Πρόταση νόμου για φορολόγηση των απροσδόκητων κερδών των κυπριακών τραπεζών (windfall gains tax) κατέθεσε το ΑΚΕΛ στη Βουλή των Αντιπροσώπων, λίγες εβδομάδες πριν από τις ευρωεκλογές και τις εκλογές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πρόκειται για μία ενέργεια την οποία είχε προαναγγείλει και ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός, ο οποίος είχε τονίσει πως η κυβέρνηση θα μελετούσε την πιθανότητα για επιβολή έκτακτου φόρου στα υπερκέρδη που ανακοίνωσαν για το οικονομικό έτος του 2023 οι τράπεζες, τα οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλονταν στην αύξηση των δανειστικών επιτοκίων, κυρίως τον τελευταίο ενάμιση χρόνο.
Για το συγκεκριμένο θέμα να υπενθυμίσουμε ότι είχε παρέμβει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία με αφορμή την απόφαση της ιταλικής κυβέρνησης να επιβάλει έκτακτο φόρο 40% στα απρόβλεπτα κέρδη των τραπεζών, εξέδωσε γνωμάτευση για το θέμα και τόνιζε επιπρόσθετα πως η ψαλίδα των επιτοκίων καταθέσεων και δανείων σταδιακά θα κλείσει από τη μεγάλη αύξηση που είχε σημειωθεί για να συγκρατήσει τον πληθωρισμό.
Παράλληλα, η ΕΚΤ σημείωνε ότι ο έκτακτος φόρος μπορεί να καταστήσει την προσέλκυση νέων ιδίων κεφαλαίων και τη χρηματοδότηση χονδρικής πιο δαπανηρή για τις τράπεζες, καθώς οι εγχώριοι και ξένοι επενδυτές μπορεί να έχουν λιγότερη όρεξη να επενδύσουν σε ιταλικά πιστωτικά ιδρύματα που έχουν πιο αβέβαιες προοπτικές.
Επιπλέον, η εισαγωγή ενός έκτακτου αναδρομικού φόρου αυξάνει, όπως τόνιζε, αδικαιολόγητα την αβεβαιότητα πολιτικής όσον αφορά το φορολογικό πλαίσιο, πλήττοντας την εμπιστοσύνη των επενδυτών και ενδεχομένως επηρεάζοντας και το κόστος χρηματοδότησης για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Επίσης, ο αναδρομικός του χαρακτήρας μπορεί να τροφοδοτήσει τις αντιλήψεις για ένα αβέβαιο φορολογικό πλαίσιο και να προκαλέσει εκτεταμένες δικαστικές διαμάχες, δημιουργώντας προβλήματα νομικής αβεβαιότητας.
Δικαιολογείται η επιβολή του ειδικού φόρου;
Δικαιολογείται όμως η επιβολή αυτού του ειδικού φόρου για τις κυπριακές τράπεζες και τι κίνδυνοι ελλοχεύουν σε περίπτωση ψήφισής του από τη Βουλή των Αντιπροσώπων;
Κατ' αρχάς είναι σημαντικό να τονίσουμε πως το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κύπρου από το 2013 και εντεύθεν αντιμετωπίζει μία σειρά από ιδιαίτερες προκλήσεις. Οι τράπεζες, είτε αρέσει σε κάποιους είτε όχι, θεωρούνται κρίσιμοι και βασικοί πυλώνες για την οικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη κάθε χώρας, καθώς αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία. Να υπενθυμίσουμε πως εδώ και χρόνια και μέχρι σήμερα οι τράπεζες καταβάλλουν ειδικό φόρο 0,15% επί των καταθέσεών τους, ο οποίος τους επιβάλλεται ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασής τους. Ο Ειδικός Φόρος εισήχθη ως ένας μηχανισμός για την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων μετά την κρίση του 2013, καθώς οι κυπριακές τράπεζες βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας από τις πιο βαθιές τραπεζικές κρίσεις στην Ευρώπη. Η επιβολή φόρου 0,15% επί των καταθέσεων δεν εξαρτήθηκε ποτέ από την κερδοφορία ή άλλες οικονομικές μεταβλητές των τραπεζών. Αυτό οδήγησε σε επιπρόσθετες επιβαρύνσεις ακόμη και κατά τις περιόδους όπου οι τράπεζες κατέγραφαν ζημιές ή είχαν ισχνή κερδοφορία.
Τα επιχειρησιακά και εποπτικά εμπόδια των τραπεζών
Οι τράπεζες στην Κύπρο αντιμετωπίζουν πολλαπλά επιχειρησιακά και εποπτικά εμπόδια. Η διατήρηση της κεφαλαιακής επάρκειας, οι αυξημένες απαιτήσεις για προβλέψεις και η διαχείριση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (NPLs) είναι μόνο μερικές από αυτές. Παράλληλα, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν υψηλό κόστος λειτουργίας, ενώ οι αποδόσεις προς τους μετόχους παραμένουν χαμηλές, δυσχεραίνοντας την προσέλκυση νέων επενδύσεων και την ανακεφαλαιοποίηση τους.
Επιπτώσεις του Ειδικού Φόρου
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι παρά τις προκλήσεις, τα τελευταία δέκα χρόνια ο Ειδικός Φόρος έχει συνεισφέρει περισσότερα από €500 εκατομμύρια στα δημόσια έσοδα. Αν και αυτή η συνεισφορά είναι σημαντική για το κράτος, ο φόρος έχει ασκήσει μία συνεχή πίεση στους τραπεζικούς ισολογισμούς, περιορίζοντας τις δυνατότητες για επανεπένδυση και ανάπτυξη.
Νομικό πλαίσιο και επενδυτικό περιβάλλον
Η σταθερότητα στο νομικό και επενδυτικό πλαίσιο είναι ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην κυπριακή οικονομία. Είναι ουσιαστικό το κράτος να διατηρήσει ένα σταθερό και δίκαιο φορολογικό περιβάλλον που θα ενθαρρύνει την επιχειρηματικότητα και τις ξένες επενδύσεις, παράλληλα με την προστασία της τραπεζικής υγείας.
Συνολική εκτίμηση και προτάσεις
Με δεδομένη τη συνεχιζόμενη πίεση από τον Ειδικό Φόρο και τις αναγκαίες υποχρεώσεις ανακεφαλαιοποίησης που έχουν ήδη υποστεί οι τράπεζες, προτείνεται μια αναθεώρηση του φόρου αυτού. Η μείωση ή η προσαρμογή του βάσει των κερδών θα μπορούσε να είναι δίκαιη και να βοηθήσει στην επίτευξη ισορροπίας μεταξύ δημόσιων αναγκών και τραπεζικής ανθεκτικότητας. Επιπλέον, η ενίσχυση του νομικού πλαισίου και η αποτελεσματική δικαστική απονομή θα συμβάλουν στη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος, δημιουργώντας ένα πιο ελκυστικό και ανθεκτικό οικονομικό περιβάλλον για το μέλλον.
Εξυγίανση τραπεζικών ισολογισμών
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε πως το τοπίο της οικονομικής ανάκαμψης στην Κύπρο παραμένει συνεχώς υπό εξέταση και αξιολόγηση από διεθνείς οργανισμούς, επενδυτές και τοπικούς φορείς. Η εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών είναι μια διαδικασία που απαιτεί σημαντικές προσπάθειες και οικονομική αυστηρότητα, όπως ακριβώς έγινε μετά την κρίση του 2013. Οι τράπεζες, μέσω των διαδικασιών εξυγίανσής τους, έχουν καταφέρει να μειώσουν τα μη εξυπητούμενα δάνεια και να βελτιώσουν την πιστωτική τους ικανότητα, ενισχύοντας έτσι την οικονομική τους βιωσιμότητα και να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών.
Ωστόσο, η σταθερότητα και η ανάπτυξη μιας οικονομίας δεν εξαρτώνται μόνο από την υγεία του τραπεζικού τομέα, αλλά και από πολλούς άλλους παράγοντες. Η δημιουργία ενός φιλικού επενδυτικού περιβάλλοντος που περιλαμβάνει σταθερό νομικό πλαίσιο, αποτελεσματική απονομή δικαιοσύνης και διαφάνεια στις κυβερνητικές διαδικασίες είναι κρίσιμο για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την προώθηση αναπτυξιακών προοπτικών. Ταυτόχρονα, η ευελιξία στην εφαρμογή κοινωνικών πολιτικών και η διαχείριση του δημοσίου χρέους μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής.
Για να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις, η Κύπρος πρέπει να εστιάσει σε στρατηγικές που προάγουν την οικονομική διαφοροποίηση, να ενισχύσει τον τουρισμό και τις υπηρεσίες, και να εξελίξει την υψηλή τεχνολογία και άλλους καινοτόμους τομείς. Επιπλέον, μια ισχυρή επικέντρωση στη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης και στην ενίσχυση των ανθεκτικών θεσμών μπορεί να εγγυηθεί ότι η οικονομία θα μπορέσει να ανταπεξέλθει σε μελλοντικές κρίσεις και να αναπτύξει μια βιώσιμη πορεία ανάπτυξης.
Επιβάλλεται σταθερότητα στο νομικό πλαίσιο
Για μια οικονομία όπως αυτή της Κύπρου είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχει σταθερότητα στο νομικό πλαίσιο, φιλικό επιχειρηματικό-επενδυτικό περιβάλλον, αμεσότητα στην απονομή δικαιοσύνης και αποτελεσματικές διαδικασίες σε κάθε επίπεδο. Τα συγκεκριμένα στοιχεία θα λειτουργήσουν θετικά για τις αξιολογήσεις της χώρας και των τραπεζών, θα δημιουργήσουν ευνοϊκό περιβάλλον προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων και θα απελευθερώσουν αναπτυξιακές προοπτικές, θα δώσουν ευελιξία εφαρμογής κοινωνικών πολιτικών και ευελιξία σε σχέση με τη διαχείριση του δημοσίου χρέους. Είναι άδικο μετά από χρόνια ζημιών και τεράστιων προσπαθειών για εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών να ναρκοθετείται το θετικό αποτέλεσμα, το οποίο προκύπτει μια δεκαετία μετά την κρίση του 2013. Ας ελπίσουμε πως στο τέλος θα επικρατήσει η λογική και όχι ο λαϊκισμός και οι ψηφοθηρικές ενέργειες των κομμάτων.
Τέλος, για την ιστορία, να υπενθυμίσουμε πως η ιταλική κυβέρνηση, αν και επέβαλε, αρχικά, έκτακτο φόρο 40% στα «υπερβολικά» κέρδη από τόκους για τις τράπεζες της χώρας, μετά από σωρεία αντιδράσεων προχώρησε σε μείωσή του, θέτοντας ανώτατο όριο το 0,01% του ενεργητικού τους.
