Αναπάντητα ερωτήματα και σοβαρούς προβληματισμούς για τη διαχείριση των οικονομικών των πολιτικών κομμάτων στην Κύπρο προκαλεί η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τα έτη 2016–2021.
Αντικείμενο του ελέγχου της Ελεγκτικής, υπήρξε η τήρηση των διατάξεων του περί Πολιτικών Κομμάτων Νόμου, από τα επτά κοινοβουλευτικά κόμματα, αναφορικά με τις εισφορές, την ετοιμασία των οικονομικών καταστάσεων και τη διαφάνεια. Τα ευρήματα είναι πολυάριθμα, με την Ελεγκτική Υπηρεσία να καταγράφει παραλείψεις, καθυστερήσεις, υπερβάσεις νομικών ορίων και περιπτώσεις εισφορών που συνδέονται με πρόσωπα του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος (ΚΕΠ).
Η Έκθεση επίσης παραθέτει στοιχεία αναφορικά με εισφορές που έλαβαν τα κοινοβουλευτικά κόμματα από φυσικά ή/και νομικά πρόσωπα συνδεδεμένα με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα (ΚΕΠ).
Πολιτική με έσοδα – και σκιές διαφάνειας
Σύμφωνα με τα συνοπτικά οικονομικά αποτελέσματα που παραθέτει η Ελεγκτική Υπηρεσία, όλα τα κόμματα εμφάνισαν πλεόνασμα κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Η ΕΔΕΚ είχε το υψηλότερο, με €2.447.582, ακολουθούμενη από το ΑΚΕΛ με €437.839 και τον ΔΗΣΥ με €391.384. Το ΔΗΚΟ, παρότι εμφάνιζε συνολική αρνητική διαφορά εσόδων-εξόδων, έλαβε κρατική χρηματοδότηση ύψους €5,9 εκατ., ενώ το ΕΛΑΜ και το Κίνημα Οικολόγων διαχειρίστηκαν επίσης θετικά ισοζύγια. Συνολικά, τα κόμματα έλαβαν κρατική χορηγία άνω των €35 εκατομμυρίων για την εξαετία, με τον ΔΗΣΥ να καταγράφει τα υψηλότερα ποσά (€11,79 εκατ.), ακολουθούμενο από το ΑΚΕΛ (€10,26 εκατ.).
- Δύο κόμματα (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ), δεν περιέλαβαν στις υποβληθείσες στον Έφορο οικονομικές τους καταστάσεις, ως αναπόσπαστο μέρος αυτών, τα αποτελέσματα όλων των γραφείων, τμημάτων ή παραρτημάτων τους και ως εκ τούτου, οι οικονομικές τους καταστάσεις, δεν είχαν καταρτιστεί σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
- Έξι κόμματα (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, Ε.ΛΑ.Μ., ΕΔΕΚ, ΚΟΣΠ) καθυστέρησαν να υποβάλουν τις ελεγμένες, από ιδιώτες ελεγκτές, οικονομικές τους καταστάσεις στον Έφορο Τήρησης του Μητρώου Πολιτικών Κομμάτων, για το έτος 2016, ενώ ένα Κόμμα (ΔΗΠΑ) για το έτος 2018. Δεν παρατηρήσαμε καθυστέρηση στην υποβολή των οικονομικών καταστάσεων των Κομμάτων, για τα υπόλοιπα έτη.
- Σε πέντε κόμματα (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΔΗΠΑ, ΚΟΣΠ), εντοπίστηκαν περιπτώσεις αποδοχής εισφορών από νομικά πρόσωπα, για τα οποία δεν μπορέσαμε να τεκμηριώσουμε κατά πόσον ήταν εταιρείες εγγεγραμμένες στην Δημοκρατία, δυνάμει του περί Εταιρειών Νόμου, ως απαιτείται. Συγκεκριμένα, στον ΔΗΣΥ εντοπίστηκαν 9 περιπτώσεις συνολικού ύψους €107.520, στο ΑΚΕΛ 244 περιπτώσεις συνολικού ύψους πέραν των €80.000, στο ΔΗΚΟ 21 περιπτώσεις συνολικού ύψους €111.250, στην ΔΗΠΑ 4 περιπτώσεις συνολικού ύψους €6.500 και στο ΚΟΣΠ 3 περιπτώσεις συνολικού ύψους €180.
- Τέσσερα κόμματα (ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ) δέχθηκαν εισφορές από εταιρείες που δεν φαίνεται να είχαν μόνιμη εγκατάσταση στη Δημοκρατία για τρία χρόνια, όπως απαιτεί ο Νόμος.
Σύμφωνα με την Ελεκγκτική Υπηρεσία, για το έτος 2019, έγινε εισφορά προς το ΔΗΚΟ, από νομικό πρόσωπο, το οποίο είχε καταδικαστεί σε υπόθεση διαφθοράς. Ο περί Πολιτικών Κομμάτων Νόμος ορίζει ότι επιτρέπονται εισφορές προς τα πολιτικά κόμματα, νοουμένου ότι αυτές προέρχονται από πρόσωπα των οποίων οι δραστηριότητες είναι νόμιμες.
Εισφορές και πολιτογραφήσεις
Σημαντικό μέρος της έκθεσης αφιερώνεται στη διερεύνηση της προέλευσης εισφορών που σχετίζονται με το Κυπριακό Επενδυτικό Πρόγραμμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, τα κόμματα έλαβαν συνολικά €645.110 από εταιρείες που παρείχαν υπηρεσίες πολιτογράφησης. Από το ποσό αυτό, €251.600 εισπράχθηκαν από τον ΔΗΣΥ, €248.850 από το ΔΗΚΟ, €118.660 από το ΑΚΕΛ, €23.000 από τη ΔΗΠΑ και €3.000 από την ΕΔΕΚ. Παράλληλα, εισφορές ύψους €299.500 προήλθαν από εταιρείες συνδεδεμένες με φυσικά πρόσωπα που πολιτογραφήθηκαν μέσω του ΚΕΠ, ενώ €180.000 καταγράφηκαν απευθείας από πολιτογραφηθέντα άτομα — με τον ΔΗΣΥ να συγκεντρώνει €165.000 και το ΑΚΕΛ €15.000. Δύο περιπτώσεις προκαλούν ιδιαίτερη εντύπωση: στον ΔΗΣΥ καταγράφηκαν εισφορές ύψους €50.000 και €25.000 αντίστοιχα, και λίγες ημέρες αργότερα (13 και 10 ημέρες) αποφασίστηκε η πολιτογράφηση στελεχών των εταιρειών που κατέβαλαν τις εισφορές. Αντίστροφα, σε άλλες περιπτώσεις, πολιτογραφήσεις έγιναν εκατοντάδες ημέρες μετά τις εισφορές — με ενδεικτική εκείνη των 2.253 ημερών για ποσό €1.500.
Η συμφιλίωση στοιχείων μεταξύ μητρώων και οικονομικών καταστάσεων αποκάλυψε διαφορές που συνολικά υπερέβησαν το €1,5 εκατ., με το ΑΚΕΛ να καταγράφει αποκλίσεις ύψους €853.262 και τον ΔΗΣΥ €592.113. Επιπλέον, εντοπίστηκαν 19 περιπτώσεις στο ΑΚΕΛ με εισφορές άνω του θεσμοθετημένου ορίου των €50.000, συνολικού ύψους €184.946, ενώ στο ΔΗΚΟ εντοπίστηκε υπέρβαση €12.500. Πέντε κόμματα — ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΔΗΠΑ, Οικολόγοι — δέχθηκαν εισφορές από νομικά πρόσωπα που ενδεχομένως δεν ήταν εγγεγραμμένα στην Κυπριακή Δημοκρατία.
Εξαίρεση στον κανόνα και νομικά κενά
Η περίπτωση του ΕΛΑΜ διαφοροποιείται, αφού για τα έτη 2020 και 2021 δεν διενεργήθηκε ανεξάρτητος έλεγχος, αλλά μόνο επισκόπηση από τον λογιστή του κόμματος, κατά παράβαση του Νόμου. Αντίστοιχα, το ΔΗΚΟ κατέγραψε το 2019 εισφορά €5.000 από εταιρεία καταδικασμένη για υπόθεση διαφθοράς δύο χρόνια νωρίτερα. Η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει πως η ισχύουσα νομοθεσία περιέχει ασάφειες ως προς τις υποχρεώσεις των κομμάτων να διασταυρώνουν τα στοιχεία των εισφορέων, ενώ δεν προβλέπει καθαρά τη διάρκεια δημοσιοποίησης των καταλόγων εισφορών ή το πλαίσιο αποδοχής εισφορών από μη εταιρικά νομικά πρόσωπα, όπως σωματεία ή καταπιστεύματα.
Πάνω από 30 χιλιάδες εισφορές προς τα κόμματα
Στην εξαετία 2016–2021 καταγράφηκαν 32.896 εισφορές προς τα κόμματα, με το ΑΚΕΛ να καταγράφει τις περισσότερες (29.553) και τον ΔΗΣΥ μόλις 605 — κάτι που αντανακλά, εν μέρει, τη μη καταγραφή ποσών κάτω των €500. Το ΕΛΑΜ κατέγραψε μόνο 14 εισφορές, αλλά το 74,07% των χρημάτων προήλθε από επιχειρήσεις ακινήτων. Ο μέσος όρος ποσού ανά εισφορά ανέρχεται σε €503, με μεγάλες αποκλίσεις ανάλογα με το κόμμα και το έτος.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία καταλήγει σε ένα σαφές και ανησυχητικό συμπέρασμα: τα κόμματα δεν εφαρμόζουν επαρκώς τις υποχρεώσεις τους ως προς τη λογοδοσία και τη διαφάνεια, ενώ οι ελλείψεις στη νομοθεσία διευκολύνουν παραβιάσεις ή παρερμηνείες. Απουσιάζει ρητή πρόβλεψη για την υποχρέωση ταυτοποίησης εισφορέων, για τη διάρκεια ανάρτησης των εισφορών στις ιστοσελίδες των κομμάτων ή για τη διαχείριση εισφορών από νομικά πρόσωπα μη εγγεγραμμένα ως εταιρείες. Σε ένα σύστημα που δέχεται τόσο δημόσιο όσο και ιδιωτικό χρήμα, η ανάγκη για θεσμική αναβάθμιση δεν είναι πολυτέλεια — είναι προϋπόθεση για την πολιτική αξιοπιστία.
Διαβάστε ΕΔΩ την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
