Ποιος είπε ότι η χρήση παράνομων ουσιών αρχίζει σε νεαρή ηλικία και τερματίζεται στα 40 ή τα 60; Η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΑΑΕΚ) καταρρίπτει τον μύθο, σημειώνοντας σε ενημερωτικό της δελτίο ότι ορθώς μελέτες είχαν προβλέψει ότι από το 2001 μέχρι το 2020 οι αιτήσεις θεραπείας από χρήστες μέσης και τρίτης ηλικίας σχεδόν θα τριπλασιάζονταν.
Όπως αναφέρει η ΑΑΕΚ, ενώ κατά το 2005 είχαν αποταθεί για θεραπεία 36 άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας, ο αριθμός αυτός κατά το 2017 σχεδόν εξαπλασιάστηκε. Ακόμα, από το 2005 μέχρι το 2017 αυξήθηκε κατά 10% το ποσοστό χρήσης από μεσήλικες και εξηντάρηδες. Σε αναλογία πληθυσμού, οι χρήστες αυτών των ηλικιών αποτελούσαν το 2005 το 8%, ενώ το 2017 έφθασαν να αποτελούν το 18%.
Όπως εξηγεί η Αρχή, μέχρι σήμερα το ερευνητικό ενδιαφέρον στρεφόταν στη διερεύνηση της χρήσης αλκοόλ και συνταγογραφούμενων ή μη φαρμάκων ανάμεσα στα άτομα μέσης και τρίτης ηλικίας. Κυριαρχούσε η αντίληψη ότι μετά τα 40, οι χρήστες τείνουν να διακόπτουν τη χρήση και να αναπτύσσουν διαφορετικές μορφές εξάρτησης, όπως αυτήν του αλκοολισμού. Το γεγονός αυτό είχε συμβάλει στην ισχνή ύπαρξη μελετών οι οποίες θα εξετάζουν το θέμα της χρήσης ουσιών ανάμεσα στους μεγαλύτερους σε ηλικία χρήστες.
Με σκοπό, λοιπόν, τη μελέτη της βιωμένης κοινωνικής πραγματικότητας των χρηστών άνω των 40 ετών, το τμήμα Παρακολούθησης (ΕΚΤΕΠΝ) της ΑΑΕΚ διεξήγαγε ποιοτική μελέτη, μέσα από την οποία αναδείχθηκε ότι οι θεραπευτικές ανάγκες των χρηστών άνω των 40 δεν μελετήθηκαν ποτέ. Ως εκ τούτου η θεραπεία που τους προσφέρεται δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες τους, σύμφωνα με την ΑΑΕΚ.
Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τη μελέτη του ΕΚΤΕΠΝ ήταν η αυτοβιογραφική αφηγηματική συνέντευξη από οκτώ χρήστες μέσης και τρίτης ηλικίας.
Αδικημένοι σε σχέση με πρόσβαση σε θεραπεία
Τα συμπεράσματα που εξήχθησαν από τη μελέτη του ΕΚΤΕΠΝ έχουν ως εξής:
- Όλοι οι αφηγητές ανέφεραν ότι η πρώτη επαφή με τις παράνομες ουσίες έγινε σε πολύ μικρή ηλικία (12-23 ετών). Οι λεκτικές αποδόσεις «δεν καταλάβαινα», «δεν ήξερα» αποτέλεσαν κώδικες θυματολογικής εννοιολόγησης της δράσης τους κατά την πρώτη επαφή τους με τις ουσίες.
- Καθοριστικό ρόλο για τη χρήση σε όλους τους αφηγητές είχε η επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος. Φαίνεται ότι η έλλειψη ενός από τους δύο γονιούς κατά την παιδική ηλικία ή η έλλειψη ποιοτικού οικογενειακού χρόνου, έχει αρνητικές συνέπειες στα άτομα και είναι κάτι που τα σημαδεύει σε όλη τους τη ζωή.
- Καθοριστικό ρόλο είχε επίσης η επίδραση της φιλικής παρέας. Σύμφωνα με τους αφηγητές, η συμπεριφορά και η δράση των φίλων επηρέασε και τον δικό τους τρόπο ζωής.
- Στις συνεντεύξεις αναφέρθηκε ότι μέσα στη χρήση είναι πιο εύκολο να εκμεταλλευτεί κάποιος τις γυναίκες αντί τους άντρες. Μία γυναίκα μπορεί να δεχτεί σωματική εκμετάλλευση και κακοποίηση με σκοπό να εξασφαλίσει τη δόση της.
- Αρκετοί χρήστες μέσης και τρίτης ηλικίας είτε σε θεραπεία υποκατάστασης είτε σε προγράμματα εξωτερικής βάσης ανέφεραν ότι νιώθουν αδικημένοι σε σχέση με την πρόσβαση σε θεραπεία λόγω της ηλικίας τους. Αντίθετα, όσοι βρίσκονταν σε κλειστό πρόγραμμα ανέφεραν πως εάν και πιστεύουν ότι οι χρήστες μέσης και τρίτης ηλικίας έχουν διαφορετικές ανάγκες (διαφορετικές αντοχές και ανοχές), εντούτοις θεωρούν ότι αυτές αντιμετωπίζονται στο κλειστό πρόγραμμα.
