Μετά από τα όσα σκανδαλώδη και απρεπέστατα είπε και έπραξε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αναφορικά με την Ουκρανία, πολλοί ήσαν εκείνοι που έσπευσαν να αναρτήσουν στα ΜΚΔ ειρωνικά σχόλια για τις γνωστές αναφορές των κυβερνήσεων της Ελλάδας και Κύπρου περί τοποθέτησής τους στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, δηλαδή συμπόρευσής τους μετά των κυβερνήσεων των χωρών εκείνων που τάχθηκαν εναντίον της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Μεταξύ των χωρών αυτών ήταν και, μάλιστα με πρωταγωνιστικό ρόλο, η τότε κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πίσω από τα ειρωνικά αυτά σχόλια κρύβεται ένας αντιαμερικανισμός και αντιδυτικοευρωπαϊσμός που κάνει όσους διακατέχονται από αυτούς να «αγιοποιούν» όποιον επικρίνουν οι Αμερικανοί και οι Δυτικοευρωπαίοι. Στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας είναι δυνατόν να υπάρχουν επιφυλάξεις ως προς το ποια είναι η σωστή πλευρά της Ιστορίας; Μπορούσε η κυβέρνηση της Κύπρου, της οποίας ο λαός βίωσε και συνεχίζει να υφίσταται τις καταστροφικές συνέπειες της εισβολής της Τουρκίας, να κλείσει τα μάτια μπροστά στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία; Μπορούσε η κυβέρνηση της Ελλάδας που δέχεται συνεχώς απειλές κατά της εδαφικής της ακεραιότητας από τη γείτονά της Τουρκία να κρατήσει στάση ουδέτερη; Αλλά όταν μιλούμε για τη σωστή πλευρά της Ιστορίας, τι εννοούμε; Πολλοί διανοητές, μεταξύ των οποίων ο Νίτσε και ο Σαρτρ, υποστηρίζουν ότι η ζωή μας είναι αποτέλεσμα των δικών μας επιλογών. Σε έναν μεγάλο βαθμό έχουν δίκιο. Πιστεύω όμως ότι έχει περισσότερο δίκιο ο Έριχ Φρομ που υποστηρίζει ότι είμαστε αποτελέσματα της Ιστορίας, αλλά ταυτόχρονα γράφουμε την Ιστορία. Πράγματι, ζούμε σ’ έναν κόσμο γεμάτο περιορισμούς, αλλά ταυτόχρονα διαθέτουμε την ελευθερία να κάνουμε τις δικές μας επιλογές για τις πιο σημαντικές πτυχές της ζωής μας και, μέσω αυτών, να συμβάλουμε στη διαμόρφωση του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούμε. Με τις δικές μας επιλογές επηρεάζουμε το πολιτικό, το οικονομικό, το κοινωνικό, το πολιτισμικό και το οικολογικό περιβάλλον. Συνεπώς, το μέλλον και η ζωή μας θα εξαρτηθούν από το κατά πόσο θα κάνουμε σωστές επιλογές και θα τις υλοποιήσουμε αποτελεσματικά για το βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο, για το ατομικό και κοινό καλό. Τέτοιες επιλογές είναι αυτονόητο ότι προϋποθέτουν να θέσουμε τα σωστά ερωτήματα, απαιτούν να αναζητήσουμε δημιουργικές και καινοτόμες ιδέες και λύσεις – έξω από τις στερεότυπες και παγιωμένες αντιλήψεις – που θα μας βοηθήσουν σε μια ουσιαστική ατομική και συλλογική αυτογνωσία. Βεβαίως, αφού στην πολιτική και κοινωνική ζωή δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειές, κανείς δεν τις κατέχει. Γι’ αυτό, ο σκοπός μου με αυτά που γράφω από τη στήλη αυτή εδώ και 15 χρόνια περίπου δεν είναι να δώσω έτοιμες συνταγές και λύσεις, αλλά να κεντρίσω τη σκέψη του κάθε αναγνώστη, ώστε να θέσει (και να απαντήσει στα) σωστά για τον ίδιον ερωτήματα που οι σημερινές – φοβάμαι και οι αυριανές ... πολύ δύσκολες συνθήκες τον υποχρεώνουν να αντιμετωπίσει. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει χυθεί πολύ μελάνι από εκατοντάδες διανοητές για να περιγράψουν και να εξηγήσουν την παγκόσμια οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση, να προβλέψουν το μέλλον και να προτείνουν λύσεις. Έχουν γραφτεί βιβλία και άρθρα που για να μελετήσει κανείς ένα μικρό έστω ποσοστό από αυτά, χρειάζεται περισσότερος χρόνος απ’ ό,τι απαιτεί μια διδακτορική διατριβή. Ανεξαρτήτως του διαφορετικού ιδεολογικού και γνωστικού πλαισίου αναφοράς, λίγο ή πολύ οι ειδικοί αναλυτές συμφωνούν σε κάποια σημεία. Το πρώτο από αυτά τα σημεία είναι ότι το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα βρίσκεται σε μια τεράστια οικονομική ανισορροπία και σε μια δυναμική πολλαπλών ανταγωνισμών και συγκρούσεων, όπως για παράδειγμα μεταξύ του χρηματικού κεφαλαίου και της πραγματικής οικονομίας, των χωρών, των νομισμάτων, της οικονομίας και της κοινωνίας των πλουσίων και των φτωχών που βρίσκονται αποκλεισμένοι στο περιθώριο ή απειλούνται με περιθωριοποίηση.
Το δεύτερο σημείο είναι ότι σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά εκτός σπάνιων εξαιρέσεων και σε εθνικό, υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα πολιτικών ηγεσιών, ηθικής, πολιτικής και θεσμών, με συνέπεια την αδυναμία ρύθμισης και ελέγχου της οικονομικής, της κοινωνικής και τεχνολογικής δυναμικής.
Τρίτον, είναι σχεδόν από όλους αποδεκτό ότι οι λεγόμενες «αγορές» αποτελούν ουσιαστικά μια παγκόσμια δυναστεία, με τεράστια δύναμη έναντι της πολιτικής εξουσίας και των αδύναμων ηγετών, δύναμη που της επιτρέπει να επιβάλλει για το συμφέρον της τους κανόνες του παιγνιδιού, ώστε, με άκρατο εγωισμό, χωρίς όρια απληστίας και με κοινωνική αναλγησία, να εξαγοράσει σε τιμές ευκαιρίας τα περιουσιακά στοιχεία των κρατών, των επιχειρήσεων και των πολιτών.
Τέταρτον, στην ΕΕ, πέραν των πιο πάνω, υπάρχουν το έλλειμμα των θεσμών ολοκλήρωσης, μια δυναμική σύγκρουσης συμφερόντων των χωρών μελών και, κυρίως, το πρόβλημα μιας άκρως νεοφιλελεύθερης και αδιέξοδης πολιτικής που επιβάλλετο μέχρι πρόσφατα από τη Γερμανία.
Όμως, στην ΕΕ, παρά την απειλητική άνοδο της ακροδεξιάς, υπάρχουν οι λιγότεροι φτωχοί που βρίσκονται αποκλεισμένοι στο περιθώριο, υπάρχει και ανθεί η δημοκρατική πολυφωνία, η ελευθερία έκφρασης και η ελευθεροτυπία, καθώς επίσης και ανεξάρτητη Δικαιοσύνη. Και πολλές άλλες μεγάλες κατακτήσεις. Από της αυγής της ανθρώπινης Ιστορίας στην ΕΕ, παρά τα όποια προβλήματα, υπάρχουν σήμερα οι καλύτερες συνθήκες που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα για όλους τους κατοίκους της. Κανένα κράτος μέλος της δεν απειλεί γειτονικό κράτος με εισβολή και αρπαγή των εδαφών του. Και στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας, σύσσωμη η ΕΕ τάχθηκε υπέρ της Ουκρανίας ως θύματος εισβολής από έναν άρπαγα γείτονά της. Μπορεί να υπάρχει αμφιβολία ως προς το ποια είναι η σωστή πλευρά της Ιστορίας; Με αυτά που γράφω, δεν θέλω να εκληφθεί ότι υποστηρίζω πολιτικές απομόνωσης της Ρωσίας. Είμαι πεπεισμένος ότι ευρωπαϊκή ολοκλήρωση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη Ρωσία. Αλλά, πως μπορεί να γίνει τούτο κατορθωτό είναι μια πολύ μεγάλη ιστορία. Που δεν είναι του παρόντος. Η συνεργασία σίγουρα όμως ΕΕ και Ρωσίας δεν μπορεί να επιτευχθεί με πολιτικές στρουθοκαμήλου. Αυτές που δυστυχώς υιοθετούν όσοι δεν βλέπουν τίποτε το επιλήψιμο στα όσα γίνονται από την ηγεσία της εντός και εκτός Ρωσίας.
Του Χρήστου Πουργουρίδη
