Η Κύπρος, στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, φιλοξενεί έναν εντυπωσιακό πλούτο βιοποικιλότητας, παρά το μικρό της μέγεθος. Από τα αρπακτικά πτηνά που κυκλώνουν τους απόκρημνους βράχους των ακτών, μέχρι τα ενδημικά φυτά που ανθίζουν μόνο στα ορεινά μονοπάτια του Τροόδους, η φύση της Κύπρου είναι μοναδική, εύθραυστη και ανεκτίμητη. Ωστόσο, η απώλεια βιοποικιλότητας δεν είναι πια ένας θεωρητικός κίνδυνος: συμβαίνει τώρα, γύρω μας, αθόρυβα και συστηματικά.
Η βιοποικιλότητα δεν αφορά μόνο «όμορφα τοπία» ή σπάνια είδη. Είναι το θεμέλιο της ίδιας της ζωής. Ρυθμίζει το κλίμα, καθαρίζει το νερό, γονιμοποιεί τις καλλιέργειες, εξασφαλίζει την τροφή μας. Η κάθε μέλισσα, ο κάθε μικροοργανισμός στο έδαφος, το κάθε πουλί στον υγρότοπο παίζει έναν ρόλο σε ένα ευρύτερο σύστημα ισορροπιών. Όταν χάνεται ένα είδος, χάνεται ένας κρίκος αυτής της αλυσίδας.
Στην Κύπρο, σύμφωνα με μελέτες, καταγράφονται περίπου 1.950 είδη φυτών, εκ των οποίων τα 143 είναι ενδημικά, δηλαδή δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο. Υπάρχουν επίσης περισσότερα από 400 είδη πουλιών, πολλά από τα οποία χρησιμοποιούν το νησί ως ενδιάμεσο σταθμό στη μετανάστευσή τους μεταξύ Ευρώπης και Αφρικής. Οι υγρότοποι, όπως η Αλυκή Λάρνακας ή ο υγροβιότοπος του Παραλιμνίου, είναι ζωτικής σημασίας γι' αυτά τα μεταναστευτικά ρεύματα.
Και όμως, παρά τη φυσική αυτή κληρονομιά, η ανθρώπινη δραστηριότητα κατατρώει σταδιακά τα θεμέλια του οικοσυστήματος. Η άναρχη ανάπτυξη, η οικοπεδοποίηση και οι μαζικές τουριστικές υποδομές αποψιλώνουν εκτάσεις και διασπούν βιοτόπους. Η υπεράντληση νερού και η ρύπανση καταστρέφουν τις λίμνες και τα ποτάμια. Το κυνήγι, η ρίψη δηλητηρίων και η εγκατάλειψη γεωργικών πρακτικών φιλικών προς το περιβάλλον απειλούν είδη που έχουν χιλιάδες χρόνια παρουσίας.
Τι μπορεί να γίνει; Πρώτον, η προστασία της βιοποικιλότητας δεν είναι υπόθεση μόνο των περιβαλλοντικών οργανώσεων ή του κράτους. Είναι ευθύνη όλων μας. Μικρές καθημερινές πράξεις - όπως η στήριξη τοπικών προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας, η φύτευση αυτοχθόνων ειδών στον κήπο μας, η αποφυγή πλαστικών και φυτοφαρμάκων έχουν σωρευτικό αντίκτυπο.
Δεύτερον, η Πολιτεία οφείλει να περάσει από τα λόγια στις πράξεις. Οι περιοχές Natura 2000 δεν πρέπει να παραμένουν «χαρτογραφημένες θεωρίες», αλλά να προστατεύονται πραγματικά, με σαφή διαχείριση, επιτήρηση και διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες. Η εκπαίδευση, η οικοτουριστική ανάπτυξη και η πράσινη καινοτομία μπορούν να συνδυαστούν με την προστασία της φύσης, χωρίς να θεωρούνται αντικρουόμενα συμφέροντα.
Τρίτον, πρέπει να αναπτυχθεί μια νέα κουλτούρα οικολογικής συνείδησης. Τα παιδιά στα σχολεία να μαθαίνουν όχι μόνο να αναγνωρίζουν ένα αγρινό ή ένα κυκλάμινο, αλλά να κατανοούν τη σημασία της ύπαρξής του. Η βιοποικιλότητα δεν είναι διακόσμηση, είναι θεμελιώδης για την ίδια μας την επιβίωση.
Αν συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τη φύση ως απλό υπόβαθρο των οικονομικών μας δραστηριοτήτων, τότε πολύ σύντομα θα συνειδητοποιήσουμε, ίσως με οδυνηρό τρόπο, ότι χτίζουμε σε σαθρό έδαφος. Αντιθέτως, αν αρχίσουμε να προστατεύουμε και να επενδύουμε στον φυσικό μας πλούτο, η Κύπρος μπορεί να γίνει πρότυπο βιώσιμης συνύπαρξης ανθρώπου και φύσης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η βιοποικιλότητα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ό,τι μας συνδέει με το παρελθόν και εξασφαλίζει το μέλλον. Ας μην την αφήσουμε να σβήσει.
*Μέλους Κινήματος Οικολόγων
