Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) στην Κύπρο κινούνται στα χαμηλότερα επίπεδα από την κρίση του 2013, και ανήλθαν στο 6,2% το 2024 σε σύγκριση με 7,9% το 2023, αλλά η Κεντρική Τράπεζα διατηρεί την παρακολούθησή τους ανάμεσα στις εποπτικές προτεραιότητές της. Όπως σημειώνεται στην ετήσια έκθεση της ΚΤΚ για το 2024 υπάρχουν τρεις βασικοί παράμετροι που κρατούν υψηλά το ενδιαφέρον:
Πρώτον, ο δείκτης ΜΕΔ σε επίπεδο συστήματος συνεχίζει να είναι μεταξύ των υψηλότερων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη περαιτέρω μείωσής του. Δεύτερον, ο κίνδυνος δημιουργίας νέων αθετήσεων είναι υπαρκτός.
Και τρίτον, η πρόοδος που έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα σε επίπεδο συστήματος είναι ανομοιόμορφη μεταξύ των εποπτευόμενων ιδρυμάτων.
Συνεπώς, εξηγεί η Κεντρική, ενώ σαφώς αναγνωρίζεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στη μείωση των ΜΕΧ σε επίπεδο συστήματος, διατηρείται παράλληλα η ανάγκη στενής παρακολούθησης και λήψης περαιτέρω ενεργειών απομόχλευσης των ισολογισμών των τραπεζών, με ιδιαίτερη έμφαση στα λιγότερο σημαντικά ιδρύματα τα οποία χρειάζεται να εντείνουν τις προσπάθειές τους επί του προκειμένου.
Στο πλαίσιο αυτό, η ΚΤΚ καλεί τις τράπεζες να συνεχίσουν τη στενή παρακολούθηση των χαρτοφυλακίων τους και την εφαρμογή συνετών πρακτικών με έμφαση στη δυνατότητα αποπληρωμής κατά τη χορήγηση νέων δανείων αλλά και στην παροχή βιώσιμων αναδιαρθρώσεων σε υφιστάμενους πελάτες.
Με βάση το σκεπτικό της Κεντρικής Τράπεζας, η ύπαρξη υψηλού επιπέδου ΜΕΔ παραμένει μια εστία κινδύνου για την οικονομία και δίνει κατεύθυνση για την αποτελεσματική διαχείρισή τους, με την αξιοποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου.
Σημειώνεται ότι ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου, παρά τις αλλεπάλληλες και έντονες προκλήσεις που έχει κληθεί να αντιμετωπίσει τα τελευταία χρόνια, διατηρεί την ευρωστία και ανθεκτικότητά του. Κατά το 2024, ο δείκτης κεφαλαίου κοινών μετοχών (CET1) ενδυναμώθηκε περαιτέρω φτάνοντας το 24,5% σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που ανήλθε στο 16,1%. Παράλληλα, τα αποθέματα ρευστότητας διατηρήθηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα, με τον σχετικό δείκτη να ανέρχεται στο 333%, ποσοστό το οποίο ξεπερνά κατά πολύ το εποπτικό όριο του 100% όσο και τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό δείκτη ύψους 163,4%.
Ένας άλλος τομέας εστιασμού των εσωτερικών αναλύσεων κατά το 2024, ήταν εκείνος της πρωτόγνωρης κερδοφορίας των τραπεζών, η οποία το 2024 έφτασε τα €1.212 εκατ., καθώς επίσης και των επιτοκίων. Η επίτευξη ικανοποιητικής κερδοφορίας από μέρους των τραπεζών αποτελεί πυλώνα χρηματοοικονομικής σταθερότητας.
«Η κερδοφορία πρέπει να τυγχάνει ορθής και συνετής χρήσης, εφαρμόζοντας παράλληλα συνετή πολιτική στη διανομή μερισμάτων, έτσι ώστε να συμβάλει ουσιαστικά στην περαιτέρω θωράκιση των τραπεζών σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα», τονίζεται στην έκθεση.
Οι προκλήσεις
Η ΚΤΚ παρατηρεί ότι παρά τη σημαντική θωράκιση των τραπεζών έναντι μελλοντικών απρόβλεπτων κραδασμών, το 2024 ήταν ακόμα μια χρονιά με απρόσμενες εξελίξεις γεωπολιτικού χαρακτήρα που έφεραν σημαντικούς κινδύνους για την κυπριακή οικονομία. Ιδιαίτερα, εξαιτίας της ρήξης στη Μέση Ανατολή και τον συνεχιζόμενο πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, το οικονομικό και, κατ' επέκταση, το τραπεζικό περιβάλλον βρίσκεται σε συνεχόμενη αβεβαιότητα με απρόβλεπτες εξελίξεις. Συνεπώς, η ΕΚΤ καθώς επίσης και η ΚΤΚ κρίνουν τον γεωπολιτικό κίνδυνο ως εποπτική προτεραιότητα. Σημειώνεται, εντούτοις, ότι κατά το 2024, το εγχώριο τραπεζικό σύστημα δεν είχε σημαντικές συγκεντρώσεις σε χώρες άμεσα επηρεαζόμενες από τις εξελίξεις.
Οι γεωπολιτικές εξελίξεις αναδεικνύουν και την αύξηση του κινδύνου της κλιματικής αλλαγής για τον τραπεζικό τομέα.
«Σημειώνεται», αναφέρει η έκθεση, «πως πρόκειται για πρωτόγνωρο, αβέβαιο και πολυδιάστατο κίνδυνο για τις τράπεζες, γεγονός που καθιστά αναγκαία την άμεση και συλλογική προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Οι τράπεζες καλούνται να ακολουθήσουν τις σχετικές ευρωπαϊκές νομοθεσίες και τις δράσεις που έχουν ήδη αναληφθεί από τους Ευρωπαίους εταίρους τους, έτσι ώστε να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους και να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους ένεκα απρόβλεπτων καιρικών συνθηκών. Ως εκ τούτου, ο εν λόγω κίνδυνος πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των διαδικασιών στρατηγικού προγραμματισμού και λήψης αποφάσεών τους. Παράλληλα, η αυξημένη αβεβαιότητα που απορρέει από τις αναδυόμενες εμπορικές συγκρούσεις, επιτείνει το σύνθετο περιβάλλον κινδύνων, στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν οι τράπεζες. Η πολυδιάστατη φύση αυτών των προκλήσεων απαιτεί ολοκληρωμένες στρατηγικές διαχείρισης κινδύνων και προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα.
Η τεχνολογική ανάπτυξη και η ψηφιοποίηση των τραπεζικών λειτουργιών αποτελούν επιπρόσθετες, κρίσιμες προκλήσεις για τον κλάδο, καθώς επηρεάζουν τόσο την ανταγωνιστικότητα όσο και τη διαχείριση κινδύνων. Η ταχεία υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και η εντεινόμενη ψηφιοποίηση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αυξάνουν την έκθεση των τραπεζών σε κυβερνοαπειλές, καθιστώντας αναγκαία τη διαρκή επένδυση σε υποδομές ασφαλείας και εξειδικευμένο προσωπικό. Παράλληλα, η προσαρμογή των τραπεζών στις σύγχρονες τεχνολογίες ενισχύει την ανταγωνιστικότητά τους, επιτρέποντάς τους να βελτιώσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες προς επιχειρήσεις και καταναλωτές και να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες πιέσεις από μη παραδοσιακούς χρηματοπιστωτικούς παίκτες.
Ο εκσυγχρονισμός των τραπεζικών συστημάτων και η υιοθέτηση προηγμένων λύσεων κυβερνοασφάλειας αποτελούν αλληλένδετα στοιχεία για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Συνολικά, είναι προφανές ότι δεν υπάρχει χώρος για εφησυχασμό, καθώς οι τράπεζες βρίσκονται αντιμέτωπες με πολλαπλούς, απρόβλεπτους και πολυδιάστατους κινδύνους. Για τον λόγο αυτό, οφείλουν να διατηρούν συνεχή εγρήγορση και ετοιμότητα, προκειμένου να τους αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά.
Η ΚΤΚ εκτιμά ότι οι κυκλικοί συστημικοί κίνδυνοι στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα παραμένουν σε αυξημένα επίπεδα, όπως καταγράφονται και παρακολουθούνται διαρκώς. Σε αυτό το πλαίσιο, προληπτικά μέτρα κρίθηκαν αναγκαία, με την απόφαση που έλαβε η ΚΤΚ τον Ιανουάριο του 2025 για αύξηση του ποσοστού του αντικυκλικού αποθέματος ασφαλείας από 1,0% σε 1,5%. Η απόφαση αυτή θα τεθεί σε εφαρμογή από τις 14 Ιανουαρίου 2026. Με αυτόν τον τρόπο, η ΚΤΚ ενισχύει τη χρηματοοικονομική σταθερότητα και θωρακίζει το σύστημα απέναντι σε πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους.
