Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να μην είναι βέβαιη ότι οι χώρες της ΕΕ διαθέτουν αποτελεσματικά συστήματα που διασφαλίζουν ότι ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) της ΕΕ, ύψους €650 δισ., συμμορφώνεται με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα της ειδικής έκθεσης που δημοσίευσε την Δευτέρα το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ). Τα σχετικά συστήματα δικλίδων σε ορισμένες χώρες της ΕΕ παρουσιάζουν σημαντικές αδυναμίες.
Επιπλέον, οι έλεγχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εμφανίζουν κενά στο πεδίο κάλυψής τους. Το ΕΕΣ προειδοποιεί ότι, συνεπεία αυτών, τα κονδύλια ανάκαμψης από την πανδημία COVID-19 μπορεί να χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση μέτρων που δεν έχουν υποβληθεί σε αυστηρούς ελέγχους ως προς τη συμμόρφωσή τους με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις ή τις κρατικές ενισχύσεις.
Τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, ως δικαιούχοι κονδυλίων ανάκαμψης από την πανδημία, πρέπει να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με το σχετικό ενωσιακό και εθνικό δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις.
Για τον σκοπό αυτό, οι χώρες της ΕΕ πρέπει να διενεργούν εξακριβώσεις και ελέγχους για να διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων τους. Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να εξασφαλίζει ότι οι εθνικοί φορείς ελέγχουν τακτικά και αποτελεσματικά τη συμμόρφωση με τους κανόνες.
«Η μη συμμόρφωση με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις αποτελεί επίμονο πρόβλημα στις δαπάνες του προϋπολογισμού της ΕΕ και, όπως προκύπτει από τα ευρήματά μας, τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη δεν εστίασαν αρκετά στο ζήτημα αυτό από την αρχή», δήλωσε ο Jorg Kristijan Petrovič, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο. «Δεδομένου ότι, μέχρι τα τέλη του 2026, μένει ακόμη να επενδυθούν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ, ελπίζουμε ότι ο έλεγχός μας θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ.»
Παρότι οι κανόνες επιτρέπουν τη συνύπαρξη διαφορετικών συστημάτων δικλίδων του ΜΑΑ, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι οι περισσότερες από τις χώρες που έλεγξε παρουσίαζαν αδυναμίες όσον αφορά τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις.
Σημειώνεται ότι οι εθνικές αρχές αντιμετώπισαν προβλήματα όσον αφορά το πεδίο κάλυψης, την ποιότητα ή/και το χρονοδιάγραμμα των ελέγχων τους. Η εικόνα είναι πάντως καλύτερη για τις κρατικές ενισχύσεις. Ως επί το πλείστον διενεργούνταν έλεγχοι, οι οποίοι κάλυπταν τους βασικούς κινδύνους, όπως διαπίστωσε το κλιμάκιο ελέγχου. Ωστόσο, οι εθνικές αρχές ελέγχου του ΜΑΑ δεν είχαν γενικά αποκομίσει καμία βεβαιότητα σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενισχύσεις κατά την υποβολή των αιτημάτων πληρωμής.
Σύμφωνα με το ΕΕΣ, αυτό οφείλεται εν μέρει στους ασαφείς κανόνες, καθώς στις χώρες της ΕΕ δεν δόθηκαν λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με τον τρόπο ελέγχου των κανόνων της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις.
Ως εκ τούτου, στην αρχή οι ελεγκτικές εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επικεντρώνονταν στην απάτη, τη διαφθορά και τις συγκρούσεις συμφερόντων, και όχι στη συμμόρφωση με τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις και τις κρατικές ενισχύσεις. Έκτοτε, η Επιτροπή βελτίωσε τη στρατηγική ελέγχου της, αν και το ΕΕΣ εντόπισε και πάλι προβλήματα. Για παράδειγμα, δεν ελέγχθηκαν όλες οι χώρες της ΕΕ που έλαβαν χρηματοδότηση από τον ΜΑΑ στον ίδιο βαθμό λεπτομέρειας όσον αφορά τα συστήματα δικλίδων και ελέγχου τους για τις δημόσιες συμβάσεις.
Επιπλέον, το ΕΕΣ επισημαίνει ελλείψεις στα διορθωτικά μέτρα που έλαβαν οι χώρες της ΕΕ, γεγονός που ενδέχεται να αμβλύνει το αποτρεπτικό τους αποτέλεσμα. Στην πράξη, οι χώρες της ΕΕ δεν ανακτούν πάντα τα χρήματα που οφείλουν οι τελικοί αποδέκτες.
Στις περιπτώσεις που τα κονδύλια πράγματι ανακτώνται, δεν επιστρέφονται στον προϋπολογισμό της ΕΕ ούτε αφαιρούνται από μελλοντικές πληρωμές στο πλαίσιο του ΜΑΑ. Το ΕΕΣ αναγνωρίζει ότι πρόκειται για λογικό επόμενο αν ληφθεί υπόψη ο σχεδιασμός των κονδυλίων ανάκαμψης της ΕΕ, βάσει του οποίου κύρια προϋπόθεση για την πληρωμή είναι η ικανοποιητική εκπλήρωση των ορόσημων και των τιμών-στόχου.
Ωστόσο, προειδοποιεί επίσης ότι, στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι πληρωμές στο πλαίσιο του ΜΑΑ μπορούν να πραγματοποιηθούν στο ακέραιο, ακόμη και αν έχουν παραβιαστεί οι κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις ή τις κρατικές ενισχύσεις.
