Η τυραννία της μάζας και η ευθύνη για τα περιοριστικά μέτρα

Εγιώ στραβώνω τζιαι πουλώ, εσού άμπλεπε τζιαι γόραζε”, ”Απόν φορτώνει ’π’ όσω σου τάνα του να φορτώσει”, ”Μαύρα τζιαι ανάφεντα”: τρεις «θυμοσοφίες» κοινωνικο-πολιτισμικής καθοδήγησης της κυπριακής κοινωνικής μάζας που, αν κάποιος αποπειραθεί να διαβάσει πίσω από τα νοήματά τους, σηματοδοτούν τον κοινωνικό χαρακτήρα αυτής της κοινωνίας και κατ’ επέκταση την κυρίαρχη πολιτισμική της πρακτική. Η πρώτη στην οποία αναφέρομαι το ”εγιώ στραβώνω τζιαι πουλώ, εσού άμπλεπε τζιαι γόραζε” αναδεικνύει την ωφελιμιστική άκρως συμφεροντολογική νοοτροπία της ε/κ μάζας. Με άλλα λόγια είναι προσωπική και όχι κοινωνική, θεσμική υποχρέωση ή προϋπόθεση για αμοιβαία επωφελή και δίκαιη συναλλαγή. Αναδεικνύει έναν ιδιότυπο ωφελιμιστικό φιλοτομαρισμό. Αν κάποιος δε προσθέσει σ’ αυτή την πολιτισμική πρακτική το ”απόν φορτώνει ’π’ όσω σου τάνα του να φορτώσει” αναδεικνύει τόσο την έλλειψη της αξίας της κοινωνικής ευθύνης και υποχρέωσης ενός εκάστου έναντι του κοινωνικού συνόλου, αλλά κυρώνει θετικά τη συμπεριφορά της κοινωνικής ανευθυνότητας, αρνητικά δε το περί δικαίου αίσθημα. Δηλαδή εφόσον μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν επηρεάζει άμεσα για την ώρα τα προσωπικά σου συμφέροντα δεν προκύπτει οποιοσδήποτε ηθικο-κοινωνικός δισταγμός ή ενδοιασμός στο να συντείνεις στη ζημιά κάποιου τρίτου. Η «θυμοσοφία» αυτή αναδεικνύει μια ιδιοτέλεια η οποία λειτουργεί με έναν κοινωνικό αμοραλισμό ως προς την ευθύνη και την υποχρέωση απέναντι στο σύνολο, τις οποίες και ακυρώνει. Εάν κάποιος τώρα προσθέσει το ”μαύρα τζιαι ανάφεντα” στις δύο πιο πάνω ηθικοπλαστικές καθοδηγήσεις το παράγωγο είναι ένα κοινωνικό παράδοξο.

[rml_read_more]

Δηλαδή ενώ οι δύο πρώτες αναδεικνύουν κι εκτρέφουν τον φιλοτομαρισμό και την ακραία και αρρωστημένη ιδιοτέλεια η τρίτη υποδεικνύει στην κυπριακή κοινωνική μάζα ότι δεν είναι καλά να μην έχει αφέντη. Το μαύρο χρώμα έχει συνταυτιστεί πολιτισμικά (σε αρκετούς πολιτισμικούς χώρους) με την κακοτυχία, κάποιος για να μην είναι «μαύρος» (κακότυχος) στην ε/κ κοινωνία θα πρέπει να έχει αφέντη. Όποιος δεν έχει αφέντη (μάστρο) δεν είναι καλότυχος. Έτσι, προσθετικά αλλά και διαλεκτικά-συνθετικά έχουμε ένα εκρηκτικό πολιτισμικό κράμα: φιλοτομαρισμός, ιδιοτέλεια αλλά συνάμα και δουλοπρέπεια. Η εικόνα ολοκληρώνεται αν κάποιος ενσωματώσει και τις βασικές καθημερινές πρακτικές όπως: αγένεια, φωνασκίες, ψευτομαγκιές, στομάχια-κουγκρομηχανές που καταβροχθίζουν από «μύλλες με μιαν οκκάν άλας» και οτιδήποτε τους παρουσιαστεί στο πιάτο, εξάλειψη του πρασίνου, άναρχη τσιμεντοποίηση της αστικής διαβίωσης, κάθετη χωροταξική ανάπτυξη σε φιλήσυχες περιοχές αμιγούς κατοικίας (αλλά μη προνομιούχες) που δομικά προάγουν το κοινωνικό μπανιστήρι, που μετατρέπονται οι δρόμοι σε χώρους στάθμευσης των πολυκατοικιών προς όφελος των εργολάβων, τη ρύπανση του περιβάλλοντος διά του αυτοκινήτου είτε διά της εξατμίσεως είτε διά του παραθύρου (υπερπολυτελών λιμουζινών περιλαμβανομένων), την ταλαιπωρία των ζώων, τα ψεύτικα βιβλία ως στολίδια στην είσοδο των σπιτιών, και κακόγουστα τηλεοπτικά προγράμματα που αποβλακώνουν ακόμη περισσότερο τη μάζα.

Τα γράφω αυτά καθότι σκιαγραφούν τον κοινωνικό χαρακτήρα αυτής της κοινωνίας. Είναι συμπεριφορές όπου κυριαρχεί το άναρχο και απαίδευτο ζωικό ένστικτο, και όπου η διαχείρισή του από την εκπαιδευτική και οικογενειακή κοινωνικοποίηση μάλλον εκτρέφει παρά δαμάζει. Η φιλοσοφική προσέγγιση του εκπαιδευτικού προγράμματος στην Κύπρο είναι ανίκανη να ελέγξει την απαίδευτη και κοινωνικά τυραννική μάζα. Δώδεκα χρόνια θεσμική πλύση εγκεφάλου με τις θρησκευτικές μυθοπλασίες τους ευνουχίζουν την κριτική τους δυνατότητα και ουσιαστικά τους απονεκρώνουν πολιτικά και κοινωνικά. Ο πρωτογονισμός της κυπριακής μάζας έχει ως κυρίαρχη διάστασή του την ενστικτώδη συμπεριφορά της που την οδηγεί στην απώλεια της οποιασδήποτε δυνατότητας προσαρμογής σε ένα πολυεπίπεδο και πολυσύνθετο περιβάλλον όπως το επιβάλλουν οι συνθήκες του Covid-19. Η διαχρονική απουσία του κανόνα δικαίου και του σεβασμού της νομιμότητας σε συνδυασμό με την ανυπαρξία της αξίας της προσωπικής ευθύνης απέναντι στην κοινωνία που εκτρέφεται και συντηρείται από την οικογένεια στο κυπριακό πληθυσμιακό μέγεθος συγκροτούν έναν κακέκτυπο ελάχιστο κοινό κοινωνικό παρονομαστή. Στην περίπτωση της νήσου αυτής ο παρονομαστής αυτός είναι υποτυπώδης, εξ ου και ο χαρακτηρισμός πληθυσμιακό μέγεθος σε αντίθεση με τον ορισμό της κοινωνίας. Όσο πιο χαμηλός ο ελάχιστος κοινός κοινωνικός παρονομαστής τόσο μεγαλύτερη είναι η διάχυση της βλακείας. Μια διάχυση που μας στερεί ελευθερίες, μας καταπονεί και αντί το κατ’ ισχυρισμό κράτος δικαίου στην ΚΔ να διώξει με κάθε τρόπο τη βλακεία επιστρατεύει την ολοκληρωτική τακτική της συλλογικής τιμωρίας. Το δημοκρατικό πολίτευμα έχει κόστος λειτουργίας για τη διαφύλαξη της ατομικής και κοινωνικής ελευθερίας. Κάτι που η αυταρχική θεσμική μνήμη του μικρού αυτού κράτους δεν διστάζει να αναδεικνύει και να επιστρατεύει ανέξοδα εκεί και όπου χρειάζεται.

* PhD Πολιτική Κοινωνιολογία

N.B. Προς κυρίους Καραγιάννη και Κωστρίκη. Αυτοί οι δύο κύριοι είχαν καταστήσει τους φοιτητές του εξωτερικού τον αποδιοπομπαίο τράγο ως την «ωρολογιακή βόμβα» της πανδημίας. Τι έχουν να μας πουν τώρα; Που η μάζα δεν καταλαβαίνει Χριστό και διασπείρουν τον ιό σε όλη τη νήσο. Και όπου με δική τους παραδοχή σημειώνουν κατόπιν εορτής ότι το πρόβλημα της διασποράς είναι εσωτερικό. Δεν είναι καιρός να πάνε σπίτι τους αφού έχουν αποτύχει παταγωδώς στον έλεγχο της πανδημίας στο νησί;