Τη ριζοσπαστική πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ για ποινικοποίηση της αγοράς σεξουαλικών υπηρεσιών από τους πελάτες της πορνείας παρουσίασε η βουλευτίνα του κόμματος Σκεύη Κουκουμά σε ανοικτή συζήτηση στο Δημαρχείο Στροβόλου την Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2020. «Το σημαντικότερο όλων για εμάς είναι η συντομότερη απο-νομιμοποίηση στις συνειδήσεις της νέας γενιάς, της πρακτικής να αγοράζουμε ανθρώπινα κορμιά», είπε χαρακτηριστικά η κυρία Κουκουμά. Τη συζήτηση, με συντονίστρια τη δημοσιογράφο Κάτια Σάββα, οργάνωσε το Γυναικείο Κίνημα ΠΟΓΟ που φέτος τιμά τα 70 χρόνια ιστορίας του. Η πρόταση κατατέθηκε ήδη από τη Σκεύη Κουκουμά - που είναι γενική γραμματέας της ΠΟΓΟ - εκ μέρους της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος στην ολομέλεια της Βουλής στις 17 Ιουλίου 2020 και ενεγράφη για συζήτηση στην κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών. Η πρόταση υιοθετεί την ποινική πρακτική για την πορνεία, του λεγόμενου «σκανδιναβικού μοντέλου» που άρχισε να εφαρμόζει η Σουηδία από το 1999 και ακολούθησαν στη συνέχεια η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ιρλανδία, η Γαλλία, ο Καναδάς και το Ισραήλ. «Κεντρικός άξονας της πρότασης νόμου είναι η αναγνώριση της έμφυλης διάστασης που υπάρχει στην πορνεία και για να καταλήξουμε σε αυτή, έχουμε συνυπολογίσει την αλληλένδετη σχέση μεταξύ βίας-πορνείας και τη διογκούμενη τουλάχιστον στην Κύπρο σχέση της πορνείας με την εμπορία προσώπων», είπε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ Γιώργος Λουκαϊδης που ήταν στο πάνελ της εκδήλωσης. «Η πορνεία δεν μπορεί να θεωρείται επάγγελμα ή δραστηριότητα από ελεύθερη επιλογή, ούτε πολύ περισσότερο μπορεί να θεωρηθεί μια άλλη έκφραση της γυναικείας απελευθέρωσης εφόσον αυτή συνοδεύεται από την εξ ορισμού σχέση εξουσίας του πελάτη με τη γυναίκα που εκδίδεται», επεσήμανε στην εισαγωγή της η Σκεύη Πασιά οργανωτική γραμματέας της ΠΟΓΟ. Ολόψυχη υποστήριξη στην πρόταση εξέφρασε η Ρίτα Σούπερμαν ανεξάρτητη διεθνής εμπειρογνώμονας σε θέματα εμπορίας προσώπων και μέχρι πρόσφατα επικεφαλής του Γραφείου της Αστυνομίας για Καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων, που ήταν ανάμεσα στους ομιλητές/τριες. Στη συζήτηση που ακολούθησε εκπρόσωποι άλλων γυναικείων οργανώσεων και μη κυβερνητικών οργανισμών εξέφρασαν επίσης την υποστήριξη τους στην πρόταση. Έντονη διαφωνία εκφράστηκε εκ μέρους του Εκτελεστικού Διευθυντή της Κίνησης για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό (ΚΙΣΑ) Δώρου Πολυκάρπου που επεσήμανε ότι «μεγάλη μερίδα των γυναικών που προσφέρουν υπηρεσίες σε αυτό τον τομέα στην Κύπρο είναι μετανάστριες γυναίκες» και ότι η ποινικοποίηση των πελατών της πορνείας «όχι μόνο δεν θα φέρει το αποτέλεσμα που νομίζουμε ότι θα φέρει, αλλά αντίθετα μάλλον θα φέρει συγκάλυψη, θα τις κάνει πιο ευάλωτες, ακόμα και αν δεχτούμε την ιδέα ότι δεν υπάρχει εθελούσια συμμετοχή ατόμων σε αυτή την παροχή υπηρεσιών – ιδέα που εγώ αμφισβητώ».
«Δεν διεκδικούμε το αλάθητο»…
«Γνωρίζω ότι θα τεθούν και θα ακουστούν διαφορετικές απόψεις», είπε στην ομιλία της η Σκεύη Κουκουμά. «Αυτές», συνέχισε, «ας γίνουν δεχτές με την γνώση ότι όλοι και όλες που μαζευτήκαμε εδώ θέλουμε τα πράγματα να προχωρήσουν προς τα εμπρός. Αυτή είναι η διάθεση, αυτή είναι και η κινητήρια δύναμη που μας αποτρέπει από το «να καθόμαστε στα βραστά μας». Θέλουμε και θεωρούμε αναγκαίο να υπάρξουν τομές στην προσέγγιση της πολιτείας σε ότι αφορά μια σειρά από κοινωνικά ζητήματα. Δεν διεκδικούμε το αλάθητο, αντιθέτως η σημερινή εκδήλωση γίνεται και για να ακούσουμε προτάσεις και ιδέες οι οποίες μπορούν να κάνουν την πρόταση πιο ολοκληρωμένη πιο περιεκτική πιο χρήσιμη για την κοινωνία. Είναι ξεκάθαρο ότι πρόκειται για μια πρόταση νόμου η οποία δεν είναι οικονομικά ουδέτερη. Θα χρειαστούν κονδύλια και σε πρώτο στάδιο αρκετά χρήματα για να στηθούν από το μηδέν δομές και στρατηγικά σχέδια. Είναι γι’ αυτό που χωρίς την συναίνεση και τη συμφωνία της εκτελεστικής εξουσίας, αυτή η πρόταση δεν θα μπορεί να υλοποιηθεί.
Η αρχαιότερη μορφή βίας…
«Σε ότι αφορά την τοποθέτησή μας στο ζήτημα της πορνείας ως τέτοιο», είπε μεταξύ άλλων η Σκ. Κουκουμά, «απορρίπτουμε ως τουλάχιστον επιφανειακή την προσέγγιση ότι οι πόρνες κάνουν ένα επάγγελμα σαν όλα τ’ άλλα ή ότι πρόκειται για το «αρχαιότερο επάγγελμα» τη στιγμή που πρόκειται για την αρχαιότερη μορφή βίας ενάντια στις γυναίκες. Κατ’ αρχήν δε μπορούμε να θεωρήσουμε το ανθρώπινο σώμα ένα εμπόρευμα «σαν όλα τ’ άλλα» που πουλιέται στη διάθεση του κάθε λογής «πελάτη» και των όποιων ορέξεων του. Ούτε, βέβαια, δεχόμαστε ότι η πορνεία είναι απελευθέρωση της γυναικείας σεξουαλικότητας και της αυτοδιάθεσής της, καθώς η έννοια της σεξουαλικής απελευθέρωσης μπορεί να υφίσταται μόνο σε συνδυασμό εννοιών όπως ο σεβασμός και η αμοιβαιότητα στην απόλαυση. Θα πρέπει επίσης να αναρωτηθούμε εάν τα βασικά αίτια της πορνείας δεν βρίσκουν την ρίζα τους στην πατριαρχία και την ανισότητα των φύλων κάτι που εξηγεί και την πρωτοκαθεδρία του γυναικείου φύλου στον χώρο. Επίσης θα πρέπει να αναρωτηθούμε εάν μπορεί να δει κανείς την πορνεία ξέχωρα από μια σειρά από κοινωνικά προβλήματα όπως τη φτώχεια, την οικονομική/κοινωνική εξαθλίωση, τη βία κατά των γυναικών, τον αποκλεισμό, τις διακρίσεις στη βάση της ταυτότητας φύλου, τον ρατσισμό. Θα πρέπει να δούμε γιατί οι χειρότερες μορφές πορνείας σχετίζονται με μετανάστριες, με το πιο ευάλωτο γυναικείο και κακοπληρωμένο γυναικείο κομμάτι της κοινωνίας;».
Το κράτος να σταθεί δίπλα στα θύματα
Η Σκεύη Κουκουμά ξεκίνησε την παρουσίαση της πρότασης από το τέλος, γιατί όπως είπε, «είναι η τελευταία παράγραφος της πρότασης νόμου η οποία θα αποτελέσει το κλειδί για την επιτυχία του εγχειρήματος και θα αποδείξει εάν η πολιτεία αναγνωρίζει τα τεράστια προβλήματα και τα αδιέξοδα στα οποία οδηγούνται τα άτομα που βρίσκονται στην πορνεία ή εάν θα υπάρξει μια επιδερμική ανεπαίσθητη αντιμετώπιση. Στο άρθρο 10 παράγραφος 2 της πρότασης μας – πρόσθεσε - αναφέρεται ότι το κομμάτι που αφορά την ποινικοποίηση της αγοράς σεξουαλικών υπηρεσιών θα τεθεί σε ισχύ κατά την ημερομηνία δημοσίευσης του Στρατηγικού Σχεδίου Εξόδου. Αυτό θεωρούμε ότι απαντά στον λογικό προβληματισμό «και τι θα κάνουν οι γυναίκες και οι άντρες που βρίσκονται στην πορνεία;». Αντιλαμβανόμαστε ότι τα άτομα αυτά μετά από μια μακρά περίοδο ψυχολογικής βίας, εκβιασμών, κακοποίησης, εκμετάλλευσης δεν είναι εύκολο να σταθούν στα πόδια τους να δουν ότι υπάρχουν εναλλακτικές, ότι υπάρχουν βιώσιμες εναλλακτικές τις οποίες μπορούν να ακολουθήσουν. Γι’ αυτό το κράτος θα πρέπει να σταθεί δίπλα και μαζί τους χωρίς όρια, χωρίς περιορισμούς, χωρίς οικονομικίστικες προσεγγίσεις, με ανοικτό πνεύμα αξιοποιώντας εργαλεία τα οποία μπορεί να μην έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα στα πλαίσια του κράτους πρόνοιας. Η δική μας προσέγγιση είναι ότι το σχέδιο εξόδου θα πρέπει να καταπιάνεται με κάθε πτυχή της ζωής ενός ατόμου από την πρώτη μέρα που ξεφεύγει από την πορνεία, ενώ κάποιοι πυλώνες θα πρέπει να ετοιμαστούν για να προσφέρουν στήριξη για αρκετά χρόνια μετά την έξοδο.
1 Θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αξιοπρεπής στέγαση και η οικονομική στήριξη του ατόμου. Δεν μιλάμε για επιδότηση ενός κομματιού του ενοικίου, ούτε για προσεγγίσεις «εμείς σου δίνουμε τόσα» πήγαινε βρες μόνη σου διαμέρισμα. Οι υπηρεσίες του κράτους ή φορείς συνεργαζόμενοι με το κράτος να αναλαμβάνουν την ευθύνη της στέγασης και από την πρώτη στιγμή να δείχνουν ότι υπάρχει η πολιτεία που βρίσκεται αταλάντευτα δίπλα τους.
2 Ψυχολογική στήριξη των ατόμων. Αυτός είναι ένας πυλώνας που δεν πρέπει να περιοριστεί χρονικά. Τα άτομα στην πορνεία στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι άτομα τα οποία υπόμεναν καθημερινούς βιασμούς και εκμετάλλευση για χρόνια ολόκληρα. Τέτοιες πληγές δεν κλείνουν εύκολα και μπορεί να μην κλείνουν ποτέ άρα τα άτομα που θα κάνουν το βήμα εξόδου θα πρέπει να στηρίζονται ψυχολογικά, να ενδυναμώνονται για όσο χρόνο χρειαστεί.
3 Κατάρτιση – επαγγελματική αποκατάσταση. Εάν γίνει αυτή η τεράστια προσπάθεια για να αφεθούν την επόμενη μέρα γυναίκες και άντρες ανειδίκευτοι σε εργασίες κακοπληρωμένες για να υπόκεινται άλλου είδους εκμετάλλευση, είναι προφανές ότι το σύνολο της προσπάθειας θα αποτύχει ενώ τα κυκλώματα θα παρέμβουν και πάλι για να τις οδηγήσουν σε άλλες μορφές εμπορίας. Γι’ αυτό θα πρέπει να σκεφτούμε με ανοικτό πνεύμα, να εμπλέξουμε την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να αξιοποιήσουμε υποτροφίες, να δημιουργήσουμε δομές μέσα από τις οποίες τα άτομα θα μπορούν να ξεδιπλώσουν τις ικανότητες τους σε συγκεκριμένους τομείς ή να αναπτύξουν νέες δεξιότητες οι οποίες να είναι ουσιαστικές για την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Να εξεταστεί η δυνατότητα κινήτρων για την εργοδότηση ατόμων που αξιοποιούν το σχέδιο εξόδου. Μέσα από την πρόταση μας θέτουμε ως ευθύνη της αρμόδιας αρχής και στην προκειμένη του Υπουργείου Εργασίας την ετοιμασία ενημερωτικού υλικού και εκστρατειών για την ενημέρωση του σχεδίου εξόδου σε γλώσσα κατανοητή προς τα θύματα. Θέτουμε, ως κομμάτι της νομοθεσίας, την υποχρέωση του αρμόδιου Υπουργείου Εργασίας να διενεργεί εκστρατείες ενημέρωσης για την νομοθεσία σε σχολεία, πανεπιστήμια στο στρατό κ.ο.κ. Το σημαντικότερο όλων για εμάς είναι η συντομότερη απο-νομιμοποίηση στις συνειδήσεις της νέας γενιάς, της πρακτικής να αγοράζουμε ανθρώπινα κορμιά. Προτείνουμε την ίδρυση Συμβούλιου 12 μελών με τη συμμετοχή MKO αναθέτοντας τους την ευθύνη να υποβάλλουν εισηγήσεις προς την αρμόδια αρχή για τη διαμόρφωση του Στρατηγικού Σχεδίου Εξόδου, να παρακολουθούν την εφαρμογή του Σχεδίου και να ετοιμάζουν ετήσια έκθεση για τον βαθμό που η εφαρμογή έχει επιδράσει στον περιορισμό της πορνείας και της εμπορίας προσώπων στην Κύπρο, να ετοιμάσουν μελέτες για την κατάσταση της πορνείας στη Δημοκρατία και τη διασύνδεση της με τα κυκλώματα εμπορίας ώστε να υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα. Τέλος στο άρθρο 7 ποινικοποιούμε την αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών, τον πελάτη για την αγορά αλλά ακόμη και για την προσπάθεια αγοράς αντίστοιχα με τις πρόνοιες που υπάρχουν στην Σουηδική Νομοθεσία. Οι ποινές είναι πράγματι μικρές και δεν θα διαφωνήσω με όποιο ή όποια σταθεί σε αυτό, αλλά στόχος μας σε πρώτο στάδιο δεν ήταν να γεμίσουμε τις φυλακές με πελάτες. Αυτό έπραξε και η Σουηδία εισάγοντας ένα εξωδικαστικό τρόπο λύσης, ένα πρόστιμο. Στόχος μας τουλάχιστο στο πρώτο στάδιο είναι η ενημέρωση, η λειτουργία του σχεδίου εξόδου και μια απότομη μείωση της ζήτησης με την γνώση ότι πλέον αυτό είναι παράνομο».
Το χειρότερο νομικό καθεστώς
Στη δική του παρέμβαση ο Γιώργος Λουκαϊδης σχολίασε αρχικά «την ελάχιστη παρουσία του ανδρικού φύλου στην εκδήλωση». Πρόσθεσε ότι ζήτησε να απευθύνει αυτό τον χαιρετισμό «δηλώνοντας την πρόθεση και την ετοιμότητα μας να μην αφήσουμε μόνο τις γυναίκες στελέχη του κόμματος και την ΠΟΓΟ να δώσουν αυτή τη μάχη, αλλά να τη δώσουμε και οι άνδρες στελέχη του κόμματος και βουλευτές στην προσπάθεια να πείσουμε την κοινωνία σε ένα δύσκολο εγχείρημα που έχουμε μπροστά μας. Ένα πράγμα είναι εντελώς ξεκάθαρο. Το υφιστάμενο νομικό καθεστώς είναι ίσως το χειρότερο που θα μπορούσε να υπάρξει. Τα «ναι μεν αλλά» που υπάρχουν στο ζήτημα της πορνείας στην κυπριακή έννομη τάξη έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε η πορνεία σήμερα στη χώρα μας να αφήνει εκατοντάδες γυναίκες στο έλεος του υπόκοσμου. Στην απόφαση μας ότι ορθότερη επιλογή είναι η ποινικοποίηση της αγοράς σεξουαλικών υπηρεσιών έπαιξαν ρόλο και τα συγκριτικά συμπεράσματα από άλλες χώρες που ακολουθούν εκ διαμέτρου αντίθετoυς δρόμους στο ζήτημα αυτό. Είδαμε τον αντίκτυπο που είχε η εφαρμογή μιας τέτοιας πρακτικής στη Σουηδία ή αντίστοιχη προσπάθεια που γίνεται και στη Γαλλία, συγκρίνοντας τα με την κατάσταση (της νομιμοποίησης της πορνείας) που επικρατεί στη Γερμανία και την Ολλανδία».
Ένας κεραυνός στο κεφάλι του διακινητή…
Η Ρίτα Σούπερμαν ανέφερε στη διάρκεια της συζήτησης ότι «είναι πολύ υπέρ της υπό συζήτηση πρότασης γιατί προωθεί την ισότητα των δύο φύλων. Δεν είναι καθόλου υγιές τον 21ο αιώνα – πρόσθεσε - ένας άνθρωπος ν’ αγοράζει τον άλλο για να ικανοποιήσει κάποιες σεξουαλικές ανάγκες του. Και δεν δέχομαι αυτό που λέγεται ότι υπάρχουν ανάπηροι ή υπέρβαροι άντρες που δεν μπορούν να βρουν κάποιο άτομο για σεξ...Θα το αντιστρέψω αυτό, λέγοντας ότι υπάρχουν και ανάπηρες γυναίκες και υπέρβαρες γυναίκες και γυναίκες με άλλα προβλήματα και όμως κανένας δεν το συζήτησε αυτό»… Η κυρία Σούπερμαν έκανε την παρουσίαση της υπό μορφή power point και αναφέρθηκε στη διαδικασία εξέλιξης της εμπορίας προσώπων τονίζοντας ότι «μαζί με την εμπορία διαπράττονται παράλληλα άλλα εγκλήματα όπως βιασμοί, πλαστογραφίες, απαγωγές, σεξουαλική εκμετάλλευση, φοροδιαφυγή και άλλα». Και προσθέτοντας χαρακτηριστικά ότι «99% των διακινητών παραμένουν ανενόχλητοι, καθώς είναι πιο πιθανό ένας διακινητής/σωματέμπορος να κτυπηθεί από…κεραυνό και λιγότερο πιθανό να συλληφθεί να διωχθεί και να καταδικαστεί». Συνέχισε με τα εξής: «Η επίδραση της εκμετάλλευσης στα θύματα που βρίσκονται συνεχώς υπό τον έλεγχο των εκμεταλλευτών τους είναι το ψυχολογικό τραύμα, αισθήματα φόβου, σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, επικίνδυνες αποβολές και άλλα. Όταν υπηρετούσα στο Γραφείο της Αστυνομίας για Καταπολέμηση της Εμπορίας Προσώπων τα τελευταία χρόνια, ελάχιστα ήταν τα θύματα που δεν είχαν μεταδιδόμενες ασθένειες – σχεδόν όλα τα θύματα ήταν άρρωστα είτε με ηπατίτιδα, είτε με έϊτς, είτε με άλλες αρρώστιες. Το προφίλ των θυμάτων σεξουαλικής εκμετάλλευσης στην Κύπρο είναι γυναίκες 18 - 35 χρόνων που έχουν οικονομική ανάγκη και με κοινά χαρακτηριστικά ότι έχουν μεγαλώσει σε ορφανοτροφεία, γνώρισαν βία στην οικογένεια, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, δεν είχαν ευκαιρίες μόρφωσης ή ευκαιρίες για εργοδότηση, ήταν κοπέλες που βρίσκονταν ήδη στην πορνεία, με περιορισμένες ικανότητες και δεξιότητες. Στην Κύπρο είδαμε Βουλγάρες και Βιετναμέζες στο δρόμο, άλλες Βουλγάρες, Ρωσίδες, Ουκρανές, Μολδαβές, Κινέζες σε διαμερίσματα - και σε πιο μικρό βαθμό Κύπριες».
Τέσσερις ποινικές πρακτικές
Σε ό,τι αφορά τις προσεγγίσεις που υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη, η Ρ. Σούπερμαν είπε ότι επικρατούν τέσσερις διαφορετικές ποινικές πρακτικές για την πορνεία: α) νομιμοποίηση (θεωρείται επάγγελμα) στη Γερμανία, Ελλάδα, Αυστρία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Λετονία, Ελβετία, Ρουμανία, Τσεχία και Πολωνία β) ποινικοποίηση όλων των εμπλεκομένων δηλαδή και της γυναίκας στην πορνεία και του πελάτη, μόνο σε μια ευρωπαϊκή χώρα τη Λιθουανία γ) ποινικοποίηση κάποιων μορφών πορνείας (η πώληση σεξ δεν απαγορεύεται αλλά κάποιες μορφές τιμωρούνται) όπως στην Κύπρο όπου η διατήρηση οίκου ανοχής είναι ποινικό αδίκημα, στην Ισπανία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Σλοβακία και δ) ποινικοποίηση πελάτη/αποποινικοποίηση πώλησης που είναι το σουηδικό/σκανδιναβικό μοντέλο και ισχύει στη Σουηδία (από το 1999), Γαλλία, Ισλανδία, Ιρλανδία και Νορβηγία. Μη ευρωπαϊκά κράτη που το έχουν ακολουθήσει είναι ο Καναδάς και το Ισραήλ.
Σωματέμποροι στην Κύπρο ενοικιάζουν…δρόμους!
«Πολλοί λένε άλλο είναι η εμπορία προσώπων και άλλο η πορνεία, αλλά εγώ δεν είμαι σίγουρη γι’ αυτό», είπε η κυρία Σούπερμαν. «Όταν εντοπίζεται μια κοπέλα να εκπορνεύεται στο δρόμο ή σε ένα διαμέρισμα», συνέχισε, «αυτό που βλέπουμε είναι μια κοπέλα στην πορνεία και όχι μια κοπέλα θύμα εμπορίας προσώπων. Η εμπορία προσώπων είναι κρυφό αδίκημα και δεν είναι ποτέ εμφανές από μόνο του. Είναι λοιπόν θύμα εμπορίας ή πόρνη; Αυτό χρειάζεται πολλή διερεύνηση για να ξεκαθαριστεί. Πολλές φορές η κοπέλα δεν γνωρίζει αν βρίσκεται κάποιος πίσω της, πώς διεξάγεται η δουλειά, ποιος παίρνει τα λεφτά και ποιος βρίσκεται πίσω. Σίγουρα τα θύματα εμπορίας εντοπίζονται σε παράνομες, αλλά και σε νόμιμες επιχειρήσεις - παλαιότερα ήταν τα καμπαρέ, σήμερα είναι μπυραρίες και ινστιτούτα μασάζ όπου κρύβεται η εμπορία προσώπων μέσω της εκμετάλλευσης των κοπέλων στην πορνεία. Άρα η πορνεία τροφοδοτεί την εμπορία. Οι κοπέλες που βρίσκονται στην πορνεία προτιμούνται για εκμετάλλευση από τους διακινητές και τα κυκλώματα εμπορίας γιατί αποτελούν ευκολότερη λεία για εκμετάλλευση. Δηλαδή θα προχωρήσουν σε μια συμφωνία, θα παρέχει ο διακινητής το διαμέρισμα και τους πελάτες και θα μοιράζονται τα κέρδη με ανάλογα ποσοστά. Κάπου εκεί ξεκινά η εμπορία – όταν δηλαδή η κοπέλα εξαπατείται, δεν παίρνει τα λεφτά της, ελέγχεται και κλειδώνεται ή με άλλο τρόπο τυγχάνει εκμετάλλευσης από τον σωματέμπορο. Οι κοπέλες που είναι στην πορνεία παραδοσιακά αποδοκιμάζονται από την κοινωνία και από το δικαστικό σύστημα. Μια κοπέλα που είναι πόρνη και θα πάει μάρτυρας στο δικαστήριο, πολύ πιο δύσκολα θα γίνει πιστευτή ότι είναι θύμα εμπορίας. Είχαμε πολλά παραδείγματα κοπέλων που κρίθηκαν από το δικαστήριο αναξιόπιστες, μόνο και μόνο γιατί βρίσκονταν στην πορνεία για μεγάλο χρονικό διάστημα». Η ομιλήτρια αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα παραδείγματα αλλοδαπών γυναικών που εξαναγκάστηκαν να εκπορνευτούν στην Κύπρο, σε διαμερίσματα, ακόμα και στο δρόμο. Εξήγησε ότι «ο διακινητής ενοικίαζε το δρόμο (!) στις κοπέλες για πορνεία (για 200 ευρώ την εβδομάδα) και ήταν πολύ δύσκολο να στοιχειοθετηθεί ποινικό αδίκημα».
Ένα δήθεν εργασιακό περιβάλλον
«Πώς η νομιμοποίηση της πορνείας διευκολύνει την εμπορία;», διερωτήθηκε η Ρ. Σούπερμαν. «Η νομιμοποίηση της πορνείας», πρόσθεσε, «διευκολύνει την ανάμιξη των κυκλωμάτων σε ένα δήθεν εργασιακό περιβάλλον. Έτσι δυσκολεύει τις Αρχές να εντοπίσουν και τιμωρήσουν τους σωματέμπορους. Η νομιμοποίηση της πορνείας διευρύνει την αγορά εμπορικού σεξ, ανοίγει αγορές για εγκληματικές επιχειρήσεις και δημιουργεί ένα ασφαλές καταφύγιο για εγκληματίες που διακινούν ανθρώπους στην πορνεία. Τα δίκτυα οργανωμένου εγκλήματος δεν δηλώνονται στην κυβέρνηση, δεν πληρώνουν φόρους και δεν προστατεύουν τις πόρνες. Η νομιμοποίηση απλώς διευκολύνει την ανάμειξή τους με έναν δήθεν ρυθμιζόμενο σεξουαλικό τομέα και καθιστά πιο δύσκολο για τους εισαγγελείς να εντοπίσουν και να τιμωρήσουν όσους εμπορεύονται ανθρώπους. Τα μέτρα που προσπαθούν να πάρουν τα κράτη για να ρυθμίσουν την πορνεία όπως οι ιατρικές εξετάσεις ή ο έλεγχος μέσω αδειοδοτήσεων δεν αντιμετωπίζουν το κυριότερο πρόβλημα: Τη συνεχή κακοποίηση και βία που αποτελούν την εμπειρία της πορνείας και θυματοποιούν βάναυσα όσους έχουν παγιδευτεί σ’ αυτήν. Η πορνεία καταστρέφει τις γυναίκες και τα παιδιά σωματικά, ψυχικά, συναισθηματικά και πνευματικά. Η ανάρρωση διαρκεί χρόνια, ακόμη και δεκαετίες - συχνά η ζημιά δεν μπορεί ποτέ να διορθωθεί».
Περί της εθελούσιας συμμετοχής…
Σταχυολογουμε πιο κάτω μέρος της συζήτησης που ακολούθησε τις βασικές παρεμβάσεις:
Τζόζη Χριστοδούλου σύμβουλος Υπουργού Εξωτερικών για Θέματα Φύλου: «Η πρόταση δεν είναι πλήρως συμβατή με το σουηδικό μοντέλο και πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι ποινικοποιείται η αγορά υπηρεσιών και όχι οι γυναίκες που είναι στην πορνεία. Και ότι δεν θα λαμβάνεται υπόψη αν η γυναίκα συγκατατίθεται στην αγορά υπηρεσιών όπως και στην εμπορία προσώπων. Επίσης να περιληφθεί εκτός από την πορνεία στο δρόμο, η ηλεκτρονική πορνεία, οι υπηρεσίες συνοδών, τα μασατζίδικα, για ένα πιο ολοκληρωμένο σχέδιο».
Δώρος Πολυκάρπου Εκτελεστικός Διευθυντής Κίνησης για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό (ΚΙΣΑ): «Κανένας μη κυβερνητικός οργανισμός ή οργανισμός έρευνας στην Κύπρο δεν έχει εικόνα τι πραγματικά συμβαίνει στην κυπριακή κοινωνία στα θέματα αυτά. Θεωρώ ότι οδεύουμε με κάποιες ιδεολογικές και συναισθηματικές προσεγγίσεις του θέματος αυτού, αλλά όχι με βάση τα δεδομένα. Δεν υπάρχει κανένας οργανισμός που να εργάζεται με άτομα που παρέχουν υπηρεσίες σε αυτό τον τομέα. Και πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κατά πόσο μιλούμε για άτομα γενικά ή για γυναίκες ειδικά, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τις μορφές της πορνείας, τι σημαίνει σεξουαλική εκμετάλλευση και σεξουαλικές υπηρεσίες. Αν πρόθεση μας ήταν να αξιολογήσουμε τον τομέα αυτό και να κάνουμε ένα σχεδιασμό στο πώς να τον διαχειριστούμε, με τον σεβασμό στην αυτοδιάθεση των ατόμων που εργάζονται σε αυτό τον τομέα, θα ήμασταν απόλυτα σύμφωνοι. Είμαι υπέρ της αξιολόγησης της κατάστασης, είμαι υπέρ της αυτοδιάθεσης των ατόμων, αλλά ξέρετε π. χ. πόσα παιδιά πήραμε από τις οικογένειες τους για να τα προστατεύσουμε και είναι στα ψυχιατρεία; Το λέω αυτό γιατί χρειάζεται μακροχρόνια δουλειά με αυτούς τους ανθρώπους αν θέλουμε να τους βοηθήσουμε να σταθούν στα πόδια τους και όχι να τους στερήσουμε τον μόνο τρόπο επιβίωσης τους. Θεωρούμε ότι η προσπάθεια και η σύνδεση τούτου με την έμμεση ποινικοποίηση των ατόμων που εργάζονται σε αυτό τον τομέα, όχι μόνο δεν θα φέρει το αποτέλεσμα που νομίζουμε ότι θα φέρει, αλλά αντίθετα μάλλον θα φέρει συγκάλυψη, θα τις κάνει πιο ευάλωτες, ακόμα και αν δεχτούμε την ιδέα ότι δεν υπάρχει εθελούσια συμμετοχή ατόμων σε αυτή την παροχή υπηρεσιών – ιδέα που εγώ αμφισβητώ. Μεγάλη μερίδα των γυναικών που προσφέρουν υπηρεσίες σε αυτό τον τομέα είναι μετανάστριες γυναίκες. Αν θέλαμε να καταπολεμήσουμε αυτό το φαινόμενο υπάρχουν δυο τρία πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε στον τομέα της μεταναστευτικής πολιτικής και στα δικαιώματα των γυναικών αυτών και να βοηθήσουμε πολύ περισσότερες γυναίκες από αυτό που νομίζουμε ότι θα κάνουμε μέσα από αυτή την ποινικοποίηση. Τι γίνεται σήμερα με τις μετανάστριες που προσφέρουν υπηρεσίες αγοραίου έρωτα; Συλλαμβάνονται, απελαύνονται και τελειώνει το θέμα - νομίζουμε. Να ρωτήσω το εξής: Μια μετανάστρια γυναίκα που παίρνει είκοσι ευρώ (και πολλά είπα…) για να προσφέρει σεξουαλικές υπηρεσίες σε ένα ηλικιωμένο, θα μπει κάτω από ειδικό πρόγραμμα προστασίας ως άτομο που προσφέρει σεξουαλικές υπηρεσίες; Αν έτσι θα γίνεται, σας λέω ότι το 90% των μεταναστριών θα ονειρεύεται να βρεθεί σε αυτή την κατάσταση για να τελειώσει επιτέλους το μαρτύριο και η εκμετάλλευση που ζουν καθημερινά σε αυτή τη χώρα. Γιατί τι γίνεται στην πραγματικότητα αυτή τη στιγμή; Ξέρετε πόσες μετανάστριες γυναίκες μέσα από το μεταναστευτικό μοντέλο που έχουμε, παρακαλούν να ήταν θύματα εμπορίας για να έχει ένα τέλος η εκμετάλλευση και ο βιασμός τους, δεδομένου ότι όταν αναγνωριστούν ως θύματα εμπορίας μπαίνουν σε καθεστώς προστασίας; Ξέρετε πόσες μετανάστριες είναι σε γάμους όπου είναι αναγκασμένες να υπόκεινται καθημερινά βιασμούς, εκμετάλλευση και βία για να μπορέσουν να πάρουν καθεστώς παραμονής σε αυτή τη χώρα, επειδή το καθεστώς νομιμότητας που τους παρέχουμε είναι τόσο ευάλωτο; Νομίζω συνεπώς ότι πρέπει να δούμε πραγματικά τι θέλουμε να κάνουμε και θεωρώ ότι μέσα από αυτή τη νομοθεσία, μάλλον τα αντίθετα αποτελέσματα θα έχουμε. Αυτή είναι η δική μας εκτίμηση και μακάρι να κάνουμε λάθος».
Ρίτα Σούπερμαν: «Εγώ θεωρώ ότι αυτή η νομοθεσία είναι το πρώτο βήμα για να αντιμετωπισθεί η κατάσταση χωρίς να λέω ότι θα λύσει όλα τα προβλήματα. Σίγουρα από κάπου πρέπει να αρχίσουμε και είναι ένα καλό βήμα. Δεν συμφωνώ ότι πρέπει να εντάξουμε μέσα στη νομοθεσία όλες τις μορφές ή όλους τους χώρους όπου γίνεται πορνεία γιατί αυτό αλλάζει συνεχώς. Πρέπει να βάλουμε στο σχέδιο εξόδου την εξατομικευμένη αξιολόγηση του κάθε προσώπου, δηλαδή το σχέδιο να μην είναι για όλους το ίδιο αλλά να βασίζεται στα δεδομένα του κάθε ατόμου ξεχωριστά. Όσον αφορά το τι είναι οι σεξουαλικές υπηρεσίες, για μένα είναι η οποιαδήποτε σεξουαλική δραστηριότητα η οποία προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όσον αφορά τις μετανάστριες γυναίκες, θεωρώ ότι δεν απελαύνονται οι μετανάστριες όπως υποστήριξε ο κ. Πολυκάρπου γιατί οι περισσότερες είναι αιτήτριες ασύλου».
Σουσάνα Παύλου Διευθύντρια Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου (MIGS): «Θεωρούμε πολύ σημαντική αυτή την πρόταση νόμου και στηρίζουμε την ποινικοποίηση της αγοράς σεξουαλικών υπηρεσιών. Θέλω να απαντήσω στον Δώρο Πολυκάρπου για το ιδεολογικό θέμα. Σίγουρα το σημείο εκκίνησης μας είναι ιδεολογικό. Θεωρούμε ότι η πορνεία δεν αποτελεί ελεύθερη επιλογή και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές πολιτιστικές οικονομικές και πολιτικές συνθήκες των γυναικών – και των ανδρών - σε μια δεδομένη κοινωνία. Η πορνεία δεν είναι ούτε θέμα σεξουαλικότητας. Δεν υπάρχει σεξουαλική πράξη ή πρακτική που να στηρίζεται αποκλειστικά στην πορνεία και δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μεταξύ δύο ανθρώπων σε μια ισότιμη σχέση. Είναι ιδεολογικό θέμα αφού η πορνεία είναι θέμα πατριαρχίας. Είναι ο απόλυτος τρόπος με τον οποίο οι άντρες ελέγχουν το σώμα των γυναικών και τη σεξουαλικότητα τους μέσα από την ανταλλαγή χρημάτων. Όμως πρέπει να πω ότι έχω προβληματισμούς – κι αυτό δεν σημαίνει ότι το Ινστιτούτο δεν στηρίζει αυτή την πρόταση νόμου – και συμφωνούμε με τη Τζόζη Χριστοδούλου ότι πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι ποινικοποιείται ο πελάτης και όχι το άτομο που είναι στην πορνεία. Όσον αφορά την εφαρμογή, συμφωνώ ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα τεράστιο κενό όσον αφορά το κράτος πρόνοιας, όσον αφορά την πολιτική μετανάστευσης που σπρώχνει τις μετανάστριες στην πορνεία – στο survival sex – και διερωτώμαι κατά πόσο μπορεί αυτή τη στιγμή να ανταποκριθεί το κράτος στο σχέδιο εξόδου, με τις πρόνοιες του οποίου συμφωνώ απόλυτα. Παρόλο λοιπόν ότι στηρίζουμε την πρόταση ως Ινστιτούτο, μας προβληματίζει το ενδεχόμενο να δημιουργήσουμε ακόμα μια κατηγορία θυμάτων ή ευάλωτων ατόμων προσφέροντας τους κάποιες υπηρεσίες στήριξης ενώ υπάρχει ένα τεράστιο κενό ευρύτερα».
Σκεύη Κουκουμά: «Να πω ότι ενστερνιζόμαστε τις ανησυχίες του Δώρου Πολυκάρπου γιατί η κατάσταση στη μεταναστευτική πολιτική είναι τραγική και είναι πραγματικά τραγικό να προτιμά μια γυναίκα να καταλήξει θύμα εμπορίας για να βρει στήριξη και καθοδήγηση»...
*Σύντομες παρεμβάσεις στη συζήτηση έκαναν επίσης η Μαρίνα Σταυρινού (ΠΕΟ), Ρούλα Μαυρονικόλα (Σοσιαλιστική Γυναικεία Κίνηση), Μαρία Συκοπετρίτου (ΓΟΔΗΚ), Αντιγόνη Παπαδοπούλου (ΔΗΠΑ) και Έλενα Πισσαρίδου (Oργάνωση Προστασίας Θυμάτων Σεξουαλικής Βίας και Εκμετάλλευσης ΣΤΙΓΜΑ).
