Tα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην κυπριακή κοινωνία ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της ψυχικής υγείας, με τους Κύπριους να στρέφονται προς την ψυχοθεραπεία, αναφέρει σε συνέντευξη που παραχώρησε στον «Π» η πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Ψυχοθεραπευτών, Φωτεινή Δημητρίου. Η ίδια εξηγεί τα οφέλη της ψυχοθεραπείας, την ίδια στιγμή που μιλά για τις προσπάθειες που γίνονται για κατοχύρωση του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή, με το σχετικό νομοσχέδιο να βρίσκεται τα τελευταία τέσσερα χρόνια στο συρτάρι του Υπουργείου Υγείας, γεγονός που δημιουργεί προβλήματα, καθώς ο καθένας μπορεί να δηλώνει ψυχοθεραπευτής, χωρίς να ελέγχεται ότι διαθέτει την απαραίτητη γνώση.
Κυρία Δημητρίου, εξηγήστε μας λίγο τι είναι η ψυχοθεραπεία και σε ποια ηλικία θεωρείτε ότι είναι καλό να ξεκινήσει κάποιος;
Η ψυχοθεραπεία μάς προσφέρει έναν ασφαλή χώρο, ένα «safe place», όπου μπορούμε να βρούμε στήριξη όταν περνάμε δύσκολες στιγμές σε κάποιες φάσεις της ζωής μας ή χρειάζεται να πάρουμε σημαντικές αποφάσεις. Σ’ αυτόν τον χώρο θα βρούμε έναν επαγγελματία ψυχοθεραπευτή που μπορεί να μας βοηθήσει, με κατανόηση, προσοχή και σε συνεργασία μαζί μας, χωρίς να μας κρίνει, ώστε να βρούμε λύσεις, απαντήσεις και τρόπους για να μπορούμε να διαχειριστούμε ικανοποιητικά τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Πρόκειται για μια διαδικασία προσωπικής ανάπτυξης, η οποία συμβάλλει βασικά στη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας και τη σταθεροποίηση της ζωής μας.
Η ψυχοθεραπεία δεν έχει ηλικία, όπως και τα προβλήματα ή οι ανησυχίες δεν εμφανίζονται σε μια ορισμένη ηλικία. Συνεπώς, ούτε η ανάγκη για υποστήριξη μπορεί να περιοριστεί σε μια συγκεκριμένη ηλικία. Είναι ανάλογα σημαντικό να αποταθούμε σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας και να ζητήσουμε βοήθεια όταν αντιληφθούμε ότι το χρειαζόμαστε.
Ποια τα οφέλη τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για τις σχέσεις με τον περίγυρό του;
Ακριβώς επειδή η ψυχοθεραπεία είναι μία διαδικασία αυτογνωσίας, τα οφέλη είναι πολλαπλά και πολυεπίπεδα. Κατανοώντας τον εαυτό μας, τις σκέψεις μας και τις συμπεριφορές μας καλύτερα, μπορούμε να έχουμε μία πιο λειτουργική ζωή, αντιμετωπίζοντας με επάρκεια τις προκλήσεις που εμφανίζονται κάποτε ενώπιόν μας. Και αυτό γιατί η ψυχοθεραπεία μάς βοηθά να αναπτύξουμε και να ενεργοποιήσουμε τα προσωπικά μας «εργαλεία» για να βελτιώσουμε τις ικανότητές μας στην επίλυση προβλημάτων, αλλά και στη διαχείριση συναισθηματικής φόρτισης και γενικώς δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Η ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να συμβάλει στη βελτίωση της αυτοπεποίθησής μας, καθώς και των επικοινωνιακών μας δεξιοτήτων. H ψυχοθεραπεία μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε κάποιες αλλαγές στη ζωή μας, καθώς δίνοντας σημασία και βελτιώνοντας τον εαυτό μας έχουμε τη δυνατότητα να βελτιώσουμε και τις κοινωνικές μας σχέσεις, είτε αυτές είναι προσωπικές είτε αφορούν την οικογένεια, τους φίλους, τους συνεργάτες ή τους συναδέλφους μας.
Τι πρέπει να προσέξει κάποιος που θέλει να κάνει ψυχοθεραπεία όσον αφορά την επιλογή του θεραπευτή του; Έχουν όλοι όσοι δηλώνουν ψυχοθεραπευτές την απαραίτητη γνώση/εκπαίδευση;
Κατ' αρχάς να εξηγήσουμε ποιος είναι ψυχοθεραπευτής. Για να μπορεί κάποιος να φέρει αυτόν τον τίτλο, πρέπει να είναι ανάλογα εκπαιδευμένος και καταρτισμένος. Αυτό θα πει πως θα έχει σε πρώτο επίπεδο ένα ακαδημαϊκό πτυχίο σε ανθρωπιστικές επιστήμες και μετά θα έχει ολοκληρώσει ειδική μεταπτυχιακή εκπαίδευση σε μία ή περισσότερες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, που περιλαμβάνει εξειδικευμένη θεωρητική και κλινική-πρακτική εκπαίδευση, με μεθοδολογία, έρευνα, όπως και προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη. Σημαντικό στοιχείο της κατάρτισης των ψυχοθεραπευτών είναι η διαδικασία προσωπικής ψυχοθεραπείας κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους. Συνολικά απαιτείται φοίτηση και ειδική εκπαίδευση που διαρκεί τουλάχιστον 7 χρόνια. Αναζητώντας λοιπόν τον ψυχοθεραπευτή μας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βεβαιωθούμε πρωτίστως για την εγκυρότητά του. Η συμμετοχή του σε κάποιον σχετικό, επαγγελματικό, διαπιστευτικό σύνδεσμο, όπως στην περίπτωσή μας στον Παγκύπριο Σύνδεσμο Ψυχοθεραπευτών, διασφαλίζει ότι πράγματι πρόκειται για έναν επαγγελματία που διαθέτει την απαραίτητη γνώση και εκπαίδευση.
Οι Κύπριοι κάνουμε ψυχοθεραπεία ή είμαστε διστακτικοί;
Tα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά βήματα στην κυπριακή κοινωνία ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της ψυχικής υγείας. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη νεότερη γενιά, που βλέπουμε να έχει αποβάλει σε αρκετό βαθμό τα ταμπού των προηγούμενων γενεών. Οφείλουμε ωστόσο να παραδεχτούμε ότι ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς, καθώς το χάσμα ανάμεσα στην αναγνώριση των ψυχικών προβλημάτων και την αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας είναι έως σήμερα μεγάλο. Πολλοί άνθρωποι, ενώ αντιλαμβάνονται ότι κάτι πάει στραβά, διστάζουν να ζητήσουν υποστήριξη, είτε λόγω άγνοιας είτε λόγω του «στίγματος» που παραμένει σε ορισμένες κοινότητες. Εδώ πρέπει να πούμε ότι, φυσικά, υπάρχουν κοινωνικές διαφορές. Όταν τα κοινωνικά πλαίσια μπορούν να χαρακτηριστούν ως στενά και συντηρητικά, τότε η ψυχική ασθένεια ή η ένδειξη συμπεριφοράς εκτός επιβεβλημένου προκαθορισμένου πλαισίου υπόκειται ελέγχου και κριτικής, ή στη χειρότερη περίπτωση και απόρριψης. Εκτός αυτού, πρέπει επίσης να αναφερθεί το γεγονός ότι το κυπριακό κοινό δικαιούται σωστής ενημέρωσης και πληροφόρησης, ώστε να μπορέσει να αναπτύξει και τις ανάλογες γνώσεις. Οποιοδήποτε κράτος και οι αρμόδιοι φορείς του πρέπει να αναλάβουν σοβαρά την ευθύνη για την ευαισθητοποίηση των πολιτών, προκειμένου να εξαλειφθεί ο φόβος του «μπαμπούλα». Πέραν τούτου το οικονομικό κόστος είναι ένας αποτρεπτικός παράγοντας στο να κάνει κάποιος ψυχοθεραπεία, διότι ας μην ξεχνάμε ότι η ψυχοθεραπεία δεν παρέχεται μέσω του ΓεΣΥ.
Γιατί δεν παρέχεται από το ΓεΣΥ;
Δεν μπορούμε να ενταχθούμε στο ΓεΣΥ λόγω έλλειψης νομοθεσίας που να κατοχυρώνει το επάγγελμα του ψυχοθεραπευτή. Αποτέλεσμα πολλοί θεραπευόμενοι να μην παίρνουν την κατάλληλη θεραπεία ή/και να μην μπορούν καν να την επιλέξουν λόγω της οικονομικής επιβάρυνσης.
Το 2020, εξ όσων γνωρίζω, είχε καταρτιστεί ένα νομοσχέδιο για την κατοχύρωση του επαγγέλματός του. Πού βρίσκεται το θέμα;
Προσχέδιο της νομοθετικής κατοχύρωσης του επαγγέλματος κατατέθηκε από τον ΠΣΨΘ στον τότε υπουργό Υγείας Γιώργο Παμπορίδη, τον Μάρτιο του 2017. Το εν λόγω νομοσχέδιο στοχεύει στην κατοχύρωση του επαγγέλματος του ψυχοθεραπευτή, ρυθμίζοντας παράλληλα την άσκηση του επαγγέλματος μέσα από διατάξεις που αφορούν τη σύσταση και τη σύνθεση του Συμβουλίου Εγγραφής Ψυχοθεραπευτών, τα αναγκαία προσόντα για εγγραφή στο Μητρώο Ψυχοθεραπευτών και τις Μεταβατικές Ρυθμίσεις για εγγραφή όσων ασκούν ήδη το επάγγελμα, πριν την έναρξη ισχύος του Νόμου. Τον Νοέμβριο 2020 το Υπουργείο Υγείας έθεσε το νομοσχέδιο σε δημόσια διαβούλευση. Έκτοτε, δεν υπήρξε καμιά ουσιαστική εξέλιξη επί του θέματος, με αποτέλεσμα το νομοσχέδιο να παραμείνει μέχρι και σήμερα στο συρτάρι. Οι ψυχοθεραπευτές ανησυχούν, γιατί βρίσκονται σε κατάσταση συνεχούς ανασφάλειας και υφίστανται δυσάρεστες επιπτώσεις.
Όπως;
Δεν υπάρχει έλεγχος από αρμόδιους φορείς, με το κοινό να είναι ουσιαστικά απροστάτευτο μπροστά σε παραπλανητικές τάσεις ατόμων που δηλώνουν ψυχοθεραπευτές, ενώ δεν είναι. Πρόκειται για ένα ζήτημα που χρήζει άμεσης προώθησης, χωρίς άλλες καθυστερήσεις. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως π.χ. η Μάλτα, η Κροατία, η Ιταλία, η Ελβετία, η Γερμανία και η Αυστρία, το επάγγελμα του ψυχοθεραπευτή είναι ρυθμισμένο εδώ και χρόνια. Σε κάθε χώρα διέπουν το επάγγελμα νομοθεσίες και ιδιαίτερα διατάγματα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναπτύσσει κοινά κριτήρια αναγνώρισης εκπαιδεύσεων και προσόντων, με στόχο την ελεύθερη επαγγελματική διακίνηση των Ευρωπαΐων πολιτών. Μελετώντας τα ευρωπαϊκά δεδομένα και παραδείγματα μπορούν να υιοθετηθούν βασικά στοιχεία, ώστε να προσαρμοστούν ανάλογα και στην περίπτωση της Κύπρου.
Ως Σύνδεσμος, κάνουμε κάποιες δράσεις προκειμένου να διασφαλίσουμε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Τα πλήρη μέλη του Συνδέσμου δεσμεύονται στη συνεχιζόμενη επαγγελματική ανάπτυξη, η οποία παραδίδεται ετησίως ως προϋπόθεση για ανανέωση εγγραφής. Εκτός αυτού, μέσω των διάφορων εκπαιδευτικών σεμιναρίων και ημερίδων που διοργανώνουμε, με εκπαιδευτές από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Προσωποκεντρικής και Βιωματικής Ψυχοθεραπείας (PCE Εurope), επιδιώκουμε τη συνεχή επιμόρφωση των μελών μας. Στόχος μας είναι η δημιουργία και επιτήρηση του Εθνικού Μητρώου και Ευρωπαϊκού Μητρώου διαπιστευμένων ψυχοθεραπευτών στην Κύπρο.
