Όταν το Ισραήλ και το Ιράν συγκρούστηκαν πέρσι, πολέμησαν σε σύντομες και ελεγχόμενες εξάρσεις που συνήθως τελείωναν μέσα σε λίγες ώρες, και οι δύο πλευρές αναζητούσαν διέξοδο που επέτρεπε την αποκλιμάκωση της έντασης.
Από τότε που το Ισραήλ ξεκίνησε νέο γύρο συγκρούσεων την Παρασκευή, οι δύο χώρες δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν όσο χρειαστεί, διευρύνοντας το πεδίο των επιθέσεών τους και οδηγώντας σε πολύ υψηλότερους αριθμούς θυμάτων και στις δύο πλευρές. Αυτή τη φορά, η σύγκρουση φαίνεται πως θα διαρκέσει τουλάχιστον μία εβδομάδα, με το Ισραήλ και το Ιράν να αγνοούν κάθε πορεία προς αποκλιμάκωση.
Το Ισραήλ φαίνεται αποφασισμένο να συνεχίσει μέχρι να καταστραφεί το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου του Ιράν, είτε μέσω στρατιωτικής ισχύος είτε μέσω ανανεωμένων διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, το Ιράν δεν έχει δείξει καμία πρόθεση να σταματήσει εθελοντικά τον εμπλουτισμό, μια διαδικασία κρίσιμη για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας, και το Ισραήλ δεν διαθέτει την ικανότητα να καταστρέψει έναν κρίσιμο υπόγειο σταθμό εμπλουτισμού που βρίσκεται βαθιά μέσα σε βουνό.
«Είμαστε εβδομάδες, όχι ημέρες, μακριά από το τέλος αυτού του πολέμου», δήλωσε ο Ντάνιελ Μπ. Σαπίρο, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για θέματα Μέσης Ανατολής στο Πεντάγωνο μέχρι τον Ιανουάριο.
«Το Ισραήλ θα συνεχίσει μέχρι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το Ιράν να μην έχει πλέον δυνατότητα εμπλουτισμού», πρόσθεσε ο Σαπίρο, σήμερα εταίρος στο Atlantic Council, μια ερευνητική ομάδα με έδρα την Ουάσιγκτον. «Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι, αν το Ισραήλ αφήσει το θέμα άλυτο, η εκστρατεία του θα έχει αποτύχει».
Παρότι το Ισραήλ έχει χτυπήσει εύκολα τον βασικό σταθμό εμπλουτισμού στο Νατάνζ, στο κεντρικό Ιράν, του λείπουν οι αμερικανικής κατασκευής «βόμβες διατρήσεως καταφυγίων» για να καταστρέψει τον μικρότερο, υπόγειο σταθμό που είναι χτισμένος βαθιά μέσα σε βουνό κοντά στο Φορντό, στο βόρειο Ιράν. Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι τα χτυπήματά τους σε άλλους στόχους - όπως οι κορυφαίοι στρατιωτικοί διοικητές του Ιράν, πυρηνικοί επιστήμονες και η ενεργειακή του βιομηχανία - θα προκαλέσουν αρκετό πόνο ώστε να οδηγήσουν το Ιράν σε εθελοντική παύση των λειτουργιών στο Φορντό.
Προς το παρόν, το Ιράν απέχει πολύ από μια τέτοια υποχώρηση, ακόμη κι αν το Ισραήλ δείχνει αυξανόμενη υπεροχή στον ιρανικό εναέριο χώρο, σύμφωνα με τη Σάναμ Βακίλ, υπεύθυνη για αναλύσεις Μέσης Ανατολής στο Chatham House, μια ερευνητική ομάδα στο Λονδίνο. Παρότι το Ισραήλ ελπίζει στην κατάρρευσή του, η ιρανική κυβέρνηση διατηρεί πλήρως τον έλεγχο της χώρας και διαθέτει ακόμη σημαντικά αποθέματα βαλλιστικών πυραύλων, έστω κι αν το Ισραήλ έχει περιορίσει εν μέρει τη δυνατότητα εκτόξευσής τους.
«Δεν βλέπω καμία πρόθεση για παράδοση από την Τεχεράνη αυτή τη στιγμή - δεν ανεμίζουν λευκές σημαίες», είπε η δρ. Βακίλ. «Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε ότι το Ιράν θα παραιτηθεί από το δικαίωμα στον εμπλουτισμό, όταν το πρόγραμμά του εξακολουθεί να λειτουργεί και το κράτος παραμένει ακέραιο», πρόσθεσε. «Ο στόχος τους είναι να επιβιώσουν, να προκαλέσουν ζημιές και να δείξουν την ανθεκτικότητά τους».
Πολλά εξαρτώνται από την αντίδραση του Προέδρου Τραμπ. Σε αντίθεση με το Ισραήλ, οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν τα όπλα και τα αεροσκάφη για να καταστρέψουν το Φορντό. Αναλυτές όπως ο Σαπίρο λένε ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να εξετάσει αυτή την επιλογή αν το Ιράν επιλέξει να επιταχύνει την κατασκευή πυρηνικής βόμβας αντί να προχωρήσει σε συμβιβασμό.
«Αυτό θα δημιουργήσει ένα κρίσιμο σημείο απόφασης για τον Τραμπ: αν οι ΗΠΑ πρέπει να παρέμβουν», είπε ο Σαπίρο.
Ίσως τώρα να είναι πιο εύκολο για τον Τραμπ να παρέμβει χωρίς σοβαρές επιπτώσεις στην ασφάλεια, δεδομένου ότι οι επιθέσεις του Ισραήλ έχουν ήδη αποδυναμώσει την ιρανική άμυνα.
Άλλοι εκτιμούν ότι ο Τραμπ είναι πιθανότερο να αποφύγει άμεση αντιπαράθεση με το Ιράν, εκτός αν ο ιρανικός στρατός μεταφέρει τις επιθέσεις του από το Ισραήλ στα συμφέροντα και το προσωπικό των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, περιορίζοντας έτσι τα περιθώρια ελιγμών του Αμερικανού προέδρου. Από την Παρασκευή, το Ιράν έχει αποφύγει να δώσει τέτοια αφορμή για εμπλοκή των ΗΠΑ, αποφεύγοντας επίσης επιθέσεις σε άλλους συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Οι δηλώσεις του Τραμπ από την Παρασκευή δείχνουν ότι προτιμά προς το παρόν να αξιοποιήσει τα στρατιωτικά κέρδη του Ισραήλ ως μοχλό για νέες συνομιλίες με την Τεχεράνη.
Για μήνες, ο Τραμπ επιβλέπει διαπραγματεύσεις με το Ιράν, ελπίζοντας ότι η Τεχεράνη θα δεχθεί να τερματίσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού χωρίς στρατιωτική επέμβαση από το Ισραήλ.
Οι συνομιλίες κατέρρευσαν όταν το Ιράν αρνήθηκε να υποχωρήσει. Με δηλώσεις του το Σαββατοκύριακο, ο Τραμπ υπαινίχθηκε ότι το Ιράν, υπό το βάρος των ισραηλινών επιθέσεων, ίσως τώρα να δεχθεί συμβιβασμούς που προηγουμένως απέρριπτε. Ως εκ τούτου, ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να πιέσει το Ισραήλ να σταματήσει τις επιθέσεις - όταν και αν κρίνει ότι το Ιράν είναι πιο διαλλακτικό.
«Αυτό θα τελειώσει όταν το αποφασίσει ο Τραμπ, κάτι που πιθανότατα θα συμβεί όταν θεωρήσει ότι το Ιράν είναι έτοιμο να συμβιβαστεί», δήλωσε ο Γιοέλ Γκουζάνσκι, ειδικός σε θέματα Ιράν στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας στο Τελ Αβίβ.
Μια τέτοια ανατροπή έχει ιστορικό προηγούμενο, ακόμη κι αν φαίνεται απίθανη προς το παρόν, είπαν οι ειδικοί. Η ιρανική ηγεσία είχε προχωρήσει σε έναν εξίσου απροσδόκητο συμβιβασμό στο τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ τη δεκαετία του 1980, σύμφωνα με τον Μεΐρ Τζαβεντάνφαρ, καθηγητή ιρανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Ράιχμαν στο Ισραήλ. Αφού απέρριψε πολλές προσφορές για ειρήνη, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί τελικά συμφώνησε σε μια συμφωνία όταν το κόστος του πολέμου έγινε ανυπόφορο, είπε ο Τζαβεντάνφαρ.
«Ο Χομεϊνί έκανε στροφή 180 μοιρών», είπε. «Αυτό είναι και το στοίχημα του Ισραήλ αυτή τη φορά».
Ωστόσο, η ιστορία δείχνει ότι αυτό ίσως πάρει χρόνο. Η συμφωνία που έβαλε τέλος στον πόλεμο Ιράν-Ιράκ χρειάστηκε οκτώ χρόνια για να επιτευχθεί.
Πηγή: New York Times
