Στις 23 Ιουνίου το καθεστώς του Ιράν αγνόησε τις προειδοποιήσεις του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ και επιτέθηκε σε αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στο Κατάρ και το Ιράκ. Οι πύραυλοι ήταν ορατοί πάνω από τους ουρανοξύστες στη Ντόχα, την πρωτεύουσα του Κατάρ. Αν και οι ζημιές και οι απώλειες φαίνονται ελάχιστες, ο πόλεμος έχει φτάσει στον Κόλπο, του οποίου οι λαμπερές πόλεις προσφέρουν μια εναλλακτική όψη της Μέσης Ανατολής και του οποίου την ενέργεια χρειάζεται ο κόσμος. Οι επιθέσεις εκτός Ιράν συνοδεύονται από μια ξαφνική, απειλητική μετατόπιση της εξουσίας στο εσωτερικό της χώρας. Οι σκληροπυρηνικοί στρατιωτικοί αρπάζουν την εξουσία από τους κληρικούς. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι προσπαθούν να αποσυρθούν από τον πόλεμο τώρα, αποδεχόμενοι την εκεχειρία που πρότεινε ο Τράμπ και εφαρμόζεται από την Τρίτη το πρωί, προκειμένου να πολεμήσουν μια άλλη μέρα. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, θα μπορούσε να σημαίνει και κάτι άλλο: ότι το καθεστώς θα γίνει πιο ακραίο, και όχι πιο ρεαλιστικό.
Σενάριο επιβίωσης
Ένας λόγος για αυτή την αλλαγή είναι ότι η ελίτ του Ιράν φοβάται ότι βρίσκεται σε μια μάχη για τη διατήρηση του πολιτικού συστήματος της χώρας. Ο κ. Τραμπ έχει δηλώσει ότι ενδέχεται να εγκρίνει την ανατροπή της κληρικο-στρατιωτικής τάξης. «Γιατί να μην υπάρξει αλλαγή καθεστώτος;», ρώτησε στις 22 Ιουνίου. Οι επιθέσεις εναντίον μη πυρηνικών στόχων έχουν κινητοποιήσει τμήματα του εξοργισμένου ιρανικού κοινού που υποστηρίζει το καθεστώς. Αλλά το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι, ως αποτέλεσμα του πολέμου, έχει σημειωθεί μια αλλαγή σε όσους κατέχουν την εξουσία στην κορυφή. Οι στρατιωτικοί έχουν αποκτήσει υπεροχή έναντι των θρησκευτικών κληρικών για πρώτη φορά από την ιρανική επανάσταση του 1979. Και δεν είναι μετριοπαθείς.
Η αλλαγή στην ηγεσία θα μπορούσε να αλλάξει δραματικά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο Ιράν. Οι σκληροπυρηνικοί ήταν πάντα αντίθετοι στις συνομιλίες με τις ΗΠΑ. Θυμούνται τον Μουαμάρ Καντάφι, τον δικτάτορα της Λιβύης, ο οποίος παρέδωσε τα όπλα μαζικής καταστροφής σε αντάλλαγμα για την άρση των κυρώσεων, και τον Σαντάμ Χουσεΐν, ο οποίος παραχώρησε στους επιθεωρητές του ΟΗΕ απεριόριστη πρόσβαση στο Ιράκ. Και οι δύο ανατράπηκαν από τις δυτικές επεμβάσεις. Τώρα, ακόμη και οι μετριοπαθείς αισθάνονται προδομένοι: ο τελευταίος γύρος συνομιλιών με την Αμερική, που είχε προγραμματιστεί για τις 15 Ιουνίου, τους ξεγέλασε και τους έκανε να χαλαρώσουν την προσοχή τους, ακριβώς τη στιγμή που το Ισραήλ επιτέθηκε.
Και μπορεί να ακολουθήσουν και άλλα. Λίγες ώρες μετά την αμερικανική επίθεση, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγκί, προειδοποίησε για «αιώνιες συνέπειες». Το κοινοβούλιο του Ιράν ψήφισε το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, ενός στρατηγικού σημείου από το οποίο διέρχεται το 30% των θαλάσσιων προμηθειών πετρελαίου (η ψήφος του δεν είναι δεσμευτική). Εξετάζει επίσης ένα νομοσχέδιο που απαιτεί από το Ιράν να αποσυρθεί από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων και να διακόψει τη συνεργασία με τον πυρηνικό οργανισμό εποπτείας του ΟΗΕ, τη Διεθνή Οργάνωση Ατομικής Ενέργειας.
Παύση;
Το μεγάλο ερώτημα είναι αν το καθεστώς θα κάνει τώρα μια παύση ή θα επιδιώξει κάτι χειρότερο. Κάποιοι προσπάθησαν να υποβαθμίσουν τις επιπτώσεις των αμερικανικών επιθέσεων κατά των υπόγειων εγκαταστάσεων στο Φορντό και σε δύο άλλες τοποθεσίες, ίσως για να κερδίσουν χρόνο και μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών για να ανταποδώσουν τα πυρά. Ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ γιόρταζε την «μνημειώδη» καταστροφή των κύριων πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, οι ηγέτες του Ιράν αρχικά επισήμαναν την απουσία ραδιενέργειας και αμφισβήτησαν την αποτελεσματικότητά τους. Οι αμερικανικές βόμβες ήταν μόνο διπλάσιες σε μέγεθος από αυτές που χρησιμοποίησε το Ισραήλ για να χτυπήσει το καταφύγιο του ηγέτη της Χεζμπολάχ στη Βηρυτό πέρυσι, και οι θάλαμοι του Φορντό βρίσκονται 25 φορές πιο βαθιά από αυτό.
Ωστόσο, χωρίς έναν αξιόπιστο μεσολαβητή και χωρίς προφανή διέξοδο, οι πιο νηφάλιοι φαίνεται να έχουν παραγκωνιστεί. Πολλοί στρατηγοί είναι πρόθυμοι να συνεχίσουν τις επιθέσεις τους εναντίον του Ισραήλ, οι οποίες, όπως υποστηρίζουν, έχουν διαρρήξει την αύρα ανίκητου που το περιβάλλει, αλλά παραδέχονται ότι η καταστροφή του 50% των εκτοξευτών πυραύλων τους από το Ισραήλ έχει επιβραδύνει το ρυθμό. Ωστόσο, πιο προηγμένα συστήματα, πιθανώς εκτοξευόμενα από τη θάλασσα, πρόκειται να έρθουν, λέει ο Μοχσέν Ρεζάι, πρώην διοικητής του IRGC.
Μια όλο και μεγαλύτερη ομάδα σκληροπυρηνικών αυξανόμενη υποστηρίζει την κατασκευή μιας βόμβας. Κατά την περίοδο που προηγήθηκε της αμερικανικής επίθεσης, το Ιράν απομάκρυνε τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου και ίσως και τους φυγοκεντρητές από τους στόχους, ισχυρίζεται ένας εσωτερικός πληροφοριοδότης. Δορυφορικές εικόνες από τις 20 Ιουνίου δείχνουν μια ουρά φορτηγών στην πύλη του Fordow. Κάποιοι προτείνουν την πυροδότηση ενός πυρηνικού μηχανισμού για να αποδείξουν την ικανότητα του Ιράν. Άλλοι υποστηρίζουν την ρίψη μιας κεφαλής επικαλυμμένης με ουράνιο πολεμικής ποιότητας στο Τελ Αβίβ. «Σίγουρα θα επιδιώξουν να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. Είναι απολύτως καταστροφικό», υποστηρίζει ένας μεσολαβητής του Κόλπου.
Η μετάβαση από τη θρησκευτική στην στρατιωτική εξουσία έχει ορισμένα πλεονεκτήματα. Ο Αγιατολάχ Ρουχόλα Χομεϊνί, ο αρχικός ηγέτης της ιρανικής επανάστασης, προειδοποίησε να μην επιτραπεί στο IRGC να εμπλακεί στην πολιτική, φοβούμενος ότι θα καταργούσε τη θεοκρατία του. Με τους κληρικούς περιορισμένους στα σεμινάριά τους, ενδέχεται να υπάρξει χαλάρωση των θρησκευτικών περιορισμών του καθεστώτος. Τις τελευταίες ημέρες, η κρατική τηλεόραση έχει δείξει γυναίκες με μαλλιά που ξεπροβάλλουν από τις μαντίλες τους. Ωστόσο, η προοπτική του Ιράν να κυβερνάται επ' αόριστον από τη νέα του σούρα έχει και άλλες συνέπειες, μεταξύ των οποίων ένα ακόμη πιο στρατιωτικοποιημένο κράτος, αποφασισμένο να αψηφήσει και να εκδικηθεί, και πιο αδίστακτο στην καταστολή της εσωτερικής διαφωνίας. Ο έξω κόσμος συχνά υποθέτει ότι το καθεστώς του Ιράν επιδεικνύει απερίσκεπτη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά και επιθετικότητα επειδή διοικείται από θρησκευτικούς ηγέτες. Ο πραγματικός κίνδυνος προέρχεται από τους στρατιωτικούς: είναι χειρότεροι.
