Ελλάδα, Γαλλία... για να μείνουμε σε πιο πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις ή και Γερμανία, της οποίας ο κυβερνητικός σχηματισμός διαβιεί με αναταράξεις και η χώρα οδεύει σε εκλογές. Γενικότερα στην Ευρώπη, σήμερα, η Αριστερά έχει απωλέσει δυνάμεις. Έχει απωλέσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, ενώ, αντίθετα, η ακροδεξιά ενισχύεται. Η Αριστερά δεν καταφέρνει να πείσει, σε μια περίοδο, μάλιστα, φτωχοποίησης των μαζών, ανεργίας, ανέχειας, ανόδου της ξενοφοβικής ρητορικής, της μισαλλοδοξίας και των ακροτήτων. Η ακροδεξιά, ωστόσο, πετυχαίνει να πείσει τα ευρύτατα στρώματα των πολιτών να την εμπιστευτούν. Και μιλάμε για ομάδες πληθυσμού που έχασαν κάθε ελπίδα ότι η ζωή τους μπορεί να βελτιωθεί μέσα από τις ισχύουσες κυβερνητικές εξουσίες, μέσα από τους ισχύοντες δημοκρατικούς θεσμούς. Και ίσως αυτό να είναι και το τραγικό της υπόθεσης. Ότι, παρόλο που αναγνωρίζουν τον κίνδυνο, πολλές φορές τον βιώνουν κιόλας, κάνουν ακροδεξιές επιλογές.
Στην Ελλάδα, στη Γαλλία, όπως και στην Ισπανία και αλλού, οι πολίτες πίστεψαν σε μία Αριστερά που θα οδηγούσε σε έξοδο από τα αδιέξοδα που επέφερε η παγκόσμια οικονομική κρίση. Έχασε το στοίχημα η Αριστερά; Κατά πολλούς, ναι, και δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσουν, παρά μόνο να παραπέμψουν στην πανωλεθρία της Αριστεράς, πανευρωπαϊκά. Που στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, είναι κατακερματισμένη. Κι αυτός ο κατακερματισμός και η έλλειψη συνεννόησης μεταξύ των αριστερών κομμάτων, ενισχύουν ακόμα περισσότερο την ακροδεξιά, αφού τής αφήνουν χώρο.
Κατά άλλους, είναι, πλέον, γεγονός η αποδοχή της άκρας δεξιάς ως κανονικότητα. Και όπως έλεγε σε συνέντευξή του στον «Πολίτη» (16.6.24) ο Δημήτρης Ψαρράς, δημοσιογράφος, ερευνητής και συγγραφέας, «τα μέχρι χτες κυρίαρχα πολιτικά σχήματα επαναλαμβάνουν το παλιό σφάλμα: δείχνουν πρόθυμα να υιοθετήσουν μέρος του ακροδεξιού πολιτικού λόγου, ελπίζοντας ότι έτσι θα επαναπατρίσουν μέρος των παλιών ψηφοφόρων τους που έχουν μετατοπιστεί στην ακροδεξιά. Στην πραγματικότητα, μ’ αυτό τον τρόπο προκαλούν το ακριβώς αντίθετο: νομιμοποιούν τα ακραία πολιτικά συνθήματα και παρέχουν πιστοποιητικό “κανονικότητας” στους φορείς της ακροδεξιάς προπαγάνδας».
Η Ελλάδα, ως η πιο κοντινή, σε μας, χώρα, αποτελεί συνακόλουθα και το πιο κοντινό παράδειγμα για να αναλύσει κανείς την κατάσταση, όπως παρουσιάζεται στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες. Και της Κύπρου μη εξαιρουμένης, αλλά αυτό είναι θέμα άλλου ρεπορτάζ.
Τις απόψεις και εκτιμήσεις τους για τα δεδομένα σήμερα, με την απώλεια δυνάμεων στην Αριστερά και όσα περιβάλλουν αυτή την πραγματικότητα, καταθέτουν στον «Π» η Μαρία Γιαννακάκη, πρώην βουλευτής, ΓΓ Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, μέλος της ΚΕ της Νέας Αριστεράς και ο Κωνσταντίνος Ντάλτας, Managing Director της RedwolfOgilvy.
Αδύναμη και μη πειστική
«Η κατάσταση της Αριστερά στην Ελλάδα δεν διαφέρει από τα εκτεινόμενα στην υπόλοιπη Ευρώπη και τον κόσμο, τηρουμένων, πάντα των αναλογιών, όπως αυτές διαμορφώνονται από τις διαφορετικές ιστορικές διαδρομές και τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες. Παρόλο που το σύνολο του δυτικού κόσμου βρίσκεται σε αποδρομή - οι πλημμύρες στην Ισπανία είναι εκκωφαντικό παράδειγμα της οικολογικής κατάρρευσης - η Αριστερά, παγκοσμίως, εμφανίζεται αδύναμη και μη πειστική όσον αφορά στις λύσεις που προτείνει», σημειώνει η κα Γιαννακάκη. Και όπως εκτιμά, η άνοδος της ακροδεξιάς, ο ρατσισμός, η μισαλλοδοξία, η προβολή του «άλλου» ως αποδιοπομπαίου τράγου ο οποίος εποφθαλμιά την ευρωπαϊκή ευταξία και ευημερία είναι ακόμη μία απόδειξη ότι η πολιτική ατζέντα έχει αφεθεί, πανευρωπαϊκά, στα χέρια της Δεξιάς.
Επί τούτου, ο κ. Ντάλτας σημειώνει ότι στην Ελλάδα ακολουθείται ό,τι έχει συμβεί και στην υπόλοιπη Ευρώπη. «Στην αριστερά είχαν έναποθέσει τις ελπίδες τους μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων, από τη δεκαετία του ‘80 και του ’90 - κέντρο αριστερά, σοσιαλισμός, έως και πιο κοντά στην αριστερά, όπως είδαμε και στην Κύπρο με το ΑΚΕΛ και στην Ελλάδα με τον ΣΥΡΙΖΑ». Φαίνεται, όμως, ότι αυτές οι προσδοκίες ποτέ δεν κατάφεραν να φθάσουν και να περάσουν τον πολύ ψηλό πήχη σε επίπεδο πολιτικής από μέρους της Αριστεράς και όχι μόνο στην Ελλάδα και Κύπρο αλλά και σε άλλες χώρες, όπως στην Γαλλία, επισημαίνει ο κ. Ντάλτας. Κι όπως εξηγεί, η Αριστερά, την περίοδο της οικονομικής κρίσης, ιδιαίτερα, έλεγε πως μπορεί να δώσει λύσεις. «Δεν τις έδωσε και αυτό, βέβαια, το πληρώνει σήμερα», καταλήγει.
Διαφορετική είναι η εκτίμηση της κας Γιαννακάκη. «Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υπήρξε ένα τυχαίο γεγονός που αναδύθηκε από τη λαίλαπα των μνημονίων και τη κοινωνική απόγνωση. Είχε μακρά διαδρομή, αυτή της ιστορίας της Ανανεωτικής και Ριζοσπαστικής Αριστεράς στη χώρα, ακόμη και της κομμουνιστικής παράδοσης». Και αναφερόμενη στο σήμερα, εννέα χρόνια μετά την ιστορική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Γενάρη του 2015, «η Αριστερά, όπως έδειξαν και τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, εμφανίζεται αδύναμη και κατακερματισμένη, με το ΣΥΡΙΖΑ, πάλαι ποτέ βασικό και κραταιό πυλώνα της, βαριά τραυματισμένο. Αν και η παράσταση “Ο Κασσελάκης Πρόεδρος” έριξε την αυλαία, είναι μάλλον αδύνατο το κόμμα να μπορέσει να ανακτήσει την απολεσθείσα αξιοπρέπεια και αξιοπιστία του στην ελληνική κοινωνία, αφού, οι βασικοί συντελεστές της ανέλιξης του κ. Κασσελάκη στην ηγεσία, όχι μόνο παραμένουν εντός του, αλλά διεκδικούν και την προεδρία του κόμματος». Τούτων λεχθέντων, η κα Γιαννακάκη, απαντά και στο ερώτημα αν η νίκη του 2015 ήταν ένα πυροτέχνημα. Η έκφραση μίας κοινωνικής οργής μέσα στην οικονομική και κοινωνική μέγγενη των μνημονίων. «Ένα ατύχημα της ιστορίας, όπως ισχυρίζονται οι διαπρύσιοι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού, οι νόμιμοι ιδιοκτήτες της χώρας». Όποιοι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο, απαντά, «είναι σαφές ότι δεν γνωρίζουν ούτε την ιστορία της Αριστεράς, αλλά, κυρίως, δεν γνωρίζουν την ιστορία της χώρας και, ηθελημένα, διαγράφουν την ΕΑΜική αντίσταση, την αντίσταση στη δικτατορία των Συνταγματαρχών και πολλές άλλες στιγμές».
Απουσία αντιπολίτευσης
Για τον κ. Ντάλτα, ήταν τραυματική εμπειρία για την Ελλάδα η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Τόσο για την ικανότητά της να ασκήσει την εξουσία όσο και για την αξιοπιστία του πολιτικού της λόγου. Και δεν είναι τυχαία, σημειώνει, η σημερινή εικόνα που παρουσιάζει. «Και πλέον βλέπουμε κάποια άλλα κόμματα και με διαφορετική πολιτική ατζέντα, να καρπώνονται αυτό τον κόσμο της Αριστεράς». Και την ίδια ώρα συμφωνεί με την παρατήρηση μας, ότι η απουσία μιας δυνατής Αριστεράς, ενδεχομένως να έχει αντίκτυπο στην κοινωνία, στους εργαζόμενους, στους ευάλωτους ή σε άλλες κατηγορίες πληθυσμού. «Τεράστιος ο αντίκτυπος. Διότι μια σύγχρονη αριστερά, η οποία είναι περισσότερο σκεπτόμενη κοινωνικά, η κοινωνία την χρειάζεται. Και είναι πάρα πολύ χρήσιμη και επιτακτική η ανάγκη να υπάρχει σύγχρονη και δυνατή αριστερά, όπως και δεξιά. Αυτό σημαίνει και δημοκρατία. Άρα μια πληγωμένη αριστερά και μια αριστερά η οποία είναι πολυδιασπασμένη και κατακερματισμένη, σίγουρα δεν ωφελεί την κοινωνία, δεν ωφελεί τη δημοκρατία». Όπως και η απουσία μιας δυνατής αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα δεν είναι θετική εξέλιξη, προσθέτει. «Κι όχι μόνο στην Ελλάδα, σε οποιοδήποτε χώρα η αξιωματική αντιπολίτευση είναι εκεί για να ελέγχει, να επικρίνει, να προσφέρει και επίσης να προτείνει λύσεις. Άρα, αν δεν υπάρχει, η δημοκρατία νοσεί, η δημοκρατία δεν δουλεύει όπως θα έπρεπε», υπογραμμίζει ο κ. Ντάλτας.
Κοινωνία χαμηλών προσδοκιών
Στο ίδιο μήκος κύματος, αλλά με μία ταξική ματιά, κινείται και η κα Γιαννακάκη: «Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο κόσμος της Αριστεράς παρακολουθεί αποσβολωμένος τις διαδικασίες διάλυσης του ΣΥΡΙΖΑ, την πλήρη απαξίωσή του με συναισθήματα απογοήτευσης και διάθεση αποστρατείας και απομονωτισμού. Όπως “η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δική σου μελαγχολία”, έτσι και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, μίας άτεγκτης Δεξιάς, η οποία κυβερνά ανενόχλητη, χωρίς αξιωματική αντιπολίτευση. Κι αυτό θυμίζει την περίοδο που ακολούθησε τον Εμφύλιο Πόλεμο, με την παντοκρατορία των δεξιών κυβερνήσεων και την Αριστερά στα ξερονήσια και τα στρατοδικεία. Η Αριστερά και οι αριστεροί στη χώρα, αυτάρεσκοι στο ασφαλές καταφύγιο των ιδεολογικών διαφορών τους, μειζόνων και ελασσόνων, παρακολουθούν ως θεατές το ξήλωμα του κοινωνικού κράτους, την, δια της παράκαμψης του Συντάγματος, λειτουργία των ιδιωτικών Πανεπιστημίων, την καταρράκωση του Εθνικού Συστήματος Υγείας, τη σύμπλευση με κυβερνήσεις που επιδίδονται σε γενοκτονίες, τη στήριξη της Οικονομίας του Πολέμου, την οικονομική δυσπραγία των εργαζομένων, όταν ο μισθός δεν αρκεί ούτε για το μισό μήνα», επισημαίνει η πρώην βουλευτής, Μαρία Γιαννακάκη. Και μια γενικότερη διαπίστωση, αποτέλεσμα και των τελευταίων εξελίξεων στο χώρο της ελληνικής Αριστεράς: «Η ελληνική κοινωνία ταλαιπωρημένη και φοβισμένη, μετά από 15 χρόνια συνεχών κρίσεων, οικονομικών και υγειονομικών, έχει μεταβληθεί σε μία κοινωνία χαμηλών προσδοκιών, απεμπολώντας το συλλογικό στο κυνήγι της προσωπικής επιβίωσης».
Ελλάδα όπως Γαλλία;
Ποια είναι η απάντηση σε όλα όσα περιγράφει η κα Γιαννακάκη; Μήπως η σύμπτυξη ενός Λαϊκού Μετώπου, στην Ελλάδα, αλά γαλλικά; Η απάντηση δεν είναι ούτε απλή, ούτε εύκολη, σημειώνει, αφού όσο καλά γνωρίζει την ελλαδική πραγματικότητα άλλο τόσο καλά γνωρίζει και την γαλλική. «Αφ’ ενός τα πολιτικά συστήματα Ελλάδας και Γαλλίας είναι εντελώς διαφορετικά, αφ’ ετέρου στη Γαλλία ο κίνδυνος ήταν προ των πυλών και η σύμπτυξη του μετώπου και προϊστορία είχε και σαφή και βραχύ χρονικό ορίζοντα. Από την άλλη, οποιαδήποτε εκλογική συνεργασία, στο όνομα της εκδίωξης της Δεξιάς κυβέρνησης, απαιτεί σαφείς συγκλίσεις σε ζητήματα ταυτοτικά για την Αριστερά όπως επαναφορά των συλλογικών συμβάσεων, αφού μόνο ένα αριστερό πρόγραμμα μπορεί να αντιπαρατεθεί ουσιαστικά και νικηφόρα με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Συρραφές προγραμμάτων, μεσοβέζικες λύσεις και προεκλογικές συγκολλήσεις αφ’ ενός δε θα φέρουν εκλογική επιτυχία. Ο κόσμος, προτιμά το αυθεντικό και όχι τις απομιμήσεις, αφ’ ετέρου η εφαρμογή πολιτικών από αριστερές κυβερνήσεις που δε συνάδουν με την αριστερή πολιτική, κρίνονται πολύ αυστηρά και αποτελούν άλλοθι για τον νεοφιλελευθερισμό».
Η Ευρώπη δεν έδωσε λύσεις
Γιατί ανεβαίνει η άκρα δεξιά στην Ευρώπη; «Ανεβαίνουν αυτά τα μορφώματα διότι βρήκαν το χώρο. Είτε τον βρήκαν γιατί η Αριστερά πέφτει, είτε η Δεξιά και η Κεντροδεξιά άφησαν αυτό το κενό. Οι ψηφοφόροι βρήκαν το χώρο αυτό για πολλούς λόγους. Με αποκορύφωμα την οικονομική κρίση. Διότι η οικονομική κρίση, η ανέχεια, δίνει στους πολίτες το κίνητρο, την ώθηση, το ερέθισμα να ψάξουν για άλλες λύσεις. Για άλλες λύσεις πιο λαϊκές, για λύσεις όπου στα μάτια τους φαντάζουν ικανές να ανατρέψουν ένα περιβάλλον. Όταν αυτά τα μορφώματα παίρνουν δύναμη, και το έχουμε δει να συμβαίνει - σε κάποιες χώρες έφτασαν μέχρι και να συγκυβερνούν - αλλάζουν τακτική, αλλάζουν ατζέντα. Όμως είναι μια αδυναμία που ως κοινωνία, ως Ευρώπη θα πρέπει να μας προβληματίζει. Η ΕΕ δεν ανταπεξήλθε ποτέ στο αρχικό της πλάνο και όνειρο. Το αντίθετο, πόνεσε και πλήγωσε τους πολίτες της, δεν έδωσε σαφείς λύσεις στην οικονομική κρίση και πλέον έχουμε μια Ευρώπη δύο και τριών ταχυτήτων», επισημαίνει ο κ. Ντάλτας.
