Tης Δρος Ελισάβετ Κιούρτη
Το Roblox έχει εξελιχθεί σε έναν από τους πιο διαδεδομένους και επιδραστικούς ψηφιακούς κόσμους παγκοσμίως, συγκεντρώνοντας πάνω από 380 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες, εκ των οποίων το 40% είναι κάτω των 13 ετών. Πρόκειται για ένα διαδραστικό και συμμετοχικό ψηφιακό περιβάλλον μάθησης και παιχνιδιού, όπου κάθε παιδί μπορεί να σχεδιάσει το δικό του παιχνίδι, να δημιουργήσει φιλίες και να αναπτύξει τη δημιουργικότητά του μέσα από τη συνεργασία και την εξερεύνηση. Ωστόσο, πίσω από αυτή την ελκυστική αυτή ψηφιακή εμπειρία αναδύονται προκλήσεις και ζητήματα ασφάλειας.
Η ιδιαιτερότητα του Roblox έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι αποτελεί μια ανοιχτή πλατφόρμα, όπου το περιεχόμενο δημιουργείται από τους ίδιους τους χρήστες. Αυτή η ανοιχτή δομή ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και τη συνεργασία, αλλά ταυτόχρονα εγείρει σημαντικές προκλήσεις σε θέματα προστασίας και ελέγχου. Παρά την ύπαρξη φίλτρων και μηχανισμών ασφαλείας, εξακολουθεί να υπάρχει η πιθανότητα ανάρτησης ακατάλληλου υλικού ή εμφάνισης ανεπιθύμητης επικοινωνίας με αγνώστους.
Και αυτό αναδεικνύεται με ιδιαίτερη σαφήνεια τα τελευταία χρόνια, μέσα από έρευνες και διεθνή δημοσιεύματα που έχουν φέρει στο φως τεκμηριωμένα δεδομένα και αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με την προστασία των παιδιών και των εφήβων σε τέτοιου είδους ψηφιακά περιβάλλοντα. Οι μελέτες αυτές έχουν αποκαλύψει περιστατικά έκθεσης ανηλίκων σε βίαιο ή σεξουαλικό περιεχόμενο, καθώς και περιπτώσεις διαδικτυακού χειρισμού (grooming), επισημαίνοντας την ανάγκη για συστηματικότερη εποπτεία και ενίσχυση μηχανισμών ασφάλειας.
Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η πρόσφατη έρευνα των Kou, Hernandez και Gui (2025). Μέσα από συνεντεύξεις με είκοσι δημιουργούς του Roblox, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ακόμη και οι ίδιοι οι σχεδιαστές των παιχνιδιών αναγνωρίζουν σοβαρά προβλήματα, όπως παραπλανητικά στοιχεία σχεδιασμού που ενθαρρύνουν την υπερκατανάλωση ή την εξάρτηση, μηχανισμούς που προσομοιώνουν τη λογική του τζόγου, καθώς και περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης και διαδικτυακής εξαπάτησης. Οι δημιουργοί απέδωσαν τα φαινόμενα αυτά σε παράγοντες, όπως το εμπορικό μοντέλο της πλατφόρμας, που βασίζεται στην αγορά του εικονικού νομίσματος “Robux” και ενθαρρύνει τη συνεχή παραμονή των παιδιών στο παιχνίδι, αλλά και τη μεταφορά της ευθύνης για τη διασφάλιση ασφαλών πρακτικών στους ίδιους τους δημιουργούς, χωρίς επαρκή καθοδήγηση ή υποστήριξη από την εταιρεία.
Όσο αφορά την ίδια την εταιρεία Roblox Corporation υποστηρίζει ότι επενδύει συστηματικά στη διασφάλιση ενός ασφαλούς και αξιόπιστου ψηφιακού περιβάλλοντος για τους χρήστες της, ιδίως για τα παιδιά και τους εφήβους. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ενισχύσει τα φίλτρα συνομιλίας, έχει εισαγάγει μηχανισμούς γονικού ελέγχου και διαδικασίες επαλήθευσης ηλικίας μέσω selfie ή επίσημων εγγράφων ταυτοποίησης. Παράλληλα, έχει περιορίσει τη συμμετοχή χρηστών κάτω των 13 ετών σε κοινωνικές ή διαδραστικές εμπειρίες συνομιλίας. Επιπλέον, οι γονείς διαθέτουν πλέον τη δυνατότητα να ρυθμίζουν τα δικαιώματα επικοινωνίας του παιδιού τους, να παρακολουθούν και να ελέγχουν τις δαπάνες εντός της πλατφόρμας, καθώς και να ορίζουν χρονικά όρια πρόσβασης, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τη συνευθύνη και την ενεργή συμμετοχή τους στη διαδικτυακή ασφάλεια των παιδιών.
Για να δημιουργήσουμε ωστόσο ένα ασφαλέστερο και δικαιότερο ψηφιακό περιβάλλον, που θα προάγει την ευημερία των παιδιών και των εφήβων και θα διασφαλίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα όλων των χρηστών στο διαδίκτυο, απαιτείται η αποτελεσματική λειτουργία ενός διαφανούς, ανθρωποκεντρικού και υπεύθυνου συστήματος προστασίας. Ένας τέτοιος κανονισμός είναι ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act), στο πλαίσιο του οποίου οι ψηφιακές πλατφόρμες χρειάζεται να λογοδοτούν για τη λειτουργία των αλγορίθμων τους και να ενημερώνουν τους χρήστες σχετικά με τα μέτρα προστασίας που εφαρμόζουν.
Παράλληλα, το πιο ουσιαστικό επίπεδο προστασίας παραμένει η συνεχής ενημέρωση, ο διάλογος και ο ψηφιακός κριτικός εγγραμματισμός μέσα στην οικογένεια, το σχολείο και την κοινωνία. Τα παιδιά και οι έφηβοι χρειάζεται να μαθαίνουν από νωρίς να αναγνωρίζουν πότε κάτι δεν πάει καλά, πότε κάποιος τα κάνει να νιώθουν άβολα ή προσπαθεί να αποσπάσει προσωπικές πληροφορίες. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι σημαντικό να ενημερώνουν αμέσως τους γονείς τους και να προχωρούν μαζί σε αναφορά μέσω της λειτουργίας “Report Abuse”. Η ανάπτυξη κριτικής σκέψης και ενεργής πολιτότητας είναι θεμελιώδεις.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:
1. Εξοικειωθείτε με το περιβάλλον του Roblox και εξερευνήστε μαζί με το παιδί σας τον τρόπο λειτουργίας των ρυθμίσεων ασφάλειας και απορρήτου.
2. Διατηρήστε ανοιχτή επικοινωνία. Συζητήστε για το παιχνίδι, ρωτήστε με ποιους αλληλεπιδρά και τι του αρέσει. Δημιουργήστε κλίμα εμπιστοσύνης, ώστε να αισθάνεται άνετα να σας μιλήσει αν κάτι το προβληματίσει ή το κάνει να νιώσει άβολα.
3. Θέστε σαφή όρια στον χρόνο ενασχόλησης. Βοηθήστε το παιδί να κατανοήσει τη σημασία της ισορροπίας ανάμεσα στον ψηφιακό και τον πραγματικό κόσμο και ενθαρρύνετέ το να ασχολείται με ποικίλες δραστηριότητες.
4. Αν εμφανιστεί ύποπτη ή ενοχλητική συμπεριφορά, κάντε άμεσα αναφορά και ενημερώστε την εταιρεία ή, αν χρειάζεται, τις αρμόδιες αρχές.
5. Καλλιεργήστε κριτική σκέψη. Εξηγήστε ότι δεν είναι όλα όσα βλέπει στο διαδίκτυο αληθινά και τονίστε τη σημασία της προστασίας των προσωπικών του δεδομένων.
6. Συμμετέχετε ενεργά. Παίξτε μαζί του, δείξτε ενδιαφέρον για τις επιλογές του και αξιοποιήστε το παιχνίδι ως ευκαιρία για συζήτηση σχετικά με την ασφάλεια, τον σεβασμό και την υπεύθυνη διαδικτυακή συμπεριφορά.
Το Roblox συνιστά ένα αλληλεπιδραστικό ψηφιακό περιβάλλον, του οποίου η παιδαγωγική και κοινωνική αξία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο χρήσης του. Με την κατάλληλη καθοδήγηση, ενημέρωση και ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης, μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος δημιουργικότητας, κοινωνικοποίησης και συνεργατικής μάθησης.
Διευθύνουσα Σύμβουλος της Humane Technology, www.humtech.co
