Κάθε Σεπτέμβρη, μαζί με τα κουδούνια που χτυπούν για την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, «κουδουνίζουν» και τα πορτοφόλια των οικογενειών. Το «πακέτο» δεν είναι μόνο οι σχολικές τσάντες, τα βιβλία, η γραφική ύλη και οι στολές. Είναι κυρίως τα φροντιστήρια, τα οποία έχουν καθιερωθεί ως αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδρομής. Στην Κύπρο του 2025, η σχολική χρονιά ξεκινά πλέον με το αυτονόητο ότι οι μαθητές δεν θα αρκεστούν στο σχολείο αλλά θα χρειαστούν το παράλληλο –και πανάκριβο– σύστημα της παραπαιδείας.
Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος, αρκεί μια απλή αριθμητική πράξη. Αν πάρουμε ως δεδομένο ένα κόστος 100 ευρώ τον μήνα για κάθε φροντιστήριο, τότε:
- Στο Δημοτικό, με 1-2 φροντιστήρια, το κόστος ανέρχεται περίπου σε 9.000 ευρώ για όλη την εξαετία.
- Στο Γυμνάσιο, με 3 φροντιστήρια, το κόστος φτάνει τις 9.000 ευρώ για τρία χρόνια.
- Στο Λύκειο (Α΄–Β΄), με 3 φροντιστήρια, προστίθενται άλλες 6.000 ευρώ.
- Και στην Γ΄ Λυκείου, με 5 φροντιστήρια, ακόμη 5.000 ευρώ σε έναν μόνο χρόνο.
Συνολικά, η διαδρομή ενός παιδιού από την Α΄ Δημοτικού μέχρι την αποφοίτηση του Λυκείου μπορεί να στοιχίσει το λιγότερο 29.000 ευρώ σε φροντιστήρια. Για οικογένειες με δύο παιδιά, το ποσό σχεδόν διπλασιάζεται, αγγίζοντας τις 60.000 ευρώ, και μιλάμε αποκλειστικά για φροντιστήρια, όχι για εξωσχολικές δραστηριότητες. Δηλαδή, για χρήματα που δαπανούν οι γονείς ώστε να στηρίξουν τα παιδιά τους, να τα βοηθήσουν να τα καταφέρουν καλύτερα στο σχολείο τους ή να συμμετέχουν σε διεθνείς εξετάσεις.
Αυτά τα χρήματα είναι πάρα πολλά. Και δείχνουν κάτι ουσιαστικό: ότι δεν μιλάμε για δωρεάν παιδεία. Μιλάμε για μια παιδεία την οποία πληρώνουν οι γονείς, με χίλιες δυο θυσίες, για να προσφέρουν στα παιδιά τους ένα καλύτερο μέλλον. Επενδύουν στην Εκπαίδευση αλλά στην πραγματικότητα κάνουν τη δουλειά του κράτους: συντηρούν μια παράλληλη οικονομία, ένα δεύτερο σύστημα Εκπαίδευσης, επειδή το πρώτο, το επίσημο, αδυνατεί να τους καλύψει.
Αυτό που κρύβεται πίσω από τους αριθμούς είναι μια μεγάλη, άβολη αλήθεια: το δημόσιο σχολείο, όπως είναι σήμερα, δεν μπορεί να παρέχει τις βασικές γνώσεις με τρόπο που να εμπνέει εμπιστοσύνη. Αν οι γονείς πίστευαν ότι το σχολείο προετοιμάζει επαρκώς τα παιδιά τους, δεν θα έμπαιναν σε αυτόν τον οικονομικό μαραθώνιο. Αν οι μαθητές ένιωθαν σιγουριά μέσα στις τάξεις τους, δεν θα σπαταλούσαν τα καλοκαίρια τους σε φροντιστηριακά θρανία.
Η «φροντιστηριακή κανονικότητα» δεν είναι απλώς ακριβή. Είναι και κοινωνικά άδικη. Γιατί η πρόσβαση σε ενισχυτική διδασκαλία δεν εξαρτάται από τις ανάγκες του παιδιού αλλά από το πορτοφόλι της οικογένειας. Και όσο το κράτος κλείνει τα μάτια σε αυτή την πραγματικότητα τόσο εδραιώνεται ένα σύστημα δύο ταχυτήτων. Εκείνων που έχουν τα μέσα να πληρώσουν για την επιτυχία και εκείνων που παλεύουν με ελλιπή εφόδια.
Το πιο ανησυχητικό όμως δεν είναι μόνο το ίδιο το φαινόμενο. Είναι ότι το έχουμε αποδεχτεί σιωπηλά. Για χρόνια μιλούσαμε για την παραπαιδεία ως πρόβλημα. Σήμερα, η κοινωνία μοιάζει να έχει συμβιβαστεί μαζί του. Κανείς δεν εκπλήσσεται που ένας μαθητής της Γ΄ Λυκείου πηγαίνει φροντιστήριο σε όλα τα εξεταζόμενα μαθήματα. Θεωρείται σχεδόν αυτονόητο. Διαμαρτυρίες ακούγονται για πολλά ζητήματα του σχολείου, για τη στελέχωση, για τις υποδομές, για τις μεταρρυθμίσεις. Για την παραπαιδεία όμως, για αυτό το τεράστιο οικονομικό και παιδαγωγικό βάρος, δεν διαμαρτύρεται κανείς. Κι αυτή η σιωπή ίσως είναι η πιο επικίνδυνη όψη του προβλήματος.
