Η Κυπριακή είναι μια ζώσα διάλεκτος και οι Κύπριοι μεγάλοι γλωσσοπλάστες. Υποκλίνομαι. Το αποδεικνύουν κυρίως σε περιόδους κρίσεων, όταν ο Λαός λαώνεται και θέλει να βάλει τες παουρκές στους κυβερνώντες, να πιάσει στο μαϊττάπιν τον Πρόεδρο και εν γένει να κάμει σύσκατους, που έλεγε και ο Παππούς μου, τους πολιτικούς και τα πόκλαννά τους. Εν τοιαύτη περιπτώσει καθίσταται εξόχως ευρηματική και θανάσιμα δηκτική.
Εν μέσω πυρκαγιών, ακατάσχετης θλίψης και θυμού οι Κύπριοι, μέσω των ΜΜΕ και των ΜΚΔ, δημιουργούν ή και επαναφέρουν στη δημοσιότητα λέξεις και φράσεις που ζωγραφίζουν και διανθίζουν την καθημερινότητά μας. Να το ξεκαθαρίσουμε: Ο κόσμος δεν έχει πάντα δίκαιο αλλά αυτή η λαϊκή κατακραυγή, όταν εκδηλώνεται, είναι ενίοτε απολαυστική.
Ο μέσος Κύπριος, π.χ., θεωρεί ότι σε περίπτωση πυρκαγιάς ο Πρόεδρος οφείλει να μπει στο προεδρικό αυτοκίνητο με αντιπυρικά άρβυλα, να βάλει ένα φτυάρι και 10 πυροσβεστήρες στο καπό και να εκδράμει για τον χώρο της πυρκαγιάς. Να μουντάρει βασικά μαζί με τους πυροσβέστες στις καιόμενες αντρουκλιές κι, αν χρειαστεί, να γινεί κουζαύλιν για την πατρίδα. Θέλουν να δουν τον Χριστοδουλίδη να πέφτει μέσα στις φλόγες και 5 μέλη της προεδρικής φρουράς να τον συγκρατούν να μην γίνει οφτόν κλέφτικο, γιατί τι θα απογίνουμε χωρίς Πρόεδρο; Αυτό είναι κατανοητό. Δεν τα είδαν βέβαια αυτά οι Κύπριοι, οπότε η σικκίρτιση ήταν μεγάλη. Το άγγρισμα μεγάλωσε όταν είδαν στα πλάνα τον κ. Πρόεδρο με το μπλέ πουκαμισούδιν, τα γυαλιά τα μαύρα και το παπουτσούδιν το δερμάτινο το σαλονάτο, να επισκέπτεται το κέντρο συντονισμού, να ανεβαίνει στον διπλανό δρόμο και να δείχνει με το χέρι προς διάφορες κατευθύνσεις δίνοντας εντολές, όπως περίπου δείχνει και το άγαλμα του Μακαρίου εκεί στο Ακάκι. Τότε επήρεν τους το γαίμαν. Εφκήκεν τους η πίεση στα ύψη. Τι άκουσε αυτές τις μέρες ο πτωχός ο Πρόεδρός μας, Νίκος Χριστοδουλίδης, οι υπουργοί του αλλά και ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι που ανέλαβαν την κατάσβεση της πυρκαγιάς;
1. «Δεν πογυρίζει τους λάκκους». Τί εννοεί ο ποιητής; Όποιος δεν μπορεί, ενώ περπατά, να αποφύγει έναν λάκκο ή μια λακκούβα και κατ' επέκταση πάει και πέφτει μέσα τι είναι; Σίγουρα δεν είναι ο πιο έξυπνος άνθρωπος του κόσμου. Η φράση έχει ομοιότητες με την άλλη φράση «όχτον, όχτον να μεν δώκει κανέναν κτηνόν πάνω σου». Λέγεται για κάποιον τον οποίον παλιότερα στα χωριά τον ποδοπατούσαν οι γαδάροι γιατί δεν μπορούσε να τους αποφύγει μέσα από τα στενά μονοπάτια του χωριού. Γενικά παραπέμπει σε άτομο που δεν μπορεί να χειριστεί δύσκολες και σύνθετες καταστάσεις.
2. Ο Πρόεδρος είναι γκραν λαφαζάνης. Μιλάμε για έναν συνδυασμό που παραπέμπει σε μίξη ενός γλωσσικού δανείου της Φραγκοκρατίας (grand= μεγαλος) και της οθωμανικής λέξης Lafazan που είναι δάνειο από την περσική lāf-zan. Ο γκραν λαφαζάνης είναι ο κομπορρήμονας, ο καυχησιάρης, αυτός που βγάζει τη γλώσσα του περίπατο, ο φλύαρος, ο τσιόφτας, ο μικροαπατεώνας, ο ψεύτης. Όντως έδωσε πολλές υποσχέσεις ο κ. Πρόεδρος, ανέβασε τον πήχη αλλά δεν είναι ο Ντουπλάντις. Κουράστηκε ο κόσμος να τον βλέπει να περνά από κάτω.
3. Συνεκδοχικά ο κ. Πρόεδρος.... «δεν ιγκώννει», ούτε αυτός ούτε οι υπουργοί του. Αυτό είναι το βασικό του πρόβλημα. Το κυπριοποιημένο ρήμα ιγκώννω προέρχεται από το επιφώνημα Ίγκος, που αποτελεί μια δήλωση ευστοχίας. Ιγκώννω σημαίνει βρίσκω στόχο και προέρχεται από την τουρκική λέξη ingoz που σημαίνει «ευστοχώ στους βόλους» (μπίλιες). Όποιος δεν ίγκωνε, όταν παλιότερα οι μικροί παίζανε βόλους, στην πράξη έχανε τις μπίλιες, κάτι που ήταν τότε μεγάλη ταπείνωση. Σήμερα στην πολιτική όποιος δεν ιγκώνει στην πραγματικότητα είναι ένας loozer, δηλαδή, «εν για τα τεράτσια» αλλά μπορεί να είναι και «για τα κάτσαρα».
4. Ο καμπανόγαρος, για παράδειγμα, δεν είναι ούτε για τα τεράτσια (ίσως για τα κάτσαρα) αφού ο κανονικός γάρος δεν αγκανίζει μόνον αλλά εργάζεται κιόλας. Καμπανιάζω (από την καμπάνα) σημαίνει τραγουδώ και μάλιστα σε ψηλές νότες. Όταν όμως ένας γάρος την καμπανιάζει, τουτέστιν αγκανίζει (γκαρίζει), αναγκαστικά πάμε μόνο σε παραγωγή θορύβου. Μεταφορικά ο καμπανόγαρος είναι ο άνθρωπος που κάνει θόρυβο ή φωνάζει αλλά βασικά είναι εντελώς βλάκας. Η λέξη «καμπανόγαροι» τις τελευταίες μέρες χρησιμοποιήθηκε καθ' υπερβολή, κυρίως για τους ανεπαρκείς συνεργάτες του Προέδρου... και όχι μόνον η λέξη αυτή.
5. Κουρούπεττος είναι αυτός που περιφέρεται ντυμένος με κουρέλια. Εκ του αραβικού gurbet που σημαίνει ξένος τόπος, ο κουρούπεττος είναι ο γύφτος, ο κουρελής, ο τζιεγκένης, ο κεντικελένης. Μεταφορικά είναι κάθε άνθρωπος που ζει χωρίς όραμα και σκοπό, ο άχρηστος. Λέει λοιπόν σε ποστ του στο Τικ-Τοκ ο πρώην ψηφοφόρος και υποστηρικτής του κ. Πρόεδρου: «Εσύναξες γυρόν σου τον κάθε κουρούπεττο, τον κάθε καμπανόγαρο, τζαι περιμένεις να δεις χαΐριν». Μιλάμε για πολιτική κριτική που σπάζει κόκαλα. Σίγουρα δεν τους αγγίζει όλους καθότι είδαμε και ανθρώπους που τις μέρες αυτές τα έδωσαν όλα.
6. Πού πάεις, ρε τραουλλομάσιαιρον; Εν ποδά τα καμένα! Η λέξη «τραοουλλομάσιαιρον» είναι λέξη με ιδιαίτερη κινητικότητα, θα έλεγα και δραματικότητα. Πρόκειται για σύνθετη λέξη. Παράγεται από τις λέξεις τράουλλος (τράγος) και μαχαίρι (μασιαίριν). Το τραουλλομάσιαιρον είναι το μεγάλο αιχμηρό μαχαίρι με το οποίο έσφαζαν τους τραούλλους στα χωριά. Ενίοτε οι τράουλλοι ξέφευγαν του χασάπη μετά την πρώτη απόπειρα σφαγής και με το μαχαίρι καρφωμένο στον λαιμό έτρεχαν στα σοκάκια του χωριού σαν τρελλοί. Μεταφορικά ο χαρακτηρισμός τραουλλομάσιαιρον παραπέμπει σε κάποιον που κινείται σε κατάσταση απόγνωσης, εντελώς απρόβλεπτα και ανεύθυνα. Όπως εκινούντο οι υπουργοί του κ. Προέδρου, σύμφωνα με τους κατοίκους οι οποίοι αποφάνθηκαν ότι ήταν εκτός τόπου και χρόνου. Ο υπουργός Εσωτερικών πήγε διακοπές, ο συντονιστής για τις πυρκαγιές πήγε να μιλήσει για την Εισβολή στην Αυστραλία, ο υπουργός Δικαιοσύνης ενημέρωσε τον μητροπολίτη Λεμεσού από τον οποίο ζήτησε να συνομιλήσει με τον Άγιο Παΐσιο για να βοηθήσει, ενώ ο υπουργός Άμυνας έστειλε τα αεροπλανάκια να σβήσουν πυρκαγιές στα Λεύκαρα. Τελικά θα την πληρώσει η Μαρία Παναγιώτου που από το πρωί μέχρι το βράδυ ήταν μες στη φωτιά ως άλλος «Καιόμενος» του Τάκη Σινόπουλου; Την άφησαν εκεί «να καίγεται μοναχή. Καταμόναχη. Κι όσο αφανιζόταν τόσο άστραφτε το πρόσωπο. Γινόταν ήλιος» η μικρή μας Μαρία η οποία επιβίωσε διότι κατάφερε να σβήνει τις φλόγες με τα δάκρυά της. Μπορεί η Μαρία η Κλαίουσα να μην είναι ειδική στις πυρκαγιές. Αλλά ενδιαφέρθηκε. Όχι σαν το βασικό ενδημικό είδος της χώρας μας. Ποιο είναι; Διαβάστε στη συνέχεια.
7. Ζοππόβορτος. Είναι ο κάθε αδιάφορος δημόσιος υπάλληλος, που εργάζεται 7.30πμ -2.30μμ σε διάφορα υπουργεία που έχουν αρμοδιότητες όταν προκύψει πυρκαγιά, αν κρίνουμε από τα σφοδρά παράπονα των κοινοταρχών της πυρόπληκτης περιοχής. «Εκρούσαμεν τζαι δεν ήρτεν κανένας να μας δει». Η λέξη είναι σύνθετη και πρόερχεται από τον ζόππο και τον βόρτο. Το πρώτο συνθετικό προέρχεται από το ιταλικό «zoppo» που είναι ο διανοητικά ανάπηρος, ο χαζός, ο πνευματικά υποανάπτυκτος, ο βλάκας. Ο βόρτος είναι είδος μουλαριού που προέρχεται από τη διασταύρωση αρσενικού γάιδαρου και θηλυκού αλόγου. Το μουλάρι που προέρχεται από θηλυκό γάιδαρο και αρσενικό άλογο ονομάζεται μούλα. Ο βόρδος είναι μεσαιωνική ελληνική λέξη (βόρδων) και σημαίνει τον ημίονο, δηλαδή μισός όνος και μισό άλογο. Στην Κύπρο η λέξη βόρτος χρησιμοποιείται μεταφορικά για να υποδηλώσει τους αγενείς κι αναίσθητους ανθρώπους. Αντιλαμβάνεστε τώρα ότι ο συνδυασμός ζοππόβορτος υποδηλώνει και τον χαζό, και τον άξεστο, και τον αγενή. Εν ολίγοις κλείσαμε την τρίλιζα ...της ανοησίας που μας δέρνει.
Και του χρόνου
Έτσι όπως πάμε, κακό χρόνο θα έχουμε μάλλον και του χρόνου. Ο κόσμος της Κύπρου δεν αλλάζει ποτέ καλέ μου ζοππόβορτε, καλέ μου καμπανόγαρε. Η πραγματικότητα είναι οικτρή για όλους. Κανένας μας δεν ιγκώνει, κανένας μας δεν σέβεται αυτή τη χώρα. Κυκλοφορούμε όπως τους κουρούπεττους και βάζουμε το λιθαράκι μας πότε θα την καταστρέψουμε μια ώρα γρηγορότερα. Με αυτόν τον στόχο σχεδόν όλοι περιτριγυρίζουν έρποντας και λείχοντας έναν Πρόεδρο χωρίς ενσυναίσθηση, που ούτε στον οσιόν του εν αφήνει πλάσμα να κάτσει.
Κι όμως αυτή τη χώρα αξίζει κανείς να την αγαπά παράφορα.
