Στις 3 Ιουλίου 2021 εκδηλώθηκε η καταστροφική πυρκαγιά που έπληξε τις κοινότητες Αρακαπά, Οδού, Μελίνης, Οράς, Επταγώνιας, Συκόπετρας και Αγίων Βαβατσινιάς. Τέσσερις εργάτες από την Αίγυπτο βρήκαν φρικτό θάνατο. Κάηκαν ζωντανοί στην προσπάθειά τους να διαφύγουν από την πύρινη λαίλαπα. Περίπου 55 τετραγωνικά χιλιόμετρα δασικής, γεωργικής και καλλιεργήσιμης γης καταστράφηκαν από τις πυρκαγιές, όπως και δεκάδες σπίτια και άλλα υποστατικά.
Μετά την κατάσβεση της φονικής πυρκαγιάς, συνήλθαν οι αρμόδιες Επιτροπές της Βουλής για να εξετάσουν τι πήγε λάθος. Οι συνεδριάσεις των Κοινοβουλευτικών Επιτροπών Εσωτερικών, Γεωργίας και Περιβάλλοντος πραγματοποιήθηκαν στις 8 και στις 12 Ιουλίου 2021. Ήταν όλοι εκεί. Οι βουλευτές, αφού άκουσαν τους καθ’ ύλην αρμόδιους υπουργούς, τους επικεφαλής των αρμόδιων κρατικών Αρχών και υπηρεσιών αναφορικά με το σχέδιο δράσης που εφαρμόστηκε για κατάσβεση των πυρκαγιών καθώς και για τα μέτρα που προτίθεται το κράτος να λάβει προς άμεση αντιμετώπιση των αδυναμιών και των κενών που διαπιστώθηκαν, καθώς και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προέκυψαν συνεπεία των πυρκαγιών, κυκλοφόρησαν έκθεση (βλέπε φωτοαντίγραφο) με 19 επισημάνσεις / διαπιστώσεις / συμπεράσματα για να μην βιώσει ποτέ ξανά αυτός ο τόπος τέτοιες καταστροφικές πυρκαγιές. Φευ! Τίποτα δεν άλλαξε παρά τις υποσχέσεις που ακούστηκαν από αρμόδια χείλη με αποτέλεσμα η ιστορία να επαναλαμβάνεται τραγικά.
Στο ίδιο έργο θεατές
Τέσσερα χρόνια μετά, είμαστε ξανά στο ίδιο έργο θεατές. Παρά τις υποσχέσεις, τις εισηγήσεις και τις δεσμεύσεις που ακούστηκαν το 2021 στη Βουλή από αρμόδια χείλη, τίποτα δεν άλλαξε όπως επιβεβαιώνεται εκ του αποτελέσματος. Οι ίδιες εικόνες καταστροφής, η ίδια αδυναμία πρόληψης και διαχείρισης, η ίδια σιωπή μετά την καταστροφή. Καμία ανάληψη ευθύνης και καμία παραίτηση από ευθιξία για τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν τόσο άδικα. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, όχι ως φάρσα, αλλά ως τραγωδία, με τη διαφορά ότι αυτήν τη φορά είχαμε λιγότερους νεκρούς, δυο αντί τέσσερις, αλλά πολύ μεγαλύτερες καταστροφές σε δασικές εκτάσεις, γεωργική και καλλιεργήσιμη γη, καθώς και σε κατοικίες - οχήματα.
Οι επισημάνσεις της Βουλής που αγνοήθηκαν
Στην κοινή έκθεσή τους που συνέταξαν οι Κοινοβουλευτικές Επιτροπές Εσωτερικών, Γεωργίας και Περιβάλλοντος για τη φονική πυρκαγιά του 2021, κατέληξαν, μεταξύ άλλων, στις εξής επισημάνσεις, διαπιστώσεις και συμπεράσματα:
- Το θέμα της διαχείρισης των πυρκαγιών αποτελεί υψίστης σημασίας ζήτημα για τον τόπο και ως εκ τούτου η επίλυσή του καθίσταται επείγουσα και επιτακτική.
- Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, το οποίο άπτεται πολλών πτυχών, απαιτείται η εφαρμογή αποτελεσματικής στρατηγικής για την πρόληψη και καταστολή των δασικών πυρκαγιών και των πυρκαγιών σε κατοικημένες περιοχές, καθώς και η υλοποίηση σωρείας δράσεων στο πλαίσιο της εν λόγω στρατηγικής.
- Παρότι επήλθαν βελτιώσεις στον τομέα της πρόληψης και κατάσβεσης πυρκαγιών ύστερα από την καταστροφική πυρκαγιά που έπληξε την περιοχή της Σολέας το καλοκαίρι του 2016, εξακολουθούν να παρατηρούνται σημαντικές αδυναμίες όσον αφορά την ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού, τον συντονισμό τμημάτων και υπηρεσιών και την ενίσχυση τού υπό αναφορά τομέα.
- Να δρομολογηθούν με τη διαδικασία του επείγοντος τα κατάλληλα μέτρα για σκοπούς πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών και ενίσχυσης του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου.
- Βασική προϋπόθεση για να καταστεί αποτελεσματικός ο σχεδιασμός για τη λήψη συντονισμένων μέτρων και δράσεων αποτελεί η αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων φορέων στην πρόληψη, ετοιμότητα και αντιμετώπιση των πυρκαγιών.
- Στη βάση του εφαρμοστέου σχεδίου διαχείρισης όσον αφορά την πτυχή της πρόληψης των πυρκαγιών, απαραίτητο εργαλείο συνιστά η άρση των αιτιών που προκαλούν τις πυρκαγιές, οι οποίες δύναται να προκληθούν από φυσικά αίτια ή ανθρώπινες δραστηριότητες, που είτε οφείλονται σε αμέλεια είτε σε κακόβουλες ενέργειες.
- Επ’ αυτού απαιτείται, μεταξύ άλλων, η ενημέρωση και κινητοποίηση των πολιτών για τον κίνδυνο πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια, η δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης, αλλά και ο προληπτικός καθαρισμός της βλάστησης, η εκτέλεση εργασιών καθαρισμού και η διενέργεια και εφαρμογή κατάλληλων επεμβάσεων στις περιοχές που ενέχουν αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς.
- Για σκοπούς κατάλληλου προγραμματισμού των αναγκών και δράσεων προς επίτευξη της πρόληψης των πυρκαγιών κρίνεται αναγκαία η εκπόνηση ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδιασμού - που δεν έγινε μετά τις πυρκαγιές στη Σολιά το έτος 2016 - κατόπιν διενέργειας ανάλυσης κινδύνου και λαμβάνοντας υπόψη τα νέα δεδομένα αναφορικά με τις δασικές πυρκαγιές όσον αφορά, κυρίως, την αστυφιλία, την εγκατάλειψη της υπαίθρου και την κλιματική αλλαγή.
- Κρίνεται απαραίτητη η περαιτέρω στελέχωση του Τμήματος Δασών για να δύναται να συμβάλλει ουσιαστικά στην προστασία των δασών.
- Ο έγκαιρος εντοπισμός των αδυναμιών των εφαρμοστέων σχεδίων διαχείρισης πυρκαγιών, όπως και των λαθών και παραλείψεων που διαπιστώθηκαν από τις αρμόδιες Αρχές στην αντιμετώπιση προηγούμενων πυρκαγιών, θα συνδράμει στη βελτίωση των υφιστάμενων σχεδίων διαχείρισης και της ακολουθητέας διαδικασίας.
- Χρήζει επανεξέτασης ο σχεδιασμός αναφορικά με την αντιμετώπιση των συνεπειών των πυρκαγιών, ιδιαίτερα σε σχέση με την περιβαλλοντική διάσταση. Απαιτείται, αφενός, η κάλυψη των πρώτων αναγκών που προκύπτουν κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο και συνακόλουθα η αποκατάσταση των ζημιών και αφετέρου, η μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη διαχείριση των συνεπειών των πυρκαγιών.
- Αποτελεί αδήριτη ανάγκη η υλοποίηση έργων πυροπροστασίας και δημιουργίας αντιπυρικών ζωνών και η αξιοποίηση και εμπλοκή ομάδων εθελοντών για να συνδράμουν στην υποστήριξη του έργου των δυνάμεων πυρόσβεσης στη βάση προκαθορισμένων κριτηρίων.
Αυτά που δεν έγιναν
Παρ' όλο που η Βουλή τόνισε από το 2021 την επιτακτική ανάγκη για σύγχρονα έργα πυροπροστασίας, δημιουργίας αντιπυρικών ζωνών, ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση και εμπλοκή ομάδων εθελοντών βάσει οργανωμένου σχεδίου, αποδείχθηκε εκ του αποτελέσματος πως, είτε εφαρμόστηκαν αποσπασματικά, είτε καθόλου στη φονική πυρκαγιά που ξέσπασε προ ημέρων στην ορεινή Λεμεσό.
Σε πολλές κοινότητες δεν υπάρχει καν τοπικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης, ενώ δασικοί δρόμοι παραμένουν αδιάβατοι. Τα μέσα πυρόσβεσης παραμένουν ανεπαρκή, με την αξιοποίηση της τεχνολογίας να είναι περιορισμένη. Το τίμημα, βεβαίως, κάθε φορά, το πληρώνουν οι πολίτες, τα δάση, οι κοινότητες, το περιβάλλον.
