχειρότερο είναι ότι η σκύλα της Κύπρου είχε εν τω μεταξύ πολλαπλούς οργασμούς, αφού έχουν κάνει τη ζωή της χαρισάμενη, κυρίως το Υπουργείο Παιδείας, η Εκκλησία, κάποια κόμματα και πολιτικοί και τα «εθνικόφρονα» ποδοσφαιρικά σωματεία. Ίσως γι' αυτό δεν πρέπει να ξενίζει που δύο υποψήφιοι για τη θέση αναπληρωτή προέδρου του ΔΗΣΥ, Σωτήρης Σαμψών και Ευθύμιος Δίπλαρος, έχουν υιοθετήσει το χουντικό, σοβινιστικό και αναχρονιστικό τρίπτυχο «Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια». Ο μεν πρώτος έχει δηλώσει ότι αυτή είναι η κοσμοθεωρία του, ο δε Δίπλαρος επεξήγησε σε συνέντευξή του στον «Πολίτη» της προπερασμένης Κυριακής ότι υιοθετεί αυτό το μότο.
Αυτό το τρίπτυχο υποστηρίχτηκε σθεναρά από τον φασίστα δικτάτορα Μεταξά, από την αιμοβόρα συμμορία της χούντας και από την εγκληματική Χρυσή Αυγή και γι΄ αυτό προκαλεί εφιαλτικούς συνειρμούς στους δημοκρατικούς πολίτες. Εγείρονται όμως ερωτηματικά για τον ΔΗΣΥ που κομπάζει ότι είναι ένα σύγχρονο κόμμα. Όντως είναι ανησυχητικό που δύο επίδοξοι για τη θέση του αναπληρωτή προέδρου του κόμματος αποδεικνύονται κάθε άλλο παρά εκσυγχρονιστές.
Ας αναλύσουμε τώρα το τρίπτυχο. Τι ακριβώς εκλαμβάνεται με το «Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», μας το διευκρίνισαν οι πνευματικοί γονείς του τρίπτυχου -ο Μεταξάς, η χούντα και η Χρυσή Αυγή. Κρίνοντας από τη ρητορική τους, η λέξη «Πατρίς» δεν έχει καμία σχέση με τον πατριωτισμό. Απεναντίας, ταύτιζαν την πατρίδα με μια μεγάλη ένταση μισαλλοδοξίας προς τα άτομα άλλων φυλών, κομμάτων, τάξεων, θρησκειών, πολιτισμών, περιοχών ή εθνών που κάνουν κάποιον αδίστακτο στη χρήση του δόλου ή της βίας για να επιτύχει τους στόχους του. Είδαμε αυτή τη νοοτροπία πρόσφατα στην Ελλάδα όπου η Χρυσή Αυγή στο όνομα της πατρίδας διέπραξε αποτρόπαια εγκλήματα. Εν ολίγοις, οι φασίστες ταυτίζουν την πατρίδα με τον εθνικισμό/σοβινισμό και η πατρίδα γι΄ αυτούς δεν έχει καμία σχέση με τον πατριωτισμό που βασίζεται στη στοργή, στην ειρήνη και στην ισότητα και γι΄ αυτό ο πατριωτισμός αποκτά οικουμενικότητα αφού προάγει την ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των λαών.
Η θρησκεία δεν έπρεπε καν να συζητείται στην Κύπρο, αφού το Σύνταγμά μας κατοχυρώνει -υποτίθεται- την ανεξιθρησκεία. Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης δίνει το δικαίωμα σε κάποιον να είναι άθρησκος, άθεος ή αγνωστικιστής. Η παρότρυνση να ακολουθεί κάποιος μια άλφα θρησκεία, είναι ένα είδος προσηλυτισμού και αντιδημοκρατικό. Βέβαια, στην Κύπρο (αλλά και σε πολλές άλλες χώρες), τα θρησκευόμενα άτομα ισχυρίζονται ότι είναι πιο αλτρουιστικά, συμπονετικά, ηθικά, ειλικρινή και φιλανθρωπικά από τα μη θρησκευτικά άτομα. Η επιστήμη όμως διαφωνεί κάθετα μ΄ αυτή τη θέση: όταν εξετάζουμε την πραγματική συμπεριφορά, αυτοί οι ισχυρισμοί καταρρέουν. Οι ερευνητές-κοινωνικοί επιστήμονες έχουν εξετάσει πολλαπλές πτυχές της ηθικής συμπεριφοράς, από τη φιλανθρωπική προσφορά και το κλέψιμο στις εξετάσεις μέχρι τη βοήθεια αγνώστων που έχουν ανάγκη και τη συνεργασία με ανώνυμους άλλους. Σε ένα κλασικό πείραμα γνωστό ως «Good Samaritan Study» («Μελέτη καλού Σαμαρείτη»), ερευνητές παρακολούθησαν ποιος θα σταματούσε για να βοηθήσει έναν τραυματία που βρισκόταν σε ένα δρομάκι. Διαπίστωσαν ότι η θρησκευτικότητα δεν έπαιζε κανένα ρόλο στη βοηθητική συμπεριφορά, ακόμη και όταν οι συμμετέχοντες ήταν καθ' οδόν για να μιλήσουν για την παραβολή του καλού Σαμαρείτη! (Βλ. Darley, J. M., and Batson, C.D., «From Jerusalem to Jericho: A study of Situational and Dispositional Variables in Helping Behavior», σελίδες 100 -108.) Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο Bill Gates που είναι δεδηλωμένος άθεος. Ε, λοιπόν, αυτός ο «αθεόφοβος» έχει δωρίσει περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια δολάρια από το 1994 μέχρι το 2022 για την εξάλειψη ασθενειών, την προώθηση της εκπαίδευσης και την προώθηση της ισότητας των φύλων, 30 φορές πιο πολλά από το ποσό όλων των Εκκλησιών του κόσμου που έχουν συνολικά σχεδόν τον πλούτο του Gates (Βλ. Financial Times, 20 Δεκεμβρίου 2022).
Ο θεσμός της οικογένειας δεν αμφισβητείται. Η οικογένεια εμφανίζεται σταθερά ως η κατ’ εξοχήν αξία στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου και σχεδόν όλοι δηλώνουν ότι τη θεωρούν το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή τους. Στις σύγχρονες κοινωνίες η οικογένεια πρέπει να είναι ισότιμη. Όμως η οικογένεια, σύμφωνα με τον Μεταξά, τη χούντα και τη Χρυσή Αυγή, κατανοείται ΜΟΝΟ στο πλαίσιο της πατριαρχικής δομής, όπου οι ρόλοι των φύλων είναι άνισοι και αυστηρά οριοθετημένοι ώστε η γυναίκα να είναι πλήρως υποταγμένη στον άντρα.
Εν περιλήψει, το τρίπτυχο που συζητάμε συνιστά οπισθοδρόμηση στη θρησκοληψία και τη μισαλλοδοξία, στον σοβινισμό και την προγονοκαπηλεία, στην ξενοφοβία και στον πόλεμο κατά των διαφωτιστών και των «γραικύλων διανοούμενων».
*Oικονομολόγος, Κοινωνικός επιστήμονας
